Qaranlıqdan aydınlığa
Paytaxtdan,
ayrı-ayrı bölgələrdən, lap elə rayon mərkəzi
Masallıdan da bura yolu düşənlər özlərini
sanki başqa bir aləmdə, başqa bir məmləkətdə
hiss edərdilər. Onun saldığı kənd, qurduğu
sovxoz yamyaşıl bir adaya bənzəyirdi, adı da -
"Qızılavar adası..."
Torpağa,
əkin-biçinə, tarlalara, bağ-bağata
bağlılıq, adamların biri-birinə olan sevgisi, isti,
doğma münasibəti, səmimiyyəti kənar adama
mehriban bir ailəni xatırladardı... Toy şənliklərində,
hüzür mərasimlərində bir nəfər də olsun
özünü kimsəsiz, arxasız hiss etməzdi.
Bütün qızılavarlıların hamılıqca bir
dayağı, bir arxası vardı - evdə də,
çöldə-rizdə də Ağa deyə
çağırdıqları İsmayıl oğlu Xalıq
Qurbanov.
Özündə mənəvi, əxlaqı
dəyərləri, ağalığı yaşadan, bu gün
şirin nağıla, dastana dönmüş, şərəfli
bir ömür yaşamış Qurban kişinin nəvəsi,
İsmayılın oğlu Xalıq Qurbanova həsr etdiyim bu
roman-poemanın bir parçasını oxuculara təqdim edirəm.
Qloballaşan dünyanın sinəsində
günü-gündən əriyən, itib-batan dəyərlərin,
adət-ənənələrin qorunub saxlanılmasında hər
kəsin bir mənəvi borcu var. Yoxsa ki, bir millət
kimi, toplum kimi yer üzündən silinib yox olmamıza nə
müharibə, nə də atom bombası gərək...
Çox gəzdim, çox dolaşdım - heç bir ölkədə,
heç bir millət içində bizim xalqda olan keyfiyyətləri
(nə qədər narazı olduğumuz hallar olsa da) - bir-birinə
olan sevgini, səmimiyyəti, doğmalığı,
yıxılana əl tutmaq istəyini, arxasıza arxa durmaq xislətini
görmədim, hiss etmədim... Hər bir xalqın mədəniyyəti,
incəsənəti, ədəbiyyatı onun
güzgüsüdür. Bütün milli dəyərlərin,
adət-ənənələrin yaşamasında, qorunub
saxlanılmasında ədəbiyyat qədər gücü
olan ikinci bir güc görmürəm. Hər bir xalqı
yaşadan onun ana dilidirsə - dil və ədəbiyyat əkizdi,
özü də bir beşikdə...
***
Hamıdan
Uca Allah deyir: - "Ey Adəm övladı! İmanınız
saflaşarsa, əməlləriniz də, qanınız və
canımız da saflaşar. İmanınız
yararsız olarsa, əməlləriniz də, qanınız və
cisminiz də yararsızlaşar..."
- "Ey
insan, özünü, insanlara işıq vermək
üçün odun əvəzinə yandıranlardan olma!.. Dünya sevgisini qəlbindən
çıxart. Həqiqətən Mən, Mənə və
dünyaya olan sevgini bir qəlbdə yerləşdirmirəm..."
-
Dünya malına tamahında həddini aşma, həqiqətən
o mal artıq çoxdan bölünüb... Tamahkar
insan - bədbəxtdi, simic - miskindi. Allahın
onlara Rəhmi elə də uzun sürməyəcək".
"Dünya malına görə narahatlıq -
böyük bəladı. Həyatın sonu (Axirət)
- Haqdı". "Allahın verdiyi ən böyük
müdriklik - tövbədi: ən dəyərli varidat - azla
qane olmaqdı; ən doyumlu ərzaq - Allahdan qorxudu..."
... Sən
bu dünyada elə çalışıb-vuruşursan, elə
bil sabahı günü ölən - sən olmayacaqsan,
var-dövləti elə yığırsan, elə bil burda əbədi
yaşayacaqsan..."
"Ey bu
dünyanın olanlar!.. Qaçın sizə
tamah salan insandan!.. Sizdən qaçanlara
sarı gedin, sizləri kənardan seyr edənin olun!..
