BÖYÜK DOĞUDAN BAŞLANAN YOL

 

ALTMIŞINCILARA QISA BİR ARA

 

Bu il may, Necib Fazıl ayı olacaq desək yeridir. Ustad, ölümünün 30-cu ilində bir çox şəhərdə fərqli fəaliyyətlərlə xatırlanacaq. 9 May cümə axşamı günü İstanbulda, Sefaköy Cənnət Mədəniyyət Mərkəzində reallaşacaq simpoziumda, onun adıyla xatırlanan "BÖYÜK ŞƏRQ" jurnalının qapaqlarındakı düşüncənin izləri anılacaq. "Böyük Şərq Qapaqları" sərgisi isə eyni məkanda bir həftə açıq qalacaq. Sefaköy Cənnət Mədəniyyət Mərkəzində 9 Mayda təşkil ediləcək simpoziumda bütün bu qapaqlar mübahisə ediləcək: "Böyük Şərq, düşüncə ədəbiyyat həyatımızın əhəmiyyətli nəşr orqanlarından biri. Təxminən 35 illik nəşr həyatında nəsillərin yerli düşüncəyə sənətə oyanışında, bu oyanışın ocağını canlandıran İslami həyəcan əzmin meydana gəlməsində Mehmet Akifin "Sıratı Müstakim Sebilü:::r-Reşad"ından sonra təsirli olmuş ən əhəmiyyətli jurnaldır. Yaydığı fikirlər yaratdığı birlik düşüncəsiylə Türk dünyasının Türk elinin yetişdirdiyi nadir münəvvərlərdən biri Necib Fazil Kısakürək sadəcə əsərləriylə deyil, yaşam tərziylə, həyatı anlayışlarıyla anlatdıqlarıyla da bir MƏKTƏBDİ. Fikirdə hər zaman ruhcu, sirr idrakına bağlı, müşahidəçi, vəhdəti təsdiq edən yaradıcı idi. Necib Fazil Qərb mədəniyyətinin içindən yetişib çıxmasına baxmayaraq, İslamın əmrlərindən gələn bütün ayinləri yerinə yetirərək bir yaşam tərziylə həmişə diqqətlərdə oldu.

Türk qəzetlərindən

Maraqlı bir soydan gələn Nəcib Fazilin uşaqlığı məhkəmə rəisliyindən əməkli olan (təqaüdə çıxan) dədəsinin Çəmbərlidaşdakı evində keçdi. İlk təhsilini Amerikan Fransız kollecləriylə Bahariyyə məktəbində tamamladı. Liseydə oxuduğu illərdə Yahya Kamal, Əhməd Həmdi, İbrahim Aşqı kimi tanınmış ədəbiyyatçılardan dərslər aldı. Universitetdə öyrəndiyi fəlsəfə elminin ardından Fransada Sarbona universitetində fəlsəfə bölümündə oxudu.

Parisdə keçirdiyi dərbədər günlərindən sonra Türkiyəyə qayıdanda Hollanda, Osmanlı İş Banglərində müfəttiş mühasibə müdiri olaraq çalışdı. Bir fransız məktəbində, Rober kolleci, İstanbul Gözəl Sənətlər Akademisi, Ankara Dövlət Konservatoriyası, Ankara Universiteti dil, tarix coğrafiya fakültəsində müəllim işlədi. Sonrakı illərində fikir sənət çalışmaları xaric heç bir işlə məşğul olmadı.

Şeiriylə fikirləri arasında bir bağ vardı

İlk şeirini milli mücadilə illərində on yeddi yaşında yazdı.

Şairliyim necə başladı

Şairliyim on iki yaşımda başladı.

Bəhanəsi bir az gülməlidir.

Anam xəstəxanada yatırdı. Ziyarətinə getmişdim... Bəyaz bir yorğan vardı üstündə, yanında qara üzlü kiçik bir dəftər. Onunla yatan vərəmli bir qızın şeirləri varmış dəftərdə... Bunu göstərən anam, bir an gözlərimin içini darayıb: - Sənin, - dedi şair olmanı qədər istərdim.

