Məbud Məhərrəmov: "Fəaliyyətimdə fasilə yarandığı dövrdə çox məşhurlaşdım"

"Mən möcüzəyə inananlardanam"

Xalq artisti Məbud Məhərrəmovun Milli.Az-a müsahibəsi.

Dosye: Məbud Məhərrəmov 1978-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun dram-kino aktyoru fakültəsini bitirib. 1978-ci ildən Səməd Vurğun adına Rus Dram Teatrında aktyor vəzifəsində işləyir.

Bu illər ərzində teatrın səhnəsində 50-dən çox rol oynayıb, bir çox filmlərdə çəkilib.

Onun yaratdığı Ağasaf (M.İbrahimbəyov ("Gənc qadının kişisi"), Əmrah (Hidayət "Mənzil"), Ər (Elçin "Mənim ərim dəlidir"), Hannibal (J.Patrik "Strannaya missis Sevidj"), Təlxək (U.Şekspir "Kral Lir"), Fyodr Pavloviç Karamazov (F.M.Dostoyevski "Karamazov qardaşları"), Müsyö Jordan (M.F.Axundzadə "Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah") kimi obrazları aktyorun rəngarəng yaradıcılıq palitrasının nümunələrindəndir. Hazırda aktyor teatrın baş rejissoru A.Y.Şarovskinin quruluşunda V.Stanilovun "Opera Mafiozo" tamaşasında əsas rollardan birini canlandırmağa hazırlaşır.

M.Məhərrəmov bir çox filmlərdə və televiziya tamaşalarında da maraqlı obrazları ilə tanınır: "İşgüzar səfər", "Park", "Özgə ömür", "Aşkarsızlıq şəraitində", "Ailə", "Qorxma, mən səninləyəm-2", "Sübhün səfiri", "Yaşıl eynəkli adam", "Nigarançılıq" və s.

2000-ci ildə M.Məhərrəmov əməkdar artist, 2006-cı ildə isə xalq artisti fəxri adlarına, 2006-cı və 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin mükafatına layiq görülüb.

- Aktyor olmağınızın həyatın müxtəlif situasiyalarında sizə köməkliyi və ya maneçiliyi olubmu?

- Köməkliyi də olur, maneçiliyi də. Məsələn, istirahətdə olanda mane olur. Belə məqamları maneçilik hesab etmək olarsa, bir də görürsən, soruşmadan, icazə almadan şəklimi çəkirlər. Populyarlıq yaxşı şeydir, amma həm də ikiqat məsuliyyətdir. Həyat yoldaşım həmişə deyir ki, yadından çıxmasın, maşında gedəndə kökə-filan yemə, avtobusların, o biri maşınların pəncərələrindən səni görüb-tanıyanlar bunu yaxşı şərh etməyəcəklər. Doğrudan da, belədir. Kütləvi sənət sahibləri uşaq vaxtı ailədə aldıqları tərbiyədən daha artıq etik normalara riayət etməlidirlər, mədəniyyət, incəsənət xadimi olduqlarını unutmamalıdırlar. Ona görə ictimai yerlərdə bizim sərbəstliyimiz bir qədər məhdudlaşır.

- Aktyorlar müxtəlif obrazlara girməyi bacardıqları üçün başqalarından psixoloq olmaları ilə də fərqlənirlər, insanları daha yaxşı tanıyırlar. Peşənizin bu keyfiyyətindən yararlanmağı bacarırsız?

- Bununla bir az razı deyiləm. Mənim aktyor olmağım insanları yaxşı tanımağıma təsir etməyib - necə sadəlövh, hamıya inanan idimsə, elə də qalmışam. Hətta fikirləşirəm ki, belə olmasaydım, yəqin, aktyor olmazdım. Halbuki məni tanımayanlarda bunun tamam əksi olan təəssürat yaradıram. Ümumiyyətlə isə aktyorlar son dərəcə kövrək, həssas insanlardır - oynadığımız hər bir obrazın xasiyyəti, duyğuları bizə keçir. Məsələn, mən hansısa bir rolun üzərində işləyəndə fikrimin əsas hissəsi o obrazın yanında olduğu üçün evdə də özümü başqa cür aparıram. Ona görə aktyorun taleyində, həyatında hər bir rolun izi qalır. Məsələn, Aleksandr Abdulovun kinoda sonuncu rolu ağciyər xəstəliyindən əziyyət çəkən və sonda dünyasını dəyişən obrazdı. O filmdən bir il sonra Abdulovun özünün də taleyi o cür oldu. Buna görə də istedadlı, bacarıqlı aktyor həm də o aktyordur ki, obrazla özü arasındakı o çox xəfif həddi keçməməyin öhdəsindən gəlsin.