"Ey Adəm övladı! Sənin bu dünyada
yaşamağın - şipşirin balın başına hərlənib-hərlənib,
hər dəfə də dolaşıb içinə
düşən milçəyin uçuşuna bənzəyir..."
"Ey Adəm övladı! Sən gəl, Məndən
sabahkı günün üçün ruzi tələb eləmə,
Mən ki, səndən sabahkı gün edəcəklərini
tələb eləmirəm?!."
Hamıdan Uca Allahın kəlamları barədə Məhəmməd
Peyğəmbərin söylədikləri.
Ömürdən
səhifələr
Taxıl,
çəltik zəmilərini, çoxlu sayda bostan-tərəvəz
sahələrini, su dəhnlərini, bir sözlə,
var-dövlətini "könüllü" olaraq Şura
hökumətinə bağışlayan İsmayıl
kişinin ailəsi özlərini o illərin amansız
bolşevik repressiyalarından qorumuş oldu... hamı kimi,
İsmayıl kişinin ailəsi də o illərin sərt
kollektivləşmə dövründə ölkəni
bürümüş qıtlığa, ağır həyat
şəraitinə tuş gəlmiş, min bir əzab-əziyyətlərə
qatlaşmışlar.
Xalıq kişi elə o illərdə, 1923-cü ilin 20
iyununda Qızılavarın Dəlləkoba məhəlləsində
dünyaya göz açmışdı. Onun ulu
babaları bu kəndin təməlini qoymuş ilk sakinlərdən
olmuşlar. Uşaqlıq illəri
çox ağır bir dövrə təsadüf edən
Xalıq məktəbə gec getmişdi, - təxminən on
yaşında. İbtidai sinfi bitirəndə amansız
repressiyaların başladığı, Sovetlər tarixinin
yaddaşında qara ləkə kimi iz buraxmış
"37"-ci il idi... Qonşu Bədəlan
kəndində səkkizinci sinfi əla qiymətlərlə
başa vuran Xalıq, elə həmin il,
1942-ci ildə ordu sıralarında Böyük Vətən
müharibəsinə yollandı, - Krım, Novorossiysk, Anapa,
Kerç, Taman yarımadası, Gelençik, "Kiçik
torpaq" (Misxakoya) adlanan yerlər uğrunda döyüşlərdə
fəal iştirak etmiş, qəhrəmanlıqlar göstərmişdi.
O, əfsanəvi 18-ci orduda, sonralar Sovet rəhbəri olmuş
(1964-1982) L.İ.Brejnevlə bir yerdə vuruşmuşdu.
Kerç uğrunda gedən qanlı döyüşlərin
birində, ağ ciyərindən
ağır yaralanan Xalıq hərbi hospitalda səkkiz ay
müalicə olunur və 1944-cü ilin may ayında müharibə
əlili kimi ordudan tərxis olunub arxa cəbhəyə yola
salınır, oradan da vətənə, doğma kəndi
Qızılavara qayıdır.
Müharibədə göstərdiyi şücaətə,
igidliklərə görə o, I və III dərəcəli
"Şöhrət" ordenləri, I və II dərəcəli
"Vətən müharibəsi" ordenləri ilə təltif
olunur. Bunlar o dövr üçün böyük dövlət
mükafatları sayılırdı və demək olar ki,
keçmiş Sovet İttifaqı qəhrəmanına bərabər
mükafat sayılırdı. Xalıq
1970-ci illərdə keçmiş SSRİ-yə rəhbərlik
etmiş Brejnevdən belə təbrik məktubları
alırdı, çünki Brejnevlə bir hərbi hissədə
qulluq etmiş, bir yerdə vuruşmuşdu. Olduqca təvazökar
və sadə bir adam olduğu
üçün bunları yaymır və onu əlində bir
bayraq etmirdi. 1945-ci ildə Masallıda
üç aylıq mühasiblik kursunu bitirib əmək fəaliyyətinə
başlayır. 1955-ci ildə axşam fəhlə-gənclər
orta məktəbini bitirib, həmin ildə Kənd Təsərrüfatı
Akademiyasının (İnstitutunun) zootexnika fakültəsinə
daxil olur və 1962-ci ildə ali məktəbi
fərqlənmə diplomu ilə başa vurur. 1962-ci
ilə qədərsə (qiyabi təhsil ala-ala) rayonun Qədirli,
Bədəlan, Ərkivan, Tatyan, Qızılavar kəndlərindəki
kolxozlarda - kollektiv təsərrüfatlarında baş
mühasib, 1962-1964-cü illərdə isə Bədəlan kəndində
kolxoz sədri işləyir.
