GECƏ YARISI DÖYÜLƏN QAPILAR

Əlövsət Bəşirlinin 16 mart 2013-cü il tarixdə qəzetimizdə dərc olunmuş bu yazısını əməkdaşımız Əbülfət Mədətoğlunun 55 yaşı ilə bağlı təkrar çap edirik.

Gözünün dərinliyi - Xəzəri ötüb, keçib,

Xəzər dərinliyində bir xeyli o tərəfi -

kədər özünə yuva seçib!..

Oxuya bilmirəm o kədərin "sim-sim"in

Bəlkə...g özün açasan tilsimin -

dünyanın son ucundakı kədərin...

Əbülfət Mədətoğlu

Onu tanıdığım gündən gözlərində kədər görmüşəm. Ürəyində yuva salan qəm-qüssə gözlərinin dərinliyinə çöküb. Dalğın baxışlarından çəkilib getməyən kədərin alt qatında ümid közərir...

Ümid inam doğurur. "Qiyamət günü olsa belə əlinizdəki son toxumu torpağa səpin". Peyğəmbər hikmətinin mənası: ən ağır günündə də ümidini, inamını itirməməlidir insan.

Ömrünün qiyamətini evinin qapısı qəfil döyüləndə görmüşdü o.

"Oğul, qapın həmişə xeyrə açılsın, - xeyir-dua verəndə anası deyərdi, sonra əllərini göyə qaldırıb Tanrıya yalvarardı, - İlahi, rəva görmə mərd qapısını namərd döysün".

Onun qapısı isə gecə yarısı elə döyüldü ki, səksənib çarpayıdan yıxıldı. Böyrü üstə qapıya sarı boylanıb qulaq verdi. Tanış səs idi. Ani sükutdan sonra dikəlib qapıya yaxınlaşdı, cəftəni qaldırdı. Sifətini tük basmış "qapıbir" qonşusunu görəndə gözlərinə inanmadı. Üz-gözündən zəhrimar yağan qonşunun ağzından zəhər tökülürdü. O, boğuq, xırıltılı səslə qışqırıb söyüş söyə-söyə əllərini kəndin ucqarında yanan evlərə, tövlələrə, ot-ələf tayalarına tərəf uzatdı. Sonra arxasında marığa duran saqqallıları göstərib xırıldadı: "Rədd olmasaz, bunlar evini yandıracaqlar, hamınız da içində".

Ona elə gəldi ki, qonşusu saqqallılara qoşularaq gecənin qaranlığına qarışıb əridi. Ancaq ani sükutdan sonra döyülən qapıların qulaqbatıran səsi yandırılan evlərdən gələn hay-haraya qarışdı...

ƏZAB

içində qıvrılır, bədəni od tutub yanırdı. Gündüzlər bir yerdə aram ola bilmir, sərsəri kimi hey vurnuxurdu. Gecələr yatağına qor tökülübmüş kimi çimir eləmirdi. Anasının təkidilə gözlərini bir təhər yumub özünü yuxulu kimi göstərirdi. Bəzən huşa gedib mürgüləyəndə qəfil səksənir, yönünü divara çevirib küt-küt baxır, başına gələnlər gözlərinin qabağından çəkilmir, eşitdiyi haray-həşir təzədən qulaqlarına dolub boğuq uğultu salırdı...

Heç ağlına da gəlməzdi ki, vaxtilə, yeniyetmə çağlarında yaşıdları ilə birlikdə baxdığı savaş filmlərini bir zamanlar açıq-aşkar həyatda görə bilə, hətta onların iştirakçısı ola. İndi özü də məəttəl qalmışdı ki, külfətini, olar-olmazının əlinə keçənini necə maşına yığıb od-alovun içərisindən salamat çıxarmışdı. Həyətdə vurnuxan Bozdarı zəncirindən açmağa da necə macal tapmışdı. Qıllı köpək yiyəsindən ayrılmaq istəməyərək ləhləyə-ləhləyə maşının dalınca qaçanda arxadan atılan düşmən gülləsinə tuş gəlmişdi.

Düşmən gülləsi, erməni məkri...

Gecə yarısı qapısını döyən qonşusu və onun arxasında marığa duran saqqallı pəzəvənglər yadına düşdü. Yatağında ilan çalmış kimi ağrıdan qıvrıldı.