- Postsovet məkanından olan aktyorların taleyinə canlandırdıqları obrazların taleyinin təsirinin səbəblərini haradasa Stanislavski nəzəriyyəsinin "inanmıram" prinsipində də axtarmaq olar...

- Bəli. Amma Stanislavski "inanmıram" deyəndə, məsələn, ruhi xəstə rolunu oynayan aktyorun həqiqətən qəhrəmanının gününə düşməsini tələb etmirdi. Dediyim kimi, burada çox xəfif bir hədd var, o həddi görən aktyor üçün heç bir problem yarana bilməz. Həm də Stanislavski nəzəriyyəsindən təkcə postsovet məkanından olan aktyorlar yararlanmırlar. Məsələn, Amerikanın da aktyor məktəbi bunun üzərində qurulub, Nyu-York Ali Aktyorluq Məktəbi bu nəzəriyyəyə əsaslanır. Çünki ötən əsrin 19-20-ci illərində Rusiyadan mühacirət etmiş Mixail Çexov kimi teatr xadimlərinin sayəsində bu nəzəriyyə geniş yayılıb.

İstənilən halda biz aktyorlar qəribə adamlarıq... Jan Mare xatirələrində yazır ki, həyatımın bir dövründə mənə pislik etməyə çalışan, haqqımda hər cür nalayiq sözlər danışanlara nəinki yaxşı münasibət göstərməyə, hətta onlara xeyirxahlıq etməyə başlayanda həmin kəslərin mənə dəli kimi baxdıqlarını görürdüm.

- Bir neçə il əvvəl teatrdan uzaqlaşmışdınız. Səbəb rol bölgüləri zamanı layiq olduğunuz rolların sizə verilməməsi idi, yoxsa fərqli tapıntılar meydanı axtarmaq?

- Dediyim kimi, aktyorlar həssas olurlar, görünür, mən də nədənsə incimişdim. Ona görə yaradıcılığımda pauza əmələ gəlmişdi, sükut zonasına düşmüşdüm. Amma bu o demək deyildi ki, mən öz üzərimdə işləmirdim. Aleksandr Şarovski buraya baş rejissor təyin olunanda məni yenidən teatra dəvət edəndən sonra fəaliyyətimin yeni dövrü başladı. Tamaşalarımdan birinə tanınmış aktyor və rejissor Tofiq Mirzəyev (hazırda İsraildə yaşayan xalq artisti T.Mirzəyevi geniş tamaşaçı kütləsi "Uşaqlığın son gecəsi", "O qızı tapın", "Təhminə" və digər filmlərindəki rollarından tanıyır - red.) də gəlmişdi. Tamaşadan sonra mənə dedi ki, bu vaxta qədər məclislərdə niyə o qədər etüdlər göstərdiyini indi anladım, bu yolla sən öz aktyor formanı saxlayırmışsan.

Amma sizə deyim ki, teatrdakı fəaliyyətimdə fasilə yarandığı dövrdə mən çox məşhurlaşdım. "Yaşıl eynəkli adam" teletamaşasına çəkilməyim bütün şəhərdə tanınmağıma səbəb oldu. Əslində bu, çox kiçik roldu, efirdə görünmə xronometrajı da azdı, amma bu, mənə mane olmadı. Həmin ərəfədə mən "Bakı payızı - 83" estrada müsabiqəsinin laureatı olmuşdum.

- Çox maraqlıdır...

- O müsabiqədə estrada danışığı janrının nümayəndəsi kimi iştirak edirdim. Sonralar həmin müsabiqədə bu janra diqqət azaldı, amma o dövrdə estrada janrı anlayışı tam əhatə olunurdu. Mən də I yeri tutmuşdum. Üç turda təqdim etdiyim mətnlərin bəzilərinin müəllifi özüm idim. Ramiz Həsənoğlu da məni həmin müsabiqədə görəndən sonra "Yaşıl eynəkli adam" tamaşasına dəvət etdi. Bir az əvvəl dediyim kimi o tamaşadan sonra tanınmağımdan, əlbəttə ki, məmnun oldum. Bu, öz yerində, amma ümumiyyətlə, televiziyadakı işlərim yaradıcılığımda çox mühüm yer tutur, "Fatehlərin divanı", "Nigarançılıq", "Yumurta" tamaşalarındakı rollarımın mənim üçün böyük əhəmiyyəti var.