Gözlərim xəstəxana otağının pəncərəsində, çöldəki çovğuna ulayan ruzigara qarşı içimdəki qərarımı verdim:

- Şair olacağam!

oldum.

ilk şeri "Yeni Məcmuə" adlı bir dərgidə yayınlandı. Sonra "Kaldırımlar" (Səkilər) adında bir kitabı çıxdı bu kitab çox böyük rezonansa səbəb oldu o illərdə.

"Təkkə" şeirinin verimliliyini Fransız şeirinin modern ənənələriylə bağlayan dəyərləndirən şeirlərində insanın dünyamızdakı yerini araşdıran cismanə ruh problemləriylə düşünən bir şair olaraq tanındı. İnsanın aləminin gizli duyğularını dilə gətirdi. Şeirlərində çox sağlam bir dil, sağlam bir texnika istifadə eləyən Nəcib Fazil bir çox pyeslərin hekayələrin müəllifidir. Bir çox mükafatların sahibi olan Nəcib Fazil Qısakürək Türk ədəbiyyatı vaqfınca 1980-ci ildə verilən "Sultani-Üs-Şüara" (Şairlər Sultanı) adını da almış. Şöhrətinin zirvəsində içindəki fikirlərlə baş-başa qala bilməyən fikirlərinin ağrılarına dözə bilməyən şair bu fikirləri başqaları ilə bölüşmək üçün yeni bir dönəmə başladı. Bu 1934-cü ilə təsadüf edir. Qara bir böhran yaşadığı günlərdə Bəyoğlu Ağa camisində vaaz verməkdə olan Abdulhakim Arvasi ilə tanış olar ömrünün sonuna qədər ondan ayrıla bilməz.

"Böyük Doğu" dərgisiylə BİR NƏSİL yaratdı

1943-cü ilə çıxmağa başlayan ölkənin ən uzun ömürlü dərgisi olan "Böyük Doğu" Nəcib Fazilin adıyla bağlı bir dərgi olaraq tarixə keçmişdir. Bu dərginin adı şairin daha əvvəllər yazdığı

 

"tanrının alnından öpdüyü millət,

günəşdən başın göylərə yüksəlt"

 

misraları yer aldığı bir şeirdən götürülmüşdür. Dərgi 35 il müddətdə müxtəlif boyutlarda aradabir çıxmayaraq yayınlanmışdır.

Türk mətbuat tarixində polemik tutumuyla, müxtəlif alandakı yazılarıyla, dəyişik ölkələrdən yazarların da yer aldığı hətta Türkiyədə çox ağır vaxtlarda - 1950-ci il öncələrində belə gənclərin dinlə tanış olmasında "BÖYÜK DOĞU" əvəzsiz rol oynamışdır. Dərginin son sayı 1978-ci ildə çıxmışdır.

Ömrünün son günlərini Ərəngöydəki evində yazıları, dostları, notlarıyla baş-başa keçirən "HEÇ GÖZƏL OLMASAYDI ÖLƏRDİMİ PEYĞƏMBƏR" deyən Nəcib Fazil uzun sürən bir rahatsızlığın ardından 25 may 1983-cü ildə vəfat etmişdir. Məzarı Əyub səmtindəki məzarlıqdadır.

İştə, mənim həyatım budur!

Təbii, Nəcib Fazil haqında deyilənlər hamısı bihudə. O öz həyatını ən seçkin kəlmələrlə belə anladır:

"Həyatım başından bəri muazzam bir şeyi tapmaq cərəyanı içində axırdı. Bu bu miskin vəsilənin duyğusallığı içində birini axtarardım... Birini...

O kim idi soruşursunuz? Allahın Sevgilisi...

Sonsuzluq iqliminin batmayan günəşi əbədilik sarayının paslanmaz tacı...