"Aman Allah, necə ola bilər axı?!" Ata-babadan "qapıbir" qonşu olmuşdular. Can deyib, can eşitmiş, duz-çörək kəsmişdilər qədim Tuğ kəndində. Doğrudur, ötən əsrin əvvəllərində aranı qarışdırmışdılar. Bu, necə olmuşdu görəsən?! Hə, "atan kazaklardı". Məktəb səhnəsində Vladik Allahverdi, o, İmamverdi rolunu oynamışdı. Deyirdilər, yaxşı da alınmışdı. O vaxtdan dost olmuşdular. Məktəbli uşaqların xorunda oxumuşdular: "Kür, Araz, Ararat. Gözəldir bu həyat. Qardaş olub Hayastan, Azərbaycan!" İllər keçmiş, böyüyüb ailə qurmuşdular. Toy məclislərində əl götürüb qoşa oynamışdılar. Tostlar deyilmiş, qədəhlər cingildəmişdi. Vladikin tamadalığına söz ola bilməzdi. Həmişə dostluqdan dəm vurar, sədaqətdən, etibardan tost deyərdi...

...Yatağında nəfəsi darıxırdı: "Belə çıxır ki, fil qulağında yatmışammış? - fikirləşirdi, - tək mən yox, hamımız ürəkdən inanmışdıq boğazdan yuxarı deyilənlərə, saxta dostluğa. Bu da axırı".

Yatanları oyatmasın deyə nəfəsini içinə çəkib yavaşca köks ötürdü. Demə, ana da oyaqmış: "Qadan ürəyimə, özünü ələ al, tək biz deyilik ki..."

Anasına cavab verməsə də ürəyindən keçirtdi: "Tək biz deyilik. Hər yan qaçqın-köçkündü. Qışın şaxtasında nimdaş çadırlarda soyuqdan əsirlər. Yenə biz bir təhər düzəltmişik bu daxmanı".

Gözünün qabağına ikimərtəbəli yaraşıqlı eyvanlı evləri, sahmanlı həyətləri, güllü-çiçəkli, bol meyvəli bağları gəldi. Qanı qaralsa da, özünü cəmləyib yatağından qalxdı. Qapı yanında əldəqayırma qaz sobasının zəif işıqlandırdığı masanın üstündəki qovluğu açıb qələm-kağız götürdü...

Sübhün süd rəngi kiçik pəncərədən otağa dolanda anası onun yazı masasının qırağına qənd-çay qoyub pıçıldadı: "Sən yazı-pozu adamısan, bala. Ürəyini boşalt kağıza, qoy başımıza gələnləri hamı bilsin".

"ƏDALƏT"

Qovluğunu qoltuğuna sıxıb nəşriyyatı mərtəbə-mərtəbə gəzdi. Dəhliz boyu sıralanan qəzet-jurnal redaksiyalarının qapılarına baxa-baxa asta addımlarla irəlilədi.

Fikirli idi. Yazısını hansı qəzetdə çap elətdirsin, həm də iş tapsın, ailəsini dolandıra bilsin. Birdən bir qapının üstündəki yazı diqqətini çəkdi: "Ədalət" qəzeti redaksiyası.

Qapını yarı açıb içəriyə boylandı. Sevindiyindən ürəyi atlandı. Bu, o idi. Başını aşağı salıb yazırdı. Dən düşən saçları alnına tökülmüşdü. Birdən başını qaldırıb diqqətlə baxdı. Və üzünün xoş, tanış təbəssümündən elə bil onun ürəyinə işıq süzüldü. Çaşan kimi oldu, dili topuq çaldı:

- Aqil müəllim, mən...

Sözü ağzında qaldı. Baş redaktor dərhal ayağa qalxıb özünəməxsus coşqu ilə onu qucaqladı:

- Belə sən xoş gəlmisən, - dedi və onun əlindəki qovluğa nəzər salıb ərkyana soruşdu, - de görüm nə gətirmisən, nə yazmısan?

Qovluğunu açıb stolun üstünə qoydu. Yazını sürətlə oxuyan baş redaktorun eyni açıldı:

- Elə bizim qəzetə belə yazılar lazımdır, həqiqəti olduğu kimi, bəzəksiz-düzəksiz.

O, fikirli halda:

- Doğrusu neçə gündü ki, özümə gələ bilmirəm, - dedi, - başımıza gələnlər, ağlasığmaz hadisələr gözümün qabağından çəkilmir, əsəblərim dözmür.

Ani olaraq susub ah çəkdi:

- Bu gecə də çimir eləyə bilmədim. Alaqaranlıqda durub, qələm-kağız götürdüm. Bütün ağrı-acılarımı ağ vərəqlərə tökdüm. Bir az özümə gəldim elə bil. Sonra fikir götürdü məni: bunu kim, hansı qəzet çap eləyər, elə belə olduğu kimi, bütün kəskinliyilə! Anam təsəlli verib dedi ki, dünya xali deyil.