Amma teatrın o vaxtkı rəhbərliyi estrada danışığı janrına barmaqarası baxırdı. Və məni də daha çox yalnız komik aktyor kimi qəbul edirdilər. Ümumiyyətlə, fikir vermisinizsə, bizim rejissorlar dramaya daha çox üstünlük verirlər. Çünki əslində komediya janrında özünü ifadə etmək qat-qat çətindir. On aktyordan yalnız üçündə sırf komik istedad ola bilər. Hətta kino tariximizdə də komediya janrının mükəmməl nümunələrini barmaqla saymaq olar. Səbəb isə komediyanın mürəkkəb janr olmağındadır. Boş zalın qarşısında komediya tamaşası hazırlamaq dram tamaşası hazırlamaqdan həqiqətən çətindir - axı bu zaman nə rejissor, nə də aktyorlar tamaşaçıların reaksiyasının necə olacağını bilmirlər, təsəvvür belə etmirlər. Tamaşaçının gülüşünə hesablanmış hər hansı səhnə tamaşa zamanı sükutla qarşılana bilər və o, tamam gözlənilmədiyi məqamda gülə bilər.

- Bizdə estrada danışığı janrının inkişaf yolu çox adda-buddadır - yüksəliş mərhələləri fraqmental, tənəzzül dövrü isə uzun sürən. Bu janr üzrə studiya açmaq niyyətiniz yoxdur ki?

- Elədir. İndi bir var Tahir İmanovun "Planeta Parni iz Baku" teatrı, bir də Rafaellə Coşqun. Studiya açmaq, əlbəttə ki, yaxşı olardı. Amma istənilən halda mən bu sahədəki bacarığımı insanlara bəxş etməyə meydan tapıram - teatrda konferansyeyəm. Repertuarımızda bir tamaşa var idi, "Vse zvyozdı", təəssüf ki, o tamaşanı repertuardan çıxardılar, halbuki məni də, əvəzsiz tərəf-müqabilim Natalya Tağıyevanı da tamaşaçılar o tamaşa ilə daha çox tanıdılar, indiyə qədər də xatırlayırlar. Bax həmin tamaşada biz bu janrı maksimum bərpa etməyə çalışmışdıq, çıxışlarımız bütünlüklə canlı idi. Sonra mən, məsələn, rus dilində çəkilmiş bəzi filmlərin Azərbaycan dilinə dublyajı zamanı yaranan məzəli situasiyaları parodiya etməyə başladım.

- Yeri gəlmişkən, azərbaycandilli tamaşada iştirak edən az sayda rusdilli aktyorlardan birisiniz.

- Bəli, bu mərhələ yaradıcılığımda xüsusi yer tutur. Ümumiyyətlə, mən heç bir rola ötəri, keçici rol kimi baxmıram. "Üns" Yaradıcılıq Səhnəsində "Şekspir" tamaşası qoyulan dövrdə mən öz teatrımızda "Kral Lir" tamaşasında Təlxək rolunda çıxış edirdim, baş rolun ifaçısı sevimli sənətkarımız Nodar Şaşıqoğlu ilə tərəf-müqabil idim. Elçinin "Şekspir" pyesi əsasında Bəhram Osmanovun hazırladığı tamaşada mənə Baş həkim rolu həvalə edilmişdi. Məlumdur ki, dili işlətməyəndə söz ehtiyatı, o dildə rahat danışmaq bacarığı azalır. Mən evdə, ya da bəzi dostlarımla arabir azərbaycanca danışsam da, istifadə etdiyim əsas dil rus dilidir. Buna görə mənim tamaşada azəricə rus aksenti ilə danışacağımdan ehtiyatlandığı üçün Elçin müəllim Baş həkim obrazının monoloquna onun Moskvada təhsil almasını vurğulayan cümlə əlavə etmişdi ki, obrazın rusdilli olması tamaşaçılar üçün qaranlıq qalmasın. Amma məşqlərdə Elçin müəllim nitqimin təmiz azəri ləhcəsində olduğunu görəndən sonra dedi ki, o cümlə lazım deyil, monoloqundan çıxar.

Bu işin öhdəsindən gəlməyimin səbəblərindən biri də kino və televiziyadakı işlərimdə vaxtaşırı azəricə çıxış etmək təcrübəmin olması idi. "Yumurta" teletamaşasında, "Güllələnmə təxirə salınır!" filmində Məmmədkamal Kazımovun ömrü səsləndirmə mərhələsinə yetmədiyi üçün onun rolunu səsləndirməyi mənə həvalə etdilər. "Bu gözəl, gözəl dünya" filmində də azəricə nitqim öz səsimlə yazılıb. Bu yaxınlarda çəkilişləri başa çatmış "Qorxma, mən səninləyəm-2" filmindəki rolumu səsləndirəndə də bəzi yerlərdə azəricə danışmışam. Nəhayət, bu yaxınlarda premyerası baş tutmuş "Sübhün səfiri" filmində Müsyö Jordan rolunda çəkiləndə də rolun azəricə səsləndirilməsində özüm iştirak etdim.

