Cəlil Məmmədquluzadənin ruhu məni bağışlasın...

Bugünkü müsahibim həm teatrda, həm də kinoda bir çox uğurlu rollara öz imzasını atmış aktrisa, xalq artisti Səidə Quliyevadı

- Səidə xanım, utancaq, sadə bakılı qızı necə oldu ki, aktrisalıq sənətini seçdi?

- Orta məktəbi bitirdikən sonra mənim sənət barədə yalnız təsəvvürlərim vardı. Onların formalaşması isə artıq universitet illərində baş verdi. Böyük sənətkarımız Adil İskəndərovun tələbəsi olmuşam. Artıq bu adın özü mənim yaradıcılığımda böyük üstünlükdü. Həm də o vaxtı Adil müəllim kinostudiyadan uzaqlaşıb, özünü yalnız pedaqoji fəaliyyətə həsr etmişdi. Mənim də bəxtim elə gətirdi ki, onun kursuna düşdüm. O da bütün əməyini bizə sərf elədi. Yəni bir aktrisa kimi formalaşmağımda rəhmətlik Adil müəllimə çox borcluyam. Mənim kurs yoldaşlarım Nurəddin Mehdixanlı, Ramiz Novruz, Bəxtiyar Xanızadə olublar. Nurəddin Mehdixanlı ilə mən bir gündə teatra gəlmişik. Bir də ki, biz Adil müəllimin axırıncı kursu olmuşduq. Və mənə belə gəlir ki, onun zəhməti hədər getmədi.

Teatra gələn gündən isə Vilyam Şeksprin "Heç nədən hay-küy" tamaşasında Hero obrazım olub. Çox böyük sənətkarlarımız Hökümə Qurbanova, Nəcibə Məlikova, Mövsüm Sənani,Vəfa Fətullayeva, Fuad Poladovla tərəf-müqabili olmuşam.

- Həm teatrda, həm də kinoda çoxlu rollarınız var. Bir aktrisa kimi bu gün kinoşünasların, teatrşünasların işlərindən, teatra olan baxışlarından razısınızmı?

- Çox təəssüflər olsun ki, mən bir-iki imzanı çıxmaq şərti ilə bu sahədən narazıyam. Çünki, indiki gənclərdə mən işləmək, araşdırmaq həvəsi görmürəm. Teatra həvəsi, marağı olan insan mütləq bu sahədə fomalaşmalıdır. Elə çox uzağa getməyək. Fərz edək ki, bir jurnalist gəlir müsahibə götürməyə, o qədər adi, bəsit suallar verir ki, adam bilmir nə cavab versin... İndi qəzetlər, jurnallar elə bil cərimə batalyonudu. Hamısında cavan, teatrdan anlayışı olmayan insanları məhz mədəniyyət sahəsinə yönəldirlər. Bu yaxınlarda bir gənc jurnalist mənə zəng vurub, müsahibə götürmək istədiyini bildirdi. Mən də gördüm cavan uşaqdı, ürəyini qırmadım, razılıq verdim. Sağollaşanda mənə dedi ki: "Səidə xanım, siz hansı teatrda işləyirsiniz?" Və mən təbii ki, həmin görüşü ləğv etdim. Bilirsinizmi, bu çox gülməli vəziyyətdi. Mənim yaradıcılığımdan məlumatsız insan mənimlə nə söhbət edə bilər axı?! Yəni araşdırmaq, öyrənmək lazımdı.

O ki qaldı teatr sahəsinə. Mən hərdən deyirəm ki, nə yaxşı ki, indiki dövrümüzdə İlham Rəhimli kimi bir təhqiqatçı yaşayır. Çünki, o, Azərbaycanda olan bütün teatrların aktyorlarına, aktrisalarına bələd olan insandı. Və hər kəsin yaradıcılığını çox gözəl bilir. Mən İlham Rəhimlinin qarşısında baş əyirəm. İnanın mənim səmimiyyətimə... Ona görə ki, bu insan çox böyük təhqiqatlar aparır. Tetarın dünəniylə, bu günüylə maraqlanan çox mükəmməl mütəxəssisdir. Daha sonra Aydın Talıbzadə, Məryəm Əlizadə də bu sahədə çox böyük işlər görürlər. Amma yenə də bir neçə insan bəs etmir.