1964-cı
ildən öz doğma kəndi olan Qızılavara, M.F.Axundov
adına kolxoza sədr seçilir. Sonralar kolxoz sovxoza çevrilir. Sədr
seçiləndən sonra Qızılavarın
"qızıl günləri" başlayır. Kəndin
sosial və mədəni cəhətdən inkişafı
üçün çox işlər görür -
üçmərtəbəli böyük məktəb
binası (o zamanlar üçün analoqu olmayan...), ikimərtəbəli
uşaq bağçası, xəstəxana, məişət
evi, poçt-rabitə evi, bir neçə ictimai-iaşə
obyektləri, kəndlərarası asfalt yollar çəkdirməyə
nail olur. Kəndə qaz, su, telefon xəttinin
çəkilməsi işlərini təşkil edir. Rəhbərlik etdiyi təsərrüfatı irəli
aparmaq üçün yeni torpaq sahələrinin istifadəyə
verilməsi işini çox bacarıqla həyata keçirə
bilir. Kiçik bir təsərrüfat olan M.F.Axundov adına sovxoz rayonun ən qabaqcıl
çayçılıq, tərəvəzçilik və
heyvandarlıq təsərrüfatına çevrilir. Heç
kim inana bilmirdi ki, az torpaq sahəsinə, zəif
maddi-texniki bazaya malik olan Qızılavar kəndi necə oldu
qısa müddət ərzində rayonun ən qabaqcıl təsərrüfatına
çevrildi. Sovxoz keçmiş Sovetlər
İttifaqının və respublikanın ən yüksək
dövlət mükafatları, Keçici Bayraqlarla təltif
olundu. Bircə onu demək yetər ki, 1968-ci ildə 222
ton tərəvəz yetişdirilmişdisə, 1987-ci ildə
dövlətə 5300 ton tərəvəz, 400 ton yaşıl
çay yarpağı, 34 ton ət, 210 ton süd təhvil
verilmişdi. Son illər Qızılavarın
görkəmi tamamilə dəyişmiş, yeni, müasir bir
yaşayış məntəqəsinə çevrilmişdi.
Sovxozun yeni inzibati binası, tibb feldşer-mama məntəqəsi,
idman meydançaları, bərbərxana, quşçuluq
kompleksi inşa olunub istifadəyə verilmişdi. Artezian quyuları qazılmış, kənd
camaatı içməli su ilə təmin olunmuşdu. Bütün evlər elektrik və telefon xətləri
ilə təmin edilmişdi. Küçələrdə
elektrik dirəklərinə gecə lampaları
quraşdırılmışdı. Böyük
Vətən Müharibəsində həlak olmuş
qızılavarlıların xatirəsinə iki yerdə abidə,
kəndin mərkəzində isə Şərqin ilk materialist
filosofu, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi M.F.Axundovun abidəsi
ucaldılmışdı. Kənd əhalisi
əldə etdikləri gəlirlərin hesabına üstü
lığdan olan palçıq evlərini söküb yerinə
yaraşıqlı, müasir daş və bişmiş kərpicdən
evlər tikmişdi. Şəxsi minik
avtomobillərinin sayı artmışdı. Qızılavar kənddən çox müasir tipli
qəsəbəyə oxşayırdı.
Xalıqın
özü o zamanların ən ali dövlət
mükafatları, - "Qırmızı Əmək
Bayrağı", "Şərəf Nişanı",
"Qırmızı Bayraq", "Xalqlar Dostluğu",
"Oktyabr İnqilabı", "Əmək igidliyinə
görə" orden və medallarla təltif olunsa da,
ömür yolu çox çətin olmuşdu. O
zamanların "hakimi-mütləqləri" - rayon rəhbərliyilə
işləmək asan məsələ deyildi. Yuxarılarda
"arxaları" olan bu rəhbərlərin əksəriyyəti
səriştəsiz idi. Onlarla dil tapmaq,
normal şəraitdə işləmək müşkül məsələydi.
