"Ömrümə "qara kağız" almışam"

Fərqanə Mehdiyeva: "Kaş böyüməyəydim, elə balaca olub həyatın bu dərdlərini, ağrılarını görməyəydim"

Şair zamanın sifətidir, hər bir şeirində onu əks etdirməlidir. Belə bir deyim də var: şairin başı edam kötüyündən və dar ağacından ayrılmamalıdır. Deməli, əsl şair insan taleyini şair taleyinə qurban verməlidir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, "Ulduz" jurnalının poeziya şöbəsinin müdiri Fərqanə Mehdiyeva məhz belə yazarlardandır. Qadın şairlərinin içərisində öz dəst-xətti ilə seçilən Fərqanə xanımın kifayət qədər geniş oxucu auditoriyası var. Onun şeirləri bir çox xalqların dillərində tərcümə edilib, bir sıra şeirlərinə mahnılar bəstələnib.

Fərqanə Mehdiyeva ilə müsahibəni təqdim edirik:

- Fərqanə xanım, son bir ildir ki, mətbuatda imzanız görünmür. Yoxsa siz də həyatın bu sərt, amansızlığına tab gətirməyib qələmi yerə qoymusunuz?

- Söz vaxtına çəkər. Keçən il elə bu ayda, bu günlərdə xəstəliyimlə bağlı ömrümə "qara kağız" aldım. Heç özüm də bilmirəm. Bəlkə də ümidsiz görünməyim xəstəliyimin ciddi olması ilə bağlıdır. Keçən il bu vaxt Təbriz şəhərində fəaliyyət göstərən Şəhriyar Klinikasında əməliyyat olundum. Demək olar ki, Təbriz məni ana kimi bağrına basıb yaralarıma məlhəm oldu. Çərrahiyyə əməliyyatına inamla girdim. Çünki uşaq çağlarında rəhmətlik anam deyərdi ki, müharibədən "qara kağızı" gələnlərdən sağ qayıdan da olmuşdu. Anamın bu sözləri yadıma düşdü. Bu gün ümidimi Allaha bağlayıb yaşayıram. Ömrü verən də, alan da Allahdır. Həyatda şeirə o qədər bağlandım ki, sağlamlığımı unutdum.

- Təbrizdə müalicə aldığınız müddətdə Cənubi Azərbaycanla bağlı hansı təəssüratları yaşadınız? Xəstə yatdığınız müddət ərzində Cənubi Azərbaycan şairlərindən kimlər sizə baş çəkməyə gəldi?

- Allah heç kəsi xəstə eləməsin. Dünyada ən gözəl varlıq, nemət can sağlığıdır. Can ağrıyanda, yorğan-döşək xəstəsinə çevriləndə adamın gözlərinə heç nə görünmür. Mən Təbriz xəstəxanasında yatanda gözlərim ancaq yol çəkirdi. Doğmalarımı, özümə yaxın adamları görmək istəyirdim, onlardan iynənin ucu qədər təsəlli almaq istəyirdim. O zaman bir quru söz də adama ürək-dirək verirdi. Düzü, Təbriz də vətəndir. Amma Təbrizin yaraları yaramdan da dərin idi. Təbrizdə olan müddətdə öz dərdimi, yaralarımı unutmuşdum. Vaxtilə İranda çox ədəbi məclislərdə, tədbirlərdə olmuşam. Tehranda fəaliyyət göstərən "Azərbaycan sənətkarlar ocağı"nın rəhbəri Əsədullahın dəvəti ilə Azərbaycanın tanınmış sənət adamları ilə birlikdə Tehranda, Təbrizdə məclislərdə olmuşuq. Cəvahir həkim xəstəliyimin çox ciddi olduğunu görüb əməliyyat olmağımı məsləhət gördü. Təbrizdə tanınmış muğam ustası Həmidağanın evində qaldım. Sağ olsunlar təbrizli qardaşlarımızı, xəstəxanada məni tənha qoymadılar. Cənubi Azərbaycanın tanınmış şairləri, yazıçıları və incəsənət xadimləri yanıma gəlib mənə ümid verirdilər, dəstək olurdular. Təbrizin dolanbadolam küçələrini gəzdikdə mənim şair olduğumu bilənlər məndən Məmməd Arazın şeirlərini söyləməyi xahiş edirdilər. Çünki Təbrizdə Məmməd Araz imzasına böyük hörmət var, onun poeziyasının vurğunuydular. Bu ruh məni ayağa qaldırdı.

- Bu gün ədəbiyyatımız quraqlıqdan solan zəmiyə bənzəyir. Sizcə, bu nədən irəli gəlir?