- Bir müddət pedaqoji fəaliyyətlə məşğul oldunuz. Sonra isə ara verdiniz. Bu nə ilə bağlı oldu?

- Doqquz ildir ki, mən pedaqoji fəaliyyətimi dayandırmışam. Çünki, ildən-ilə savadsız tələbələrlə rastlaşırdım. Bu dəqiqə cəmiyyətimizdə çox ciddi savadsızlıq hökm sürür.

- Belə klişe bir söz var. Aktyor rejissordan asılıdı. Sizcə istedadlı insan kimdənsə asılı ola bilər?

- Gəlin, bu məsələnin bir az dərinliyinə varaq. Çünki, aydın məsələdi ki, aktyor həmişə rejissordan asılıdı. Əgər bir rejissor əsər götürmürsə, kim mənə rol verəcək və mən nə oynayacam? Bunun üçün də mən deyirəm ki, bəli, mən rejissordan asılıyam. Əgər rejissorun götürdüyü əsərdə mənə uyğun rol varsa, onu mənə verəcək, yoxdursa, yox. Ola bilər ki, asılı sözü bir az başqa cür səslənir. Amma aktyor həqiqətən də rejissordan asılıdır. Bəzən məndən soruşurlar ki, siz filan əsərdə hansı rolu oynamaq istərdiniz. Mən buna qəti cavab vermirəm. Çünki, rejissorun seçimi, aktyorunu hansısa rolda görməsi çox vacib və uğurlu məsələdi.

Təəssüflər olsun ki, indi Azərbaycanda rejissorlar aktyorlarla işləmək istəmirlər. Elə hazır materiallar üzərində davam edirlər.

- "Bala-başa bəla" tamaşasından sonra nədənsə rejissorlar sizi komik rollara cəlb etməyə çalışdılar. Bu tamaşanın uğurundan yaranan vəziyyət idi?

- Ola bilər. Çünki tamaşaa həqiqətən də uğurlu tamaşa idi. Amma mən bunu həm də rejissorların, bayaq dediyim kimi işləmək, zəhmət çəkmək istəməmələrinə bağlayıram. Ancaq mənə elə gəlir ki, aktyorun boynuna hər cür rol qoymaq lazımdı. Yaxşı aktyor üçün amplua söhbəti olmamalıdır. Çünki, aktyorun qüdrətli olması, hər rolun öhdəsindən gəlməsi ilə ölçülür. Mən yenə deyirəm, çox təəssüflənirəm ki, rejissorlar mənə eyni rolları vermək istəyirlər.

Bu yaxınlarda bir jurnalist mənə zəng vurub soruşurdu ki, bəs gənc rejissor Kənan M. M belə bir ifadə işlədib ki, "mən film çəkdim. Dörd mindən çox adam sınaqdan keçirdim və öz filmimə uyğun aktyor tapa bilmədim". Mən də həmin jurnalistə dedim ki, axı Kənan kimdir ki, aktyor seçiminə çıxır və aktyor tapa bilmir. Yəni, məni düzgün başa düşün, mən bu kimdir sözünü onun şəxsiyyətinə görə işlətmirəm. Çox yaraşıqlı, cavan, ürəyi təmiz gəncdir. Mən sənət baxımından nəzərdə tutub deyirəm ki, o, hələ bu sahədə bir söz deməyib ki, kimisə də bəyənə, ya bəyənməyə. Kənan klipmeykerdi, klipləri də çox aşağı səviyyədə çəkilən kliplər olub. İndi kimsə iki, üç nəfər onu tərifləyibsə, o demək deyil ki, o, bu boyda aktyor ordusuna qarşı belə sərt fikir yürüdə.

