AYRILIQ NƏĞMƏLƏRİ

(Şairə Arzu Nehrəmlinin şeirləri haqqında)

Arzu Nehrəmli iki şeir kitabının müəllifi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür, ADU-nun kitabxanaçılıq fakültəsini bitirib, tarix elmləri namizədidir.

Bu qısa girişdən sonra bir də onu deyim ki, onun həyat yoldaşı təyyarəçi Yusif Vəliyev torpaqlarımızın azadlığı uğrunda döyüşlərdə həlak olmuşdur.

Bəlkə elə bu həsrət, bu ayrılıq Arzu xanımı şeirə gətirib, illər boyu içindəki qəmli duyğuları həzin, kövrək misralara çevirib.

Səndən ayrı düşən gündən

Qara geydi bəyaz könlüm.

Coşub daşdı dəli Kür tək

Sakit axan Araz könlüm.

"Əbədi sevgi" adlı ilk kitabı "Könlüm" şeiri ilə açılır və bu kitabdakı əksər şeirlər onun bu həsrətini, bu ayrılıqdan doğan kədərini ifadə edir. Bir gözü yaşlı azərbaycanlı qadının yerə-göyə sığmayan, işıqlı günlərini az qala qara rəngə boyayan, arzuları alt-üst edən o itki indi də Arzu xanımın şeirlərində korun-korun tüstülənir. Arzu Nehrəmli ürəyində o itkiylə barışmasa da, həyatını, ömrünü-gününü o şəhid insanın xatirəsini yaşatmağa, uca tutmağa həsr elədi.

Son iyirmi-iyirmi beş ildə əri, qardaşı Qarabağ müharibəsində həlak olan, itkin düşən analarımız, bacılarımız var, amma onların heç biri şair deyil. Arzu Nehrəmlinin şeirlərində onların həsrəti də dilə gəlir - desəm, səhv etmərəm.

Azərbaycan qadını həmişə səbrli, dəyanətli olub. Böyük Vətən müharibəsi illərində bir saçını ağ, birini qara hörüb intizarla ömür yoldaşını gözləyən anaların həsrəti onlarla, yüzlərlə şeirə, poemaya çevrildi (Məmməd Arazın "Üç oğul anası" poemasını xatırlayın). Bu ənənə 90-cı illərdə, Qarabağ müharibəsi bitəndən, Atəşkəs elan olunandan sonra da davam etdi. Əslində, o müharibə hələ bitməyib, çünki ürəklərdə ucalan o ayrılıq dağlarını kimsə yerlə-yeksan edə bilməz. Hətta əri, qardaşı, nişanlısı şəhid olanlar var ki, onlar da yol gözləyir. Əbədi Dərd onların alın yazısına dönüb:

Dizlərimdə qum şırımı,

Qulağımda daş sədası.

Dərddir mənim alın yazım,

Dərddir nöqtəsi, nidası.

Qınayıram bu dünyanın,

Zalımını, fağırını.

Gözləyirəm intizarla,

Nə vaxt gələr? - axırını.

Sevgi Azərbaycan qadınının xarakterini, qəlbinin dünyasını tanımaq üçün ən birinci yoldur. Bu yolla irəliləyib, o qadının mənəvi dünyasının gözəlliklərini seyr edərsən. Bizim qadın yazarlarımız sevgi şeirlərində heç vaxt yalan danışmamışlar. Arzu Nehrəmli də deyəndə ki: "Yetmir mənə bu həyatda, Yuxularda görmək hətta. Nağıllarda, ağ Qıratda, Səni görmək istəyirəm. Eşqin müqəddəs andında, Vüsalında, muradında. Uçan durna qanadında, Səni görmək istəyirəm". İlk baxışda bu misralar cavan bir qızın sevgilisi ilə görüşdən qabaqkı intizarından doğduğunu ifadə edir. Amma yox! Şeir artıq əbədiyyətə qovuşmuş həyat yoldaşını arzulayan bir qadının könlündən gəlir. İndi isə aşağıdakı misralara diqqət yetirin:

Əzabdı bu dünya başdan, binadan,

Yalandı baharın çiçəyi, gülü.

Sənin məzarının üstə gəlirəm,

Ürəyi qubarlı, boynu bükülü.