- Bu gün şeir yazan çoxdur, ancaq şeir azdır. Çünki hər bir istedadlı bir istedadsızın qolundan tutub qaldırır. Artıq mizan-tərəzi itib. Eyni tərifi və eyni mükafatı istedadlı da alır, istedadsız da. Vaxtilə bizim çox istedadlı gündəmdə olmuş qələm sahiblərimiz olub. İndinin özündə də bu cür qələm sahiblərimiz var ki, onlar abırlarına bükülərək küncə çəkiliblər. Ona görə də o boşluğu doldurmaq üçün istedadsız adamlar hücum çəkir. Onları qapıdan qovursan, pəncərədən girib "mən də şairəm, yazıçıyam" deyə çığırırlar. Amma əsl yazarlar kənarda, küncdə-bucaqda qalıb kənardan bu hadisəni müşahidə edirlər. Əyalətlərdə elə istedadlı yazarlarımız var ki, onlar tanınmırlar. Mətbuat da şöhrət dalınca qaçır. Üzdə olanlardan müsahibələr alır, onları efirə çıxardırlar. Axı ədəbiyyat bir-iki nəfər yazarlardan ibarət deyil. Elə istedadlılar var ki, cəmiyyət olaraq onları tanımırıq. Mən buna Cəlilabadda yaşayan yazıçı Meyxoş Abdullanı misal göstərə bilərəm. Onun "Əsir qadın" və "Alagöz" əsərlərini oxuyanda adamın tükləri biz-biz olur. Meyxoş Abdulla bu əsərlərində elə bil Qarabağ ağrısının heykəlini yonub. Mənasız çoxseriyalı filmlərə vəsait xərclənilir. Əslində isə "Əsir qadın" kimi əsərləri kinoya çəkilməlidir. Bax, budur bizim bəlamız, ədəbiyyatda yaralı yerimiz. Mənim qəhrəmanlarım isə gözdən-könüldən uzaq olan istedadlı qələm sahibləridir. Sağ olsun Elçin Hüseynbəylini, cəmiyyətin tanımadığı istedadlı şair və yazıçılar haqqında "Ulduz" jurnalında kifayət qədər söz deməyə mənim üçün imkan yaradıb. İndi isə yeni bir layihə əsasında işləyirəm. Gələn ildən bölgələrdə olan istedadlı gəncləri axtarıb onların əsərlərini üzə çıxartmağa çalışacağam.

- Sizcə, söz və ədəbiyyat, ümumiyyətlə, kitab niyə gözdən düşüb?

- Söz sözün qədrini bilənlərin heç vaxt gözündən düşməyib, həmişə gözünün üstündə olub. Sözün dəyərini bilən adam heç vaxt onu ayaqlayıb keçməz. Söz də çörək qədər dəyərli, müqəddəs bir nemətdir. Gərək onu öpüb həmişə gözünün üstündə saxlaya biləsən.

- Ölkəmizdə söz sahiblərinə, yazıçı və şairlərə biganəlik var. Sizcə bu nədən doğur?

- Qələm sahiblərinin bəxti olsaydı, bəlkə də başqa sənət sahibi olardı və bu cür çətin yükün altına girməzdilər. Amma bu biganəliyin elə özü qələm sahiblərini əsl yazara çevirir. Əsl yazarlar maddi və mənəvi çətinliklər məngənəsində sıxılır.

Efirlərdə meyxanaya, "şou"ya, dedi-qopdulara, manstlara, bayağı "sənət"çilərə daha çox üstünlük verilir. Yəni səsi olmayan bir gənc efirə çıxıb deyir ki, mən həm müğənniyəm, həm bəstəkar, həm də şairəm.

- Sizcə bunlar düşünülmüş şəkildəmi edilir? Bu, bizim gələcəyimizi baltalamaq deməkdirmi?

- İndi çoxu ağzında bəstələyib bəstəkar olub, çoxu da plagiatlığa meyil göstərir. Hətta bu cür adamlar müəyyən titullar da alıblar. Mənim fikrimcə, bu cür "şou"lar Qarabağ boyda dərdimizi unutdurub, baş qatmaq kimi bir şeydir. Amma dərdi yenə çəkən çəkir. O dərdi çəkən də bizim kimi tamaşaçılardır. Hər şeyin dərəcəsi var, amma əndazədən çıxıblar. Hər şey qədərində olanda gözəl olur. Artıq gənclərin yaddaşını bu cür reklamlar korlayıb. Amma milli qəhrəmanların, şəhidlərin, elm adamlarının, istedadlı qələm sahiblərinin bu qədər reklamları getsə, bəlkə də torpaqlarımız bu gün düşmən tapdağında qalmazdı.

- Müasir ədəbi mühitdə sanki bir qütbləşmə var, yəni gənclər şeirin köhnə janrlarını bəyənmir. Yaşlı nəsil isə gənclərin yazdıqlarını qəbul etmir. Çünki gənclər ənənədən çıxıb qərbə üz tutur, postmodernizmə üstünlük verirlər. Siz buna necə baxırsınız?

- Janrlardan asılı olmayaraq, yazılan şeirlərdə poeziya olmalıdır, oxucunu düşündürməlidir. Söz öz cazibəsi ilə oxucunu özünə çəkməlidir. Postmodernizm də bir yenilikdir. Mən buna qarşı çıxmıram. O şeyin əleyhinəyəm ki, şeiri bayağılaşdırıb onu publisistikaya çevirməsinlər.

- Qadınlardan yaş soruşmazlar. Amma bildiyimə görə artıq ömrünüzün 50-ci baharına çatırsınız. Bu illər ərzində nəyə heyfslənirsiniz?

- Şairin yaşı olmur, payızı-qışı olur. Şairin cinsi olmur, şair elə şairdir. Ailəm, uşağım var, çoxsaylı şeirlərim var. Şeirlərim mənim üçün bir övladdır, demək çoxuşaqlı anayam. Amma uşaqlıq illərinə heyfslənirəm, kaş böyüməyəydim, elə balaca olub həyatın bu dərdlərini, ağrılarını görməyəydim. Çünki mən uşaq olanda torpaqlarımız bütöv idi, istənilən vaxt qatarla Ağdama, Şuşaya gedərdik. İndi nə ora gedən qatar var, nə də Şuşa, Ağdam, Kəlbəcər, Laçın var...

Qələndər Xaçınçaylı

Ədalət.-2013.-13 dekabr.-S.7.