Mənim onun yaşı qədər səhnə fəaliyyətim var. O, bir sınaq çəkilişi təşkil edərdi və məni çağırardı. Mən ona bir qəpiksiz kömək etməyə hazır olardım. Və yaxud da gəlsin otursun mənim yanımda. Mən teatrımızda nə qədər gənc, istedadlı aktyorların olduğunu ona sübut edim. Bilirsinizmi, nə qədər ki, biz sağıq, yaxşı olardı ki, onlar bizdən istifadə etməyi bacarsınlar.

- Sonuncu teatr tamaşanız olan Cəlil Məmmədquluzadənin "Anamın kitabı" əsərindəki ana rolunuz barədə nə deyə bilərsiniz?

- Bildiyiniz kimi həmin tamaşaya çox müraciətlər olunub. Bir çox teatrlarda da oynanılıb. Bizim teatrda da Firudin Məhərrəmli tərəfindən səhnələşdirilib. Mənə də rol bölgüsü zamanı ana rolu verildi. Sözün düzü mənə elə gəlir ki, "Anamın kitabı" əsəri "Dəli yığıncağı", "Danabaş kəndinin əhvalatları", "Ölülər" əsərləri ilə müqayisədə hardasa bir azca zəif əsərdi. Lakin, buna baxmayaraq bu gün klassik əsərlərə müraciət çox düzgün yoldu. Açığı mən qorxurdum ki, bu cür müasirləşmə, kompüterləşmə dövründə bu tamaşa qəbul olunmayacaq. Amma inandırım sizi ki, mən öz fikrimdən utandım. Çünki, tamaşa həqiqətən də çox gözəl qəbul olundu. Və hər dəfəsi anşlaqla davam edir. Aktyorlar çox həvəslə, zövqlə oynadılar. Orda ananın ölümü səhnəsində övladları başına yığışır. İnanın, mən səhnədə yerdə uzananda başıma yığışan, mənim oğlanlarım rolunu oynayan aktyorlar necə ağlayırdılarsa, mən də özümü saxlaya bilməyib, qəhərlənirdim.

Bir söz də deyim, qoy Cəlil Məmmədquluzadənin ruhu məni bağışlasın. Çünki, mən həmin tamaşadakı roluma özümdən bir neçə cümlə də əlavə eləmişəm.

- Səidə xanım, həmin əsərin yazılmasından yüz ilə yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq, yenə də analar əziyyət çəkir, mənəvi dəyərlər ayaq altına salınır, övladlar valideyn sözü eşitmir. Həm qadın, həm ana, həm də bir aktrisa kimi sizcə aradan yüz il keçməsinə rəğmən niyə bu problemlər hələ də davam edir?

- İnanın ki, bu barədə mən özüm də çox fikirləşmişəm ki, bütün bunlar niyə baş verir? Axı biz millət olaraq uca millətik. Ataya-anaya, ailəyə bağlı insanlarıq. Bizim insanımız harda, nə qədər yaşamasından asılı olmayaraq gec-tez öz vətəninə qayıdır. Çünki, vətənə, torpağa bağlıyıq. Bəs onda niyə bu qədər pis ailədaxili hadisələr, cinayətlər günü-gündən çoxalır. Mənə belə gəlir ki, bütün bunların kökündə tamahkarlıq durur. Hər şey mənim olmalıdı prinsipi ilə yaşayan insanlar da cəmiyyətdə pis hadisələrin törənməsinə səbəb olurlar. İnsanlar ucdantutma əşya xəstəliyinə tutulublar. Hamı istəyir ki, ancaq o yaxşı vəziyyətdə yaşasın və hər şey onun olsun. Bu çox pis haldı.

Əvvəllər iki-üç ailə bir evin içərisində çox mehriban yaşayardı, yola gedərdi.

Mən uşaq olanda qonşuluğumuzda bir rus qadın vardı. O peraşki bişirəndə biz hamımız gözləyirdik ki, o, bizim payımızı gətirəcək. Və elə də olurdu. İndi isə belə hərəkət edən insanlar qalmayıb.

- Tamaşada demək olar ki, tərəf-müqabilləriniz gənclərdi. Gənclərlə işləmək necədi, çətin deyil?