Donoslar, yersiz yoxlamalarla onu ləkələməyə
çalışanlar çoxuydu. Xalıq
kişinin başına qəribə bir əhvalat da gəlmişdi,
ümumi rayon müşavirələrinin birində Raykom katibi
Xalıqın ünvanına ağır ifadələr səsləndirir,
sonda "səni məhv edərəm" deyir. Səbri
tükənən (buna qədər çox səbirli və təmkinli
olan...) Xalıq kişi, icazə almadan
ayağa durur, "Siz kimsiniz ki, məni tutdurmaq və məhv
etməklə hədələyirsiniz? Müharibə
illərində məni faşistlər belə öldürə
bilmədi. Tərbiyən, qanacağın olsun, utan bir,
abırsızın biri", - deyib salonu tərk edir.
Bu xəbər ildırım sürətiylə rayona,
rayon hüdudlarından kənara yayılır. Camaat: "Axır ki, bu
"faraonu" öz yerində oturdan bir kişi
tapıldı", - deyir. Raykom katibi haqqında dolaşan
qorxunc mif beləcə dağılır...
O zamanlar
təkcə Qızılavardan Böyük Sovetlər Birliyinin
900 şəhərinə faraş tərəvəz yola
salınırdı. Olduqca böyük rəqəmdi.
Sovxozda çalışanların orta əməkhaqqı
300-350 rubl təşkil edirdi ki, bu da o zamanlar üçün
böyük, tutarlı əməkhaqqı idi.
Savadlı,
təcrübəli mütəxəssis, kamil rəhbər olan
Xalıq kişi sübh tezdən tərəvəz sahələrində,
çay plantasiyalarında, fermalarda, heyvandarlıq komplekslərində,
taxıl, çəltik zəmilərində zəhmət
adamları ilə bir yerdə olur, onlarla da bir süfrədə
çaya-çörəyə oturardı. Sovxoz direktoru olsa
da, özünü sadə kənd camaatından, zəhmət
adamlarından əsla ayırmazdı...
Xalıq adının ona verilməsi, görünür
ulu Tanrının - Xaliqin özu tərəfindən rəva
bilinmişdir.
Uca Yaradan ona adıyla birlikdə paklıq, ağıl, sadəlik,
mədəniyyət, ən ülvi hisslər, insanlara gərək
olmaq şövqü, ailəsinə, qohumlarına,
dostlarına qarşı hədsiz məhəbbət, elinə,
vətəninə sədaqət, Allaha hədsiz dərəcədə
inam və digər əxlaqi keyfiyyətləri də
lütfkarlıqla bəxş etmişdi. Xalıq Cənab
Allahın alicənab bir qulu idi...
Sanki qeybdən
gələn bir səs onu silkələyib daldığı
dumanlı düşüncələrdən, qaranlıq fikirlərdən
ayırdı: "Görəsən biz hara gedirik?" - başını qaldırıb dilləndi. Gözlərini bayaqdan bəri söhbətləşib
dərdləşdiyi Şirvana, İmrana, Hacı Müzəffərə
dikdi. Onların üçü də -
Hacı Müzəffər də, Şirvan və İmran Əbilov
qardaşları da onun yaxınları, əzizləri və
dostlarıydı. Yaşda onlardan
böyük olsa da, həmyaşıd kimiydilər,
yaşını büruzə verməzdi, onlarla tay-tuş kimi
davranardı. Onlara həm qardaş, həm
də övlad gözüylə baxardı.