Axundzadənin üzərində ayrıca dayanmaq istəyirəm. Onun yubileyi münasibətilə baş tutan yaradıcı layihələrə cəlb olunmağım fərqli önəmə malik səhifədir. Teatrımızda qoyulan "Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah" tamaşasında, yubiley münasibətilə Akademik Milli Dram Teatrında təşkil edilmiş təntənəli mərasimdə və "Sübhün səfiri" filmində Müsyö Jordan rolunda çıxış etməklə, bu dahi qələm və fikir sahibinin yaradıcılığı ilə belə sıx təmasda olmaqla yaradıcılığım yeni çalar qazandı. Mirzə Fətəlinin yaradıcılığı ilə təmasda olmaq hər bir aktyor üçün böyük məktəbdir - bu şəxsiyyəti Şərqin Molyeri adlandırırlar, amma məncə, onun dahiliyi Molyerdən də üstündür: Axundzadə ustad dramaturq olmaqdan başqa, bütün Şərqdə dramaturgiyanın əsasını qoymaqla teatr sənətinin inkişafına əvəzsiz töhfəsini verib. Truppamız "Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah" tamaşası ilə 10 şəhərdə qastrolda olub. Moskvada tamaşadan sonra görkəmli yazıçı Çingiz Hüseynov qrim otağına gəlib "Fatalğnıy Fatali" ("Fətəli fəthi") kitabını mənə hədiyyə etdi və avtoqraf olaraq bu sözləri yazdı: "Müsyö Jordana məhəbbətlə əziz Məbuda müəllifdən".

- Tamaşaçılarınıza bəxş etdiyiniz ən böyük sürprizlərdən biri "İbRus" Teatrında tamaşaya qoyulmuş "Tartüf Ağayeviç" səhnə əsərində Pəri xanım rolunda çıxış etməyiniz oldu. Bu, həqiqi mənada sürpriz idi - həm sizi dərhal tanımaq mümkün olmadı, həm də gözlənilməzlik məqamı çox güclü idi... Elə tamaşaya baxanların bir çoxunun bu təəssüratda olduqlarını deyə bilərəm. Bir neçə nəfərin: "Bilirik ki, bu rolda çıxış edən Məbud Məhərrəmovdur, amma eyni zamanda da tanıya bilmirik", - dediyini eşitmişəm.

- Əslində aktyorun aktrisa cildinə girməsi bu sənətin yüksək zirvələrindən hesab olunur. Rüstəm müəllim ("İbRus" Teatrının baş rejissoru Rüstəm İbrahimbəyov - red.) Molyerin "Tartüf" komediyasının azərbaycansayağı səhnə versiyasını qələmə alıb məşqlərə başlayanda mənə orijinaldakı Arqon personajının bizim versiyadakı Orxan surəti tapşırılmışdı. Xanım Pernel obrazı isə faktiki olaraq havada qalmışdı, bir neçə aktrisa bu rola dəvət edilsə də, nədənsə imtina etmişdilər. Bir gün növbəti məşq zamanı Rüstəm müəllim mənə dedi ki, gəlsənə, Pəri xanımı sən oynayasan? Təklif çox gözlənilməz olduğu üçün xeyli təəccübləndim. Nə isə, ağlıma batandan sonra dedim ki, amma bığlarımı təraş etməyəcəm. Çünki əks təqdirdə imicimə xələl gələ bilərdi. Razılaşdıq.

Pəri xanımın davranış tərzini, ədalarını, qrimini özüm fikirləşib tapdım. Libaslarının isə bir qismi Lyudmila Duxovnayanındı (S.Vurğun adına Rus Dram Teatrının aparıcı aktrisalarından biri, xalq artisti - red.), bir qismi isə həyat yoldaşımın. Təvazökarlıqdan uzaq olmasın, amma həmkarlarım həmişə deyirlər ki, sən heç nədən baxımlı bir obraz yaratmağı yaxşı bacarırsan. Pəri xanım da əslində kiçik personajdı. Amma bu personaja müxtəlif detallar vasitəsilə uyğun tərtibat verməklə onun səhnədəki məkanını genişləndirə bildim. Ömrü də iki cür yaşamaq olar: həyatın möcüzəsinə inanaraq və inanmayaraq. Mən möcüzəyə inananlardanam.

Öz növbəmdə sizə ayrıca təşəkkürümü bildirmək istəyirəm ki, nəinki müsahibə aldığınız aktyorun yaradıcılığı ilə belə əhatəli tanışsınız, ümumilikdə müasir teatr prosesi və tarixi barədə tam məlumatınız var. Belə jurnalistlər, təəssüf ki, çoxluq təşkil etmirlər.

Samirə Behbudqızı

Ədalət.-2013.-9 yanvar.-S.8.