NURLU ÖMÜR

(Şair Teymur Elçinin 90 illiyinə)

Mart - yazın nübar ayı... Mart - duyğulara, hisslərə qanad verən, insan xəyalını pərvazlandıran gül-çiçək, xeyir-bərəkət fəsli...

İlin bu çağında doğulanlar təbiətən romantik olur, qəlbini, taleyini sözə, sənətə bağlayır və çox vaxt da bu yolu tutur, ömrün mənasını bu yolda görürlər.

Yada salaq: M.S.Ordubadi, C.Cabbarlı, S.Rəhimov, S.Vurğun, M.Hüseyn, İ.Şıxlı, Anar... Və daha kimlər, kimlər... Bahar ünvanlı sənətkarlar sırasında qəlbən sevdiyim, özümə ustad saydığım, xatirəsini uca tutduğum bir insan var - Teymur Elçin.

Azərbaycan yazıçılarının ensiklopedik-məlumat kitabından: "Əliyev Teymur Süleyman oğlu - şair, publisist, 1958-ci ildən Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı.

1924-cü il martın 28-də Azərbaycanın Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. 1931-ci ildə ailəliklə Bakıya köçmüşlər. Burada 132 nömrəli orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində təhsil almışdır (1941-48). Eyni zamanda "Gənc işçi" qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi (1941), Azərbaycan Radio Komitəsində ştatdankənar müxbir, diktor, redaktor, məsul redaktor (1941-43), Zaqafqaziya cəbhəsində kursant, alay komsomol təşkilatçısı, hazırlıq kurslarının müdavimi (1943-45) olmuşdur".

Ordu həyatı arxada qalır, o, taleyini komsomol-partiya işinə bağlayır və illərin qanadında yüksəlir. Bir ara Azərbaycan Radio Məlumat Komitəsi sədrinin müavini vəzifəsində çalışır. Sonra yenidən partiya işinə irəli çəkilir - Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin elm və mədəniyyət şöbəsinin, sonra isə təbliğat və təşviqat şöbəsi müdirinin müavini vəzifələrinə.

O vaxtacan mən onu uzaqdan-uzağa tanıyırdım. Heç ağlıma da gəlməzdi ki, bir gün gələcək, o, əlimi sıxıb, radio müxbiri kimi məni təbrik edəcək.

Yaddaşımda nəqşələnən, illər boyu qəlbimdə əzizlədiyim xoş xatirələr yada düşür. 1957-ci ilin yazı... Tələbə idim, Universitetin ikinci kursunda oxuyurdum - filologiya fakültəsində. Radioya təzəcə ayaq açmışdım. Oçerklərim, reportajlarım efirdə səslənəndə dünyanın sevinci qəlbimə axırdı. Azərbaycan Radiosu Xarici Ölkələrə Verilişlər İdarəsinin rəisi Muxtar Hacıyev (soyadımız bir olsa da, heç bir qohumluğumuz yox idi) mənə doğmadan doğma bir adam kimi qayğı göstərirdi. Bu da məni maddi sıxıntıların, mənəvi sarsıntıların əlindən almışdı.

Günlərin bir günü səs yayıldı ki, təzə bir qəzet açılır - "Bakı" axşam qəzeti. Sədrimiz Nəsir İmanquliyev həmin qəzetə redaktor gedir. Başqa bir xəbər də bu idi ki, hələ ilk addımlarını atan televiziya radio ilə birləşir və yeni bir qurum - Radio və Televiziya Verilişləri Komitəsi yaradılır.

Hamını düşündürən bir sual dildə-ağızda gəzirdi: "Görəsən sədr kim olacaq?"

...Türk şöbəsinin müdiri Aydın Vəlixanov fasilə zamanı tez-tez nərdə, dominoya, özünə məxsus üsulla dəmlədiyi, adla söynəlilən "xoruzquyruğu" çaya qonaq etdiyi dostlarını - Soltan Nəcəfovu, Yaqub Ələsgərovu, Aydın Qaradağlını, Şəmsi Rəhimovu yenə başına yığmışdı. O, uca bir səslə:

- Heç kim özünü yormasın, - dedi. - Mən bilirəm sədrimiz kim olacaq.

- Kim olacaq? - yerbəyerdən dilləndilər.

Aydın müəllim səsinə xüsusi ahəng verdi:

- İndicə mötəbər bir dostuma zəng eləmişdim. Dedi ki, gələcək sədriniz bütün distansiyalardan keçib, birinci katib də təbrik eləyib onu, - sözünün arxasını uzatdı, - fərmanı bu axşam qardaşımız Aydın Qaradağlı oxuyar, Yaqub Ələsgərov da bizə "Novı Yevropa"da, ya da "Novbahar"da dəm-dəsgahnan bir qonaqlıq verər.

- Mən hazır! - Yaqub Ələsgərov əlini əlinə vurdu. - Sədrimizin adını de, mən də ayağımı qoyum "Novı Yevropa"ya, verim sifarişimizi.