Xalıq kişi gözlərini gah Şirvana, gah Müzəffərə,
gah da İmrana dikib verdiyi sualın cavabını eşitmək
istəyirdi. Amma özü dərin duyuma, savada,
yozuma malik bir ziyalıydı və verdiyi sualın
cavabını da bilməmiş deyildi. Onu
ağrıdan, içini göynədən 34 ilə yaxın
rəhbərlik etdiyi, kənd camaatı ilə ələ-ələ,
çiyin-çiyinə, alın təriylə, min bir zəhmət
hesabına, əzab-əziyyətlə qurduqlarının
göz görə-görə dağılması,
talanmasıydı. Taxıl, çəltik
zəmiləri, çay plantasiyaları, bostan-tərəvəz
sahələri tapdaq altındaydı, baxımsızlıqdan məhv
olub gedirdi. Torpağın iniltisi Xalıq kişinin
qulaqlarından çəkilmirdi... Fermalardakı
mal-qara, çay fabrikindəki ləvazimatlar talanıb
satılmışdı. Populist Qarabağ, azadlıq
şüarları altında ölkədə hərc-mərclik,
xaos baş alıb gedirdi. Dünənə qədər
bir süfrədə duz-çörək kəsənlər,
bir-birinin xeyir-şərinə şərik adamlar
ayrı-ayrı qruplara bölünmüşdü.
-
Azadlıq məsuliyyət deməkdi, qanun çərçivəsində
hərəkət deməkdi. Azadlıq - təhqir,
söyüş, şər-şəbədə demək
deyil. Hamı əlini qulağına qoyub
ağına-bozuna baxmadan ağzına gələni deyir" -
deyə üzünü İmrana tutdu. İmran
cavan vaxtından üzü bəri rəhbər vəzifələrdə
çalışmışdı. Kənd
təsərrüfatı nazirinin müavini vəzifəsinə
(heyvandarlıq üzrə) qədər yüksəlmiş,
Nazirlər Kabinetində məsul vəzifə tutmuşdu.
- Oğru elə bağırır ki, doğrunun bağrı
yarılır. O baş-bu başı cəmi 40 dəqiqəlik
təyyarə yolu olan bir ovuc məmləkətin sakinləri
neçə cəbhəyə bölünməlidi ki? Səməd
Mənsurun bir məşhur şeiri var, yəqin oxumusuz: -
Uyma ev dil, xəlqdə yoxdur sədaqət, rəngidir
Məscidü meyxanə rəng, eyşü ibadət rəngidir.
Mey, riya, məşuqə, fəs, hüsnü-vəcahət
rəngidir.
Rəngidir hər dürlü matəm, hər məsərrət
rəngidir.
Anla, ey əbnayi-xilqət, cümlə xilqət rəngidir.
***
Tapmadım
aləmdə bir həmdəm ki, olsun biriya,
Görmədim
heç kəsdə bir niyyət qərəzdən maəda,
Külli-əbnayi-bəşər
öz nəfsinə olmuş fəda,
Nəfsi
uğrunda görərsə hər bəla, hər macəra,
Məsləkə isnad edər, məslək, dəyanət
rəngidir.
- Necə
də zamanla səsləşir, - deyə Hacı Cəbrayıl
dilləndi.
- Bilirsən,
Müzəffər, 1941-1945 müharibə illərində
ayrı-ayrı dinlərin, dillərin nümayəndəsi
olan Sovet adamının hamılıqca bircə amalı
vardı - Vətəni yağı düşməndən azad
etmək! Bəs indi? Əslində
Qarabağ savaşı ətrafında hamı birləşməliydi,
birgə hərəkət etməliydi. Guya
bu problemi yaradanı, bir təzyiq kimi istifadə edəni
bilmirik, içimizə uzanan əlləri görmürük?
Rusiya öz təsir dairəsində saxlamaq
üçün Azərbaycanda, Gürcüstanda, Moldovada bu
tipli problemlər yaratdı. SSRİ-nin
çökəcəyini çox-çox əvvəllər
bilib Rusiyanın strateji institutları bunları planlı şəkildə
gizlicə hazırlayıblar. Başı
çıxan-çıxmayan dünyada gedən prosesləri
anlayırmış, bilirmiş kimi danışır, populist
şüarlarla camaatın beynini doldurur.