Qaldıra bilmirəm kirpiklərimi,

Durub göy üzünə boylanım, baxım.

Bir zaman qartal tək uçardın orda,

İndi o səmaya ucalır ahım.

"Bir zaman qartal tək uçardın orda, İndi o səmaya ucalır ahım" - bu iki misra mənə XIX əsr şairəmiz Natəvanın dərdli misralarını xatırlatdı. Və həm də dərdin poetik ifadəsi kimi diqqətəlayiqdir.

Amma təbii ki, şairin şeir dünyasını bir mövzu ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Doğrudur, Arzu Nehrəmli şəhid həyat yoldaşı ilə bağlı qəmli duyğularına son vermir, yenə yazır: "Bu yolların yorğununa dönmüşəm, Gözüm kökü gözləməkdən saralıb. Bağçamızda daha açmır gül-çiçək, Qızıl güllər qara gül tək saraldı"...gAmma onun şeirlərinin tematik dairəsi genişdir. O, analara üz tutur, onların müqəddəsliyindən söz açır. Bir ana sanki məzardan boylanıb deyir:

Ağlayıb islatma sinə daşımı,

Nəm çəkər otağım, yaşına dönüm.

Əlimdə deyil ki, hər ah çəkəndə,

Durub milyon dəfə başına dönüm.

Torpaq nalə çəkər, açar bağrını,

Burda doğma yatar, yad yatar bala.

Gəlib qızışdırma buz yatağımı,

Ana məzarıdır, od tutar, bala!

O, fəsillərin şeiriyyətini də duyur. Qış lövhələrini sözlə çəkməyə çalışır. "Payız öz ömrünü başa vurmamış, Şəhərə qar yağdı, nə yağdı...gSərçələr gör necə asudə, məsum, Dən-dən səpələnib bəyaz qar üstə. Soyuq məkanlara həzin təbəssüm Axır nəğmə kimi notların üstə".

O, doğulduğu Naxçıvanı da vəsf edir. Çalışır ki, şairlərin Naxçıvan haqqında dediklərində fərqli bir şeir yaratsın.

Odlardan sıyrılıb əyilməz başın,

Hikmət dəryasıdır sözün, yaddaşın,

Dindirsən dillənər torpağın, daşın,

Hər düşən yarpağın, kolun, Naxçıvan.

Cığırlar alnının qırışan yeri,

Ağ rəngin qarayla barışan yeri,

Qoşa Uulfaların qovuşan yeri,

Ürəyi niskillə dolu Naxçıvan.

O, yurd-yuvasından, doğulduğu eldən-obadan ayrı düşən soydaşlarımıza üzünü tutub deyir ki: "Taledən qaçmağa tələsən soydaş, Xoş günün oldumu vətəndən ayrı. Səni itirməsə bu torpaq, bu daş, Canına sinərmi qürbət mahalı. Vətən bir, ana bir, dilimiz birdir, Bu birlər içində bizik əriyən. Ana yurd dediyin müqəddəs pirdir, Mən də yurd içində sizdən biriyəm".

Arzu xanımın vətənpərvərlik ruhu üstə kökləniən şeirləri də az deyil və belə şeirləri oxuduqca hiss edirsən ki, onun dərdi təkcə itirdiyi şəhid həyat yoldaşı deyil, həm də Vətənin əsrlərdən əsrlərə torpaq itkisinə məruz qalmağıdı, bu, daha böyük itkidir. Deyir ki:

Yol açın anama haqqın haqlasın,

Toxusun gəbəsin, izin saxlasın,

Vurmasa naxışın, bəndin, halqasın,

Sərmərəm yad xalın üstünə, Vətən.

Bağın, bağçaların dad gəzən yerdə,

Necə çiçək açsın yad gəzən yerdə?

Kül altda ocağın od gəzən yerdə

Boğulum, kor olum tüstünə, Vətən.

Qınında qılıncın pas bağlayıbsa,

Girmisən Babəkin qəsdinə, Vətən.

Arzu Nehrəmlinin elə şeirləri də var ki, onlar OBRAZ kimi düşünülür, yəni müəllif o şeirdə hansı bir əşyanısa (maddi ya mücərrəd) mənalandırmağa çalışır. İndiyə QAPI adına çox şeirlər yazