YOLLARIN KƏSİŞDİYİ YER

Oqtay Salamovsuz bir il

Hamı yaşından asılı olmayaraq, böyük də, kiçik də, özünü ağıllı sayan da, saymayan da bir balaca üz-gözünə fikir kölgəsi salıb amiranə şəkildə deyir:

- Dünya ölüm-itim dünyasıdı, bü gün varsan, sabah yox...

Doğrudan da dünyada ən böyük həqiqətin biri də ölüm-itimin olmasıdı. Şükür ki, insanlar daha çox "ölüm" sözü ilə uyğunlaşır, bərabərləşir, yol-yoldaşlığı, çiyindaşlığı edir. doğrudur, onu bəzən ədəbi dildə ifadə etmək istəyənlər olur, hətta başsağlıqlarında qara hərflərlə yazırlar ki, "vəfatından kədərləndiyimizi...". Amma mənə elə gəlir ki, ölümündən kədərləndiyimizi etiraf etsək, ifadə etsək daha səmimi olar. Neyləmək, burda hər kəs sərbəstdi, ölən də başsağlığı verən də. Ona görə də irad tutmaq yerinə düşmür. Lakin...

Ölüb ölümü ilə ölümü sevindirən, ölümü şərəfləndirən böyük insanlar, müdrik dahi şəxsiyyətlər bu dünyada çox olub. Hətta qəhrəmanlıqlar ilə də ölümü şərəfləndirənlər çox olub və bu gün də var. Böyük Səməd Vurğunun yazdığı kimi:

Ölüm sevinməsin qoy,

Ömürünü vermir bada.

.............................

Sevilərək yaşayıb,

Sevilərək ölənlər....

Hə, doğrudan da dünyanın faniliyinə inana-inana dünyadan beşəlli tutmaq heç nəyi dəyişmirmiş. Çünki bütün yollar qəbiristanlıqda dəyişir. Harda doğulub, harda yaşamağından asılı olmayaraq maddi imkanlarının fantan vurmasından tutmuş, əzabının, əziyyətinin, səfalətinin qan ağlamasına qədər heç nə bu dünyada kiminsə yolunu qəbiristanlıqdan yayındıra bilmir. Bu yol nişanı dünya yaranandan, Tanrı "Ol!" deyəndən elə belədi. Biz insan olub, adam olub yer üzünü, göy üzünü tanıyandan o yol nişanı dəyişmir. Amma nədənsə biz o nişanı unuduruq, onu yaddan çıxarırıq.

Yalnız hansısa bir mərasimə qatılanda, qəbiristanlıq qapısından içəri daxil olanda sanki ayılırıq. Hətta bəzən gözaltı özümüzə yer də seçirik. Çünki orda dərk edirik ki, son buradı, burdan o tərəfi yoxdu, olmayıb və olmayacaq da!

Deyəsən, mən də müdriklik elədim, mən də pafoslu danışdım. Amma doğrudan-doğruya içimdən gəldi. Çünki bu yazını yazmağa məni məhkum, həm sövq, həm də dəvət edən bir gerçəklik var. Mən ondan qaça bilmərəm. O, öz xatirələri ilə, öz təbəssümü ilə, öz zarafatları ilə, öz jestləri ilə bu gün də gözlərimin qarşısındadı. İlk tanışlığımızdan tutmuş, "Ədalət" qəzetində bir otaqda üzbəüz əyləşdiyimizə qədər. Hətta Mərkəzi Klinik Xəstəxanada yaşadığı gərgin analara qədər, ondan sonrakı ömür payı qədər... Mən nağıl danışmıram, nağıl yazmıram. Amma istəyirəm ki, bu yazını bir az nağıllaşdıram. Elə istəyirəm yazam:

- Biri var, biri yoxdu. Bu dünyada bir Oqtay Salamov var idi. Dağlar qoynunda doğulmuşdu. Bildiyimə görə, Oğuzda dünyaya gəlmişdi. Sonra həyat elə gətirmişdi ki, ömrünü-günü böyük sözə, böyük sənətə və bir də böyük bir sevgiyə həsr eləmişdi. O sevgi ailəsinə, uşaqlarına aid idi. Mən Oqtay müəllim qədər oğlanlarına qarşı həssas olan, qızının adını çəkəndə dodaqları titrəyən ikinci bir ata, ikinci bir valideyn tanımadım. Bu qədər səmimiyyətin içərisində o, bir anda uşaqlarına qarşı, xüsusilə oğlanlarına qarşı əsəbiləşə də bilirdi, səsinin tonunu qaldırırdı, üz-gözündə, baxışında sevgi qəzəbə dolaşırdı. Amma tez də ötürdü. Çünki onun içindəki işıq, onun qəlbindəki zarafatlar, lətifələr, yumorlar ona çox qəzəbli qalmağa imkan vermirdi. İnanın ki, bəzən öz-özümə düşünürdüm ki, Oqtay müəllim yəqin gecə səhərə kimi yuxusunda da kimlərəsə lətifə danışır, kimlərləsə zarafat edir. Özü də onun zarafatlarında kiminsə inciməsinə iynə ucu boyda yer qalmırdı, yer olmurdu. Hətta bir dəfə dostlardan biri ilə dağ çayında ayaqlarını suya sallayanda bir canıyananlıq edib və vəzifə sahibi olan başqa bir dostuna:

- Rəis, sizə soyuq olar, o daşın üstündə əyləşməyin - deyib və sonra özü əyləşdiyi yerdən bir az yuxarıdakı daşı göstərərək - bax, keçin o daşın üstündə oturun, - söyləyib.

Əslində daşların hər ikisi çayın içində idi və hər ikisinin də hansı hərarətdə olduğunu Oqtay müəllim çox gözəl bilirdi. Amma onlarla birlikdə olan qələm dostumuz Hidayət Elvüsala göz vuraraq, "gördün, rəhbərə necə yaltaqlandım" - deyib, hamını güldürmüşdü.

Oqtay Salamov Azərbaycan jurnalistikasında duzlu sözləriylə, duzlu qələmiylə öz cığırını açdı, öz imzasını çalışdığı qəzetlərin, xüsusilə "Ədalət"in tarixinə yazdı. Jurnalist dostları, qələm yoldaşları, eləcə də bu camiyədən kənarda olan istəkliləri Oqtaya qarşı son dərəcə diqqətli idilər. Hətta rəhmətlik Yusif Misiroğlu dünyasını dəyişəndə Oqtayın necə kövrəldiyini mən bu günə kimi yaddaşımdan silə bilmirəm. Dost üçün onun necə sızıldadığını, necə göynədiyini mən onunla birlikdə həm müşahidə etdim, həm yaşadım. Və anladım ki, insan yalnız ən doğmasını, ən əzizini itirəndə belə kövrələ bilər.

Oqtay Salamovun bir xobbisi də var idi. Nərd azakeşi idi. Onunla oynamaq, ona qalib gəlmək hünər istəyirdi. İş gününün axırında mütləq nərd oyunları keçirilən çayxanaların birində oturardı dostlarıyla, iş yoldaşlarıyla. Özü dediyi sayda qələbəni təmin etməyincə əlindəki zərləri yerə qoymazdı. Amma onun bir xüsusiyyəti də var idi ki, məğlub olanı pərt etməmək üçün heç vaxt gülməzdi, öyünməzdi. Sadəcə, onu səhərki günə, hamının bir yerə cəm olduğu vaxta saxlayardı. Oyunun qeydlərini apardığı vərəqi qoyardı stolun üstünə. Deyərdi, buyurun, baxın.

Düz bir il bundan öncə, yəni 2012-ci ilin noyabr ayının 6-da bu ölümlü-itimli dünyaya "əlvida!" - dedi Oqtay. Təkcə oğlu Fəridin toyunda oynamaq nəsib oldu ona. Özü də qoltuq ağaclarını bir kənara atıb elə oynadı ki, onu ancaq görənlər, onu seyr edənlər dərk edə bilərdi. Anlaya bilərdi ki, ata oğul toyunda necə oynayır, qoltuq ağaclarını bir kənara atmaqla...

Həyat davam edir. Mənə elə gəlir ki, Oqtay Salamov da düz bir ildi ölümü şərəfləndirir... Düz bir ildi ölüm yer üzünün ən yaxşı bəndələrindən birinə hakim olduğu üçün öyünür. Qoy olsun! Onsuz da əvvəldə dediyim kimi, bütün yollar qəbiristanlıqda birləşir, bir az tez, bir az gec. Sadəcə, bu dünyada xatırlanmaq, yada düşmək, anılmaq məsələsi var... unudulmamaq, yaddaşlarda yaşamaq məsələsi var...

Bax, Oqtay Salamov həmin o unudulmayanlardan biridi. O, dostlarının, doğmalarının, oxucularının qəlbində bir işıq kimi közərir, yaşayır. Ruhu şad olsun!

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.-2013.-7 noyabr.-S.6.