- Qətiyyən. Çünki, hər biri çox yaradıcı gəncdi. Mənim qızım rolunu oynayan Şəlalə Şahvələdqızı ilə əvvəllər mənim heç bir ünsiyyətim olmamışdı. Amma tamaşa zamanı mən onun necə gözəl xasiyyətli insan olmasının şahidi oldum. Həm insanlığına, həm aktrisalıq qabiliyyətinə sözün əsl mənasında vuruldum. Mən burdan bütün gənclərə tövsiyə edərdim ki, Şəlalə kimi çalışqan olsunlar. Anar Heybətov mənim gənclər arasında ən sevimlimdi. Və mənə elə gəlir ki, Anar hələ bu günə qədər teatrda öz rolunu oynamayıb. Çox istərdim ki, rejissorlar onda olan istedada diqqətlə fikir versinlər. Aslan Şirinov özü çox maraqlı aktyordu. Yəni gənclik var, sadəcə olaraq onlara stimul verilməlidi. Uğurlarına sevinmək və onları inkişaf etirmək lazımdı.

- Son illər çəkilən filmlərə dəvət alırsınız?

- Açığını deyim ki, yox. Axırıncı çəkildiyim film rejissor Ülviyyə Könülün "Vəkil nə etməlidi?" filmi olub. Heç bir filmə dəvət almamışam, heç sınaqdan da keçməmişəm. Seriallara dəvət alıram. Amma hər seriala da çəkiləməyə razılıq vermirəm. Çünki, qonorar çox aşağı olan seriallarda çəkilmək istəmirəm. Və mənə belə gəlir ki, imtina etməyə də tam haqqım çatır.

- Ailəli xanımsınız. Məişət qayğıları, səhnə, iş bütün bunların öhəsindən gəlmək asandır?

- Bəli, ailəli bir xanımam. On yeddi yaşında bir oğlum var. Çox sadə, orta səviyyəli bir ailəyik. Yəni mən başımı aşağı salıb öz işimlə məşğul olan adamam. Amma sənət adamı olsam da, çətinliklərim həddindən artıq çoxdu. Məzuniyyət vaxtı bəzən elə olur ki, xarici ölkələrə gedə bilmirəm. Halbuki, zəhmətimin müqabilində mənim yaxşı dincəlməyə, istirahət etməyə haqqım var. Çünki, teatr mövsümü başlayanda mən də gümrah olmalıyam.

- Sizcə insanın arzularının həyata keçməməsində zaman günahkardı, ya insanın özü?

- Vallah qızım, elə arzular var ki, onun həyata keçməsinə insan cavabdeh olmur. Mən indiyənə qədər heç vaxt heç yerdə deməmişəm, amma indi demək istəyirəm. Çox böyük şəraitsizlikdə yaşayıram. Üç otalı evim var, üç də yataq otağım. Yəni, mənim evimə bir qonaq gələndə onu qarşılamağa əlavə bir otağım olmur. Evimdə yaşlı xəstəm var. Bu gün mənim arzularımdan biri odur ki, mənim geniş bir evim olsun. İnanın ki, mən bunu özümə yox, övladıma görə arzulayıram. Çünki, mən bu sənətdə çox əziyyətlər çəkmişəm. Və istəyirəm ki, bu əziyyətimin qarşılığında övladıma nəsə bir pay verim ki, gələcəkdə çətinlik çəkməsin. Yəni bunu heç kim ağlamaq kimi yozmasın. Allaha şükür, mənim başımın üstündə damım var. Amma reallığı nəzərə alsaq, sabah mənim övladım əməkhaqqı ilə dolansa, aydın məsələdi ki, o, heç vaxt ev ala bilməyəcək. Bunun üçün də ən böyük arzularımdan biri bir az geniş evimin olmasıdı. Mən demirəm ki, imarət, saray olsun. Amma elə olsun ki, gələcəkdə mən olmayanda oğlum üçün yaşamaq nisbətən rahat olsun.

Samirə Əşrəf

Ədalət.-2013.-9 oktyabr.-S.5.