Kənardan
düşmənlər, içəridən isə Vətəni
beş quruşa satanlar ölkəmizi
içindən qurd kimi gəmirir. Yüz minlərlə adamsa
bu populist şüarlara, vədlərə uyur... Düz demirəmmi, Şirvan? Böyük
siyasətin qoca dəyirmançıları var. Həmin dəyirmançılar
istədikləri adamları dən-dən yetişdirib siyasət
dəyirmanında bir-bir üyütməyindədi. Ucuz, yüngül həyata meyllənənlər nə
qədər istəsən. Dəyərlər
əriyib itir, mənəviyyat, əxlaq, adət-ənənələr
yox olur. Yalan, riya, fırıldaq baş alıb gedir, zəhmətə,
əməyə, torpağa olan sevgi aşınır... Dəhşətdi...
***
Gözlərinə yuxu getmədi. Əynini
geyinib eşiyə çıxdı. Kəndin
kənarındakı maşın yolunu keçib, kol-kosa bənzəyən
yarpaqları quruyub tökülmüş çay kollarının
arasıyla kiçik təpəyə qalxdı. Bir
neçə il öncə bu yerlər
yamyaşıl çay kollarıyla örtülüydü,
göz oxşayardı. Səhərlər
qız-gəlinin plantasiyalardan ucalan gülüş səsləri,
oxuduğu nəğmələr yaxınlıqdakı
dağların ətəyinə qədər gedib
çıxardı.
Qız-gəlinin ətri yaşıl çay
yarpaqlarının ətrinə qarışıb ətrafı
bürüyər, havadan gül-çiçək qoxusu gələrdi. Qarşıda görünən
yamyaşıl dağlar rəssam fırçasından
çıxmış füsunkar, göz oxşayan tabloya bənzəyərdi...
ətrafa baxan gözləri yol çəkirdi Xalıq
kişinin... Səməd Vurğunun məşhur
"Dünya" qoşması səsləndi içində:
Bir də
görürsən ki, açılan solur,
Düşünən
bir beyin bir torpaq olur;
Bir yandan
boşalır, bir yandan dolur,
Sirrini verməyir siradaşa dünya.
Əzəldən
belədir çünki kainat,
Cahan daimidir, ömür amanat.
Əldən-ələ
keçir vəfasız həyat,
Biz gəldi gedərik, sən yaşa, dünya.
Buludlar
dağılır uzaqda lay-lay,
Yenə
öz yerində yuvarlanır ay;
Fəqət
nə Cəlal var, nə də ki Humay,
Nə ömrə acıyır, nə yaşa dünya.
Dərindən
köks ötürdü Xalıq kişi...
Sahibsiz qalmış torpağın iniltisi gəlirdi
qulağına. Gecənin yarısı olsa
da, hava o qədər işıqlıydı ki,
qarşıdakı dağlar apaydın
görünürdü. Başını
qaldırıb gözlərini Aya zillədi. Aya bir salavat da çevirdi. Uşaqlıqdan
yadında qalmışdı, - deyərdilər ki, Aya çox
baxma, Ay səni çəkib aparar. Nə qədər
baxsa da, Ay onu yox, bu bərəkətli torpağı,
çölü-düzü özüylə çəkib
aparırdı...
Ay
işığı yannan keçdin,
Tanımadın yoxsa bizi?
Qaranlıqlar
yıxa bilməz
İşıq
yıxar yıxsa bizi!
Aldanmazdıq
Ay işığı,
Səndəki
nura aldandıq...
Qaranlıqda
öz nurunla
Qurduğun tora aldandıq.
Düşdük
tora Ay işığı
Əlləşdik, çıxa bilmədik.
Qarşımızı
divlər kəsdi
Güləşdik,
yıxa bilmədik...
İşıqlı
gələcək, işıqlı günlər,
işıqlı dünya, işıqlı həyat... Bəlkə də bu işıq
görüntüdü, adamlar bu görüntüyə
aldanıb? İşıqlı günlər,
işıqlı həyat, işıqlı cəmiyyəi,
işıqlı quruluş, işıqlı dövlət
arzusu hansı ürəkdə baş qaldırmayıb ki?
Min illərdir ki, bu cür davam edir və hər işıq
bildiyimizin sonu qaranlıq... Gündüzlər də yerini
axşama, - qaranlığa verir, deyə Xalıq kişi düşündü...
Sərin meh əsirdi. Sübh mehi
xırmandan gətirdiyi taxıl qoxusunu havaya çiləmişdi,
burnunun ucundaydı o qoxu.