Tək dua onu tapmaq, tampaqda kömək edəni tapmaq.

"Mənim həyatım budur"!

 

 

NECİB FAZIL

 

KISAKÜRƏKDƏN

 

Qürbət

 

Dağda dolaşırkən yaxma qəndili

Fərsiz gözlərimi dağlama, qürbət.

söyləməz axan suların dili

Səssizlik içində çağlama, qürbət.

Titrək barmağınla tutub tığını

Alnıma yazma sən qırışığını.

Divarda əmərək şam işığını

Bir vərəmli rəngi bağlama, qürbət.

Gülü bəsləyənə məxsus həvəslə

Rəng-rəng dərdlərimi gözümdə bəslə.

Yalnız anam kimi o ilıq səslə

İçimdə döyünüb ağlama, qürbət.

 

 

Üzqarası

 

Məni şəfəq vaxtı bir əl dürtüklər,

Ay edam gözləyən ,çağırır savcı.

Zindandan o yanda çalar düdüklər,

Bir günəş doğar ki, zəqqumdan acı.

İpdən düşərsəm , inan ki, qorxmam,

Bəla... Bəla məndə yanan bir şəhvət.

Bir olur atəşi görməmlə yanmam

Dibsiz uçurumda qaçılmaz dəvət.

Bax, necə silinir bu üzqarası

Əlimdə ölümü öldürən silah,

Alnımda tozpəmbə səcdə yarası

Lüğət kitabımda tək isim: Allah...

 

(1972)

 

 

Zəhər

 

Uşaqkən həftələr mənə əsrdi

Sonra saat oldu, sonra saniyə

İlk düşüncə: məni yoxluq gəmirdi

Sonum bir yoxluqsa, bu varlıq niyə?

Yoxluq, sən yoxsan,

bir var, bir yoxsan

İnsan oğlu öz malından çox yoxsul.

Gəlsin məni yoxluq əqrəbi çalsın

Bir zəhər ki, bu həyatdan çox yoxsul.

(1983)

 

 

Mövsüm dönərkən

 

Üfüqdə dayandı birdən-birə yaz

Gün yaman tez keçdi, axşam tez oldu.

Toz qaldırdı qarşı yollardan poyraz

Qopan yol ucları bitişməz oldu.

Axşam, sanki boşluq içimə dolar

Dağların cilası getdikcə solar

Rüzgarda bir qadın saçını yolar

Artıq bu yollar da gözlənməz oldu.

(1922)

 

 

Həsrət

 

O ki, qadını var, qadına həsrət

Həsrət kəlməyə kəlimələrdə

Bir damcı bal dadsa, dadına həsrət

O gedir üfüqə, üfüq göylərdə.

Allahım əşyanın həyasındasan

Sənsən suda, quşda, teldə səs verən

Neçə həsrət varsa onunçün varsan

Aynalarda sənsən səni göstərən.

 

 

gəlir

 

Bu yurda hər bəla içindən gəlir

Elə gəlirsə heçin heçindən gəlir

Gəlməz bir yabançı malı bu ağıl

Qafdağından, Çindən, Maçindən gəlir

Dünənə dost, bu gün söyüş sahibi

Bütün dərdi fəsdən, lap çindən gəlir

Allah var deyəndə sorulur: neyçin

Sonra təpik, sillə "neyçin"dən gəlir

Mənim saf mayama pislik atanlar

Şeytan, sənin böyük elçindən gəlir

Tək bir salamat yol tariximizdə

"Sormayın, görməyin, keçin"dən gəlir

Gənc Osmanı əlçim-əlçim yolanlar

Qəhbə satqınların bicindən gəlir

Bu gün bu gedişlə çatlarsa ürək

Dilə vurduqları pərçimdən gəlir...

 

 

Tofiq Abdin

abdin41@mail.ru

www.tofigabdin.com

 

Ədalət.-2013.-11 may.-S.15.