Sözünə ara verib baş redaktora zənnlə baxdı:

- Nəşriyyatın bütün mərtəbələrini gəzib axırda sizin qapını açdım.

Qələminə, istedadına yaxşı bələd olduğu, yaşca özündən cavan həmkarının səmimiliyi baş redaktoru təsirləndirdi.

Dərindən köks ötürüb təsəlli verdi:

- Bilirəm, nələr çəkmisən, şükür ki, ailəni od-alovun içindən salamat çıxarmısan... Elnən gələn bəladır bu. Qaçqınların, köçkünlərin sayı-hesabı bitib tükənmir. Çadırlarda camaatın dərdinə şərik olmuşam, ürəyimin ağrısı tutub. Dözmək çox çətindir.

O, əlini sövq-təbii sinəsinə sıxdı:

- Ancaq ağlayıb-sıtqamaqla iş aşmaz. Gərək hər kəs öz bacarığını göstərə, hamı bir ola... Biz də beləcə - olanı, həqiqəti yazmalıyıq. Özünü yazıq kimi dünyaya göstərən düşmənin məkrini açıb ağartmalı, ifşa etməliyik. Gərək qələmimiz qılınc təki kəsərli ola!..

- "Ədalət" adına layiq çıxır, sözünü deyir.

O bu sözləri qeyri-ixtiyari birnəfəsə, bir qədər pafosla dedi, sonra ani olaraq susub sual dolu baxışlarını baş redaktora dikdi:

- Bəs Qlavlit nə deyir, nə əcəb icazə verir?!

- Nə Qlavlit, nə senzura, onsuz da bu gün-sabah ləğv olunacaq o idarə. Özlərinə, üzlərinə demişəm sözümü. Soruşmuşam ki, ermənilər saqqallı muzdluları dünyanın o başından gətirib xalqı qanına qəltan edəndə, dədə-baba yurdlarından didərgin salanda, ev-eşiyinə od vurub yandıranda kimdən icazə almışdılar?! Mənə öz xalqımın müsibətlərini yazmağa kim qadağan eləyə bilər?!

O danışdıqca sanki kiminləsə mübahisə edir, haqlı olduğunu, qadağalara son qoymağın vaxtı çatdığını söyləyir, dalğın halda otaqda gəzişirdi. Birdən dayanıb qovluq dolu yazısını gətirən, açıq ürəklə dərd-sərini söyləyən, məsləhət istəyən həmkarına nəzər saldı. Onun yuxusuz gözlərində dərin, ürəyə işləyən qatı kədər dumanı görüb fikrə getdi.

Araya ağır sükut çökdü. Sonra üzbəüz oturub fikirlərini bölüşdülər. Baş redaktorun təklifi ürəyindən oldu. O, "Ədalət"də işləyəcəkdi, həyatının amalı olan ədalətdən yazacaqdı. Bütün qadağalara, məhdudiyyətlərə rəğmən! Senzura onların - yeni, azad, müstəqil mətbuatda çalışanların vicdanı olacaqdı.

Belə düşünürdü, arzulayırdı o!

Ən ağır çağlarında onu ovunduran, ürəyinə qüvvət verən, əqidəsinə, amalına, diləyinə dəstək olan yerdə çalışmaq istəyirdi ömrü boyu.

DAĞ ÇAYINDAN

ÜMMANA

"Ədalət"ə bağlandı taleyi. Qələmə sarıldı. Ancaq hiss etdi ki, qələm götürüb yazmaq, hələ qələm sahibi olmaq deyil. Əyalətlə paytaxt şəhərinin ab-havası bambaşqa idi, xüsusən yaradıcılıq meydanında. Elə bil qıjhaqıjla axan kiçik dağ çayından sahilləri üfüqdə ilğımlaşan dənizə düşmüşdü. Kür-Arazdan savayı gör nə qədər dağ çayı tökülür Xəzərə. Ancaq bu çayların çoxu yayın istisində buxarlanıb quruyur, mənzil başına çata bilmir.

O, ürəkdən bağlandığı sənəti yolunda büdrəməmişdi, çətinliklə də olsa, gəlib elə bir yaradıcılıq ümmanına düşmüşdü ki, burada sadəcə əl-qol atmaq yox, yaxşı üzməyi bacarmaq gərəkdir. Öyrəndi, görüb götürdü, çiyin-çiyinə çalışdığı həmkarlarından, xüsusən ondan qayğısını əsirgəməyən baş redaktordan.

(ardı növbəti sayımızda)

Əlövsət BƏŞİRLİ

Ədalət.-2013.-26 dekabr.-S.5.