Yeyib-içməklə arası saz olan, məclislərin ürəyi sayılan Aydın Vəlixanovun qırışığı açıldı. O, eynəyini çıxarıb gözlərini ovuşdura-ovuşdura dedi:

- Soltan müəllim onu çox yaxşı tanıyır, müharibənin ilk vaxtlarında bir yerdə külüng vurublar.

- Ay can, ay can, bildim kimdi! - deyə Soltan Nəcəfov sevinclə qollarını açdı.

Aydın Qaradağlı səbrini boğa bilməyərək, diktor həmkarının əlindən tutub onu bərk-bərk silkələdi:

- Kimdi?

- Qadasını aldığım Teymur Əliyev! - Soltan Nəcəfov xüsusi bir vurğu ilə dedi.

Aydın Qaradağlı təəccübünü gizlətmədi:

- Balam, Teymur müəllim çox cavandı, yaşı otuzu təzəcə keçib. Bu boyda vəzifəyə onu qoyarlar?

- Artıq qoyublar! - Aydın Vəlixanov öz adaşına sarı yeridi. - Teymur müəllimi mən də yaxşı tanıyıram. Cavan olsa da, çox təcrübəli partiya işçisidir, təşkilatçılığına, savadına, qələminə də söz ola bilməz. Səni inandırım ki, o, Mərkəzi Komitənin birinci katibliyinə layiqdir.

Onlar - radionun bu "sütunları" bir-birlərini ürəkdən təbrik etdilər və "Novı Yevropa"ya üz tutdular...

...Teymur müəllimin bu yüksək vəzifəyə təyinatını həm kollektiv, həm də respublikanın nüfuzlu şəxsləri, elm, mədəniyyət xadimləri çox böyük fərəhlə qarşıladılar. Yaşlı işçilər deyirdilər: "Teymur müəllim kimi saf bir adamı bura kim göndəribsə, Allah atasına rəhmət eləsin!"

Teleradio Şirkətinin indiki binası o zaman təzəcə istifadəyə verilmişdi. Əvvəlcə Televiziya məskunlaşmışdı, sonra Radio da köçdü ora. Beləcə, Teymur Əliyev yeni qurumun beşiyi başında duran ilk sədr oldu. Təsadüfi deyil ki, o, respublikamızda Televiziya və Radionun inkişafında böyük dönüş və yüksəliş mərhələsinin memarı sayılır.

Teymur müəllim tələbkar rəhbər olduğu qədər də həssas, qayğıkeş, təvazökar bir insan idi. İşə kollektivlə görüşdən başladı. Sözünü belə bir fikirlə yekunlaşdırdı: "Əl-ələ, ürək-ürəyə verib işləyəcəyik".

Bir-birinin ardınca ayrı-ayrı baş redaksiyaların əməkdaşları ilə söhbətlər keçirməyə başladı. Xarici Ölkələrə Verilişlər İdarəsinin kollektivini qəbul edərkən rəisimiz Muxtar Hacıyev adbaad hər işçi barədə məlumat verdi. Növbə mənə çatanda:

- Nahid ştatdankənar müxbirdir, - dedi, - indiyəcən efirdə xeyli oçerki səslənib. Gələcəyinə inamım var.

Teymur müəllim eynəyinin arxasından uzun baxışlarla məni süzərək, mehribanlıqla gülümsədi:

- Mən də belə başlamışam, özü də burda - radioda. Əslində bu ən gözəl yoldur. Bu yolu hər bir jurnalist keçməlidir. - Muxtar müəllimə sarı döndü: - Yuxarı kurslara keçəndə bu cavan oğlanı işə də götürmək olar.

Onun sözləri bir işıq selinə dönüb qəlbimə axdı.

Muxtar müəllim:

- Sağlıq olsun, - dedi, - qoy hələ çalışsın, öyrənsin.

Aradan illər keçdi. Bir gün Muxtar müəllim məni yanına çağırıb:

- Səni sevindirmək istəyirəm, - dedi. - Teymur müəllim ştat verir bizə, səni işə götürürük. Elə günü bu gün raportunu verəcəyəm.

Bir neçə gündən sonra sədrin köməkçisi Lidiya Alyamovskaya gəldi ki, sədr səni çağırır. Uça-uça getdim. Teymur müəllim kabinetdə tək idi. Sorğu-sual başladı:

- Son vaxtlar hansı bədii əsərləri oxumusan?

- Mehdi Hüseynin "Yeraltı çaylar dənizə axır", Salam Qədirzadənin "Qış gecəsi", İsa Hüseynovun "Doğma və yad adamlar"ını.

- Bunlar yaxşı, - dedi. - "Doğma və yad adamlar" haqqında yazılanlardan nə oxumusan?

- Məmməd Arifin, Məmməd Cəfərin məqalələrini.

- Bu əsər haqqında sənin öz fikrin nədir?

- Yaxşı romandır, - dedim. - Hardasa mübahisə də etmək olar. Fakt odur ki, istedadlı bir yazıçının qələmindən çıxıb.

- Bizim radio jurnalistlərindən kim daha çox xoşuna gəlir?

- Muxtar Hacıyev, Oruc Qüdrətov, Gəray Fəzli, Nuhbala Quliyev...

Suallar suallara calandı. Nə gizlədim, sədrin kabinetinə girəndə ürəyim quş ürəyi kimi çırpınırdı. Çox keçmədi ki, Teymur müəllimin səsindəki doğmalıq, sifətindəki işıq, dodaqlarındakı dupduru təbəssüm məni həyəcan burulğanından aldı. Söhbətimiz bir saatacan çəkdi. Sualların əhatə dairəsi nə qədər geniş idi! Düşünürdüm: "Görəsən Teymur müəllimi cavablarım razı saldımı?"

Ayağa qalxıb əlimi sıxanda:

- Hər tələbəni işə götürmürlər, - dedi. - Bu sənin üçün böyük etimaddır. Gərək elə çalışasan ki, həm bir işçi kimi özünü sevdirəsən, həm də əlaçılığı əldən verməyəsən.

Uçmağa qanadım yox idi. Ancaq sən demə, bu sevincin ömrü gödək olacaqmış...

"Satira və yumor" şöbəsinin müdiri, populyar "Arı" satirik radiojurnalının redaktoru Bəhram Gözəlovla şöbənin əməkdaşı Novruz Novruzov arasında bərk mübahisə olmuşdu.

Belə yerdə deyirlər: "Çanaq kasıbın başında sınar".

Üç gün sonra Teymur müəllim məni yanına çağırtdırıb:

- "Satira və yumor" şöbəsində gərgin vəziyyət yaranıb, - dedi. - Şöbə müdiri ilə Novruz Novruzov arasında münasibət elə həddə çatıb ki, onların bir yerdə işləməsi daha mümkün deyil. Bəhram müəllim mənim komandirim olub. Borcumdur ki, sözünü yerə salmayım. Necə olur-olsun, Novruz Novruzovun yerini dəyişməliyik. Boş yerimiz də yoxdur.

Səsi titrəyirdi:

- İstəyirəm səni öz ərizənlə işdən azad edib, Novruz Novruzovu sənin yerinə keçirəm. O, müharibə iştirakçısıdır. İki ayağı da protezdir. Ailəsi var, adamın yazığı gəlir. Nə Bəhram müəllimdən keçmək olur, nə də...

- Teymur müəllim, siz necə deyirsiniz, elə də olsun.

Kövrəlmişdim.

- Qanın qaralmasın, - deyə əlini saçlarımda gəzdirdi. - İmkan yaranan kimi sənin də əmrini verəcəyəm.

Yay semestri imtahanlarını verəndən sonra səsyazan aparatı aldım çiynimə, o zavod, bu fabrik, bu muzey, o konsert salonu - başladım verilişlər hazırlamağa.

Artıq beşinci kursda oxuyurdum. Teymur müəllim məni yenidən sevindirdi. O, Novruz Novruzovu ürəyincə olan işə düzəltmişdi.

1959-cu ilin günəşli bir payız günündə - oktyabr ayının 19-da müxbir vəsiqəsi aldım. Dövlət imtahanlarını verməyə başlayanda, vəzifəm bir pillə də qalxdı. Təzəcə açılmış ərəb dilində verilişlər redaksiyasında redaktor vəzifəsinə təyin olundum.

Teymur müəllim bu dəfə əlimi sıxanda:

- Məktub verərəm, - dedi, - təyinatını da bura alarsan. Kooperativ bina tikdirəcəyik, ev-eşiyin də olar.

Üç il ötdü. Kollegiyanın qərarı ilə məni "Kənd həyatı" şöbəsinə müdir vəzifəsinə keçirdilər.

Həyatımda fərəhli, həm də çox məsuliyyətli günlər başladı. Teymur müəllimlə tez-tez yaxından görüşmək, danışmaq, ondan öyrənmək imkanım yarandı.

O, özünə də, başqalarına da çox tələbkar idi. Bütün günü gözü televizorda, qulağı radioqəbuledicidə olardı. "Letuçka" vaxtı gələndə elə bil ən çətin imtahana, sınağa gedirdik. Təriflənən, təqdir edilən vaxtlarımız da olurdu, danlandığımız günlər də. Lakin bu danlaqlardan incimirdik. Bilirdik ki, hamısı efirin, ekranın xeyrinədir, eləcə də bizim.

Teymur müəllim bir məktəb - universitet idi. Onun tələbkarlığı bizim nəslin canına, qanına, iliyinə, sümüyünə işləyib. Biz onunla - ustadımızla həmişə fəxr etmişik, edirik və edəcəyik də!

Hərdən çalışdığım redaksiyada cavanların yazılarını köklü-köməcli düzəldəndə, necə deyərlər, al qanına boyayanda məndən inciyənlər də olur. Belə vaxtlarda deyirəm: "Neyləyim, mən belə öyrənmişəm. Mən Teymur Əliyevin şinelindən çıxmışam".

(ardı var)

Nahid HACIZADƏ

Ədalət.-2014.-29 aprel.-S.6.