Xatirələr onu uzaq keçmişə apardı. Sapsarı
saralmış, dən dolu cərgə-cərgə
sünbülləri görəndə o ruzuya, bərəkətə
sevindiyi, üzü-gözü güldüyü günlər
yadına düşdü. Əlləriylə
sünbüllərin saçaqlarını necə də
tumarlayar, oxşayardı Xalıq kişi,
canından əziz tutduğu balaları kimi... Necə də nəğməli,
çal-çağırlı günlər keçdi
ömürdən... Sünbüllərin arasıyla göydə
gəzirmiş kimi dolaşardı...
Bax, bu cərgə
Tahirin
Bu az oldu deyəsən
İki cərgə
Mahirin
Bu
sıra Fədahirin
Bax bu
balaca sünbül
Bax bu
sütül-sütül dən
Balaca
Sübahirin.
Başını
yerə əymiş
Bu sünbül də Şairin.
Bax, bu sahə
dövlətin
Bax, bu sahə
millətin...
- deyə-deyə dolaşardı Xalıq
kişi, dolaşardı dənli sünbüllərin arasında...
Əkin, biçin, torpağa bağlılıq necə
də unuduldu.
Dərz-dərz bağlanmış
sünbüllər necə də həvəslə, sevgiylə
xırmanlara daşınar, öküz vəlinə qoşulub
döyülər, sonra dəyirmanda üyüdülərdi.
Adamın burnundan getməzdi taxılın ətri.
Sacda bişmiş isti fətirə heç yavanlıq da gərək
olmurdu... Bunları xatırlaya-xatırlaya
içi göynədi, ruhu titrədi. Doluxsunmuş
gözlərini sıra dağlara zillədi. Nədənsə,
dağlar adamda kövrək, yanıqlı bir qəriblik hissi
oyadır, adamı dunyadan qoparıb harasa aparır dağlar...
***
Şəhid
verən torpaq
Yad ayaqlar
altında
Özü
də bir şəhiddi!
Qəm
çəkmə
Xalıq
ismayıl oğlu
Heç
nə unudulmur...
Unudulmaz zəhmətin
Torpağı
sulayan alın tərin
Allah
özü şahiddi!
Əbəs
yerə deməmişlər
- "Torpaq əgər uğrunda ölən varsa Vətəndi!"
Allah
adamları
sevgisində də,
acısında da
torpaqla
təndi!
Bəla
göylərdən gəlməz
Xalıq
İsmayıloğlu,
Adəm övladı özü bir bəladı.
Necə
deyərlər,
qalaları daşlanan,
dəyərləri daşlanan,
hər
yurd bir Kərbəladı...
Zirvədəki
şiş qaya elə bil ki, bir telli sazıydı, göylərdən
uzanan görünməz bir əl o sazı çalırdı
və lal-dinməz dağlar yanıqlı bir səslə
üzünü Qurban kişinin nəvəsi,
İsmayılın oğlu Xalıqa tutub oxuyurdu...
Tikdiyin
qalanın özülü uçdu,
Daşı-daş
üstünə qalandı, Xalıq!
Bilirdin
dünyanın axırı puçdu,
Bilirdin
ki, dünya yalandı, Xalıq!
Dəyərlər
əridi, bir-bir aşındı
Var-dövlətin torba-torba daşındı.
Daşınanlar
öz torprağın, daşındı,
Baxanda
gözlərin sulandı, Xalıq!
Yüz
yol sinənə vur, yaxanı yırt da,
Öz
içindən yeyər meyvəni qurd da...
Gör nələr
yaşandı qurduğun yurdda,
Sağdan
da, soldan da talandı, Xalıq!
Sevgilin
Tacrübə başında zər tac,
Süfrəndə
bir çıraq, ocağında saç...
Qıymazdı
kimsəyə olasan möhtac,
Hər
zaman başına dolandı, Xalıq!
Qocalıq
yetişdi, nəfəs təntidi,
Dövran
ömür biçən bir kərəntidi...
Xoş
gün, xoş güzəran bir görüntüdü
Düz
yolun son ucu dalandı, Xalıq!
15.05.2013
ZAKİR FƏXRİ
Ədalət.-2013.-18 may.-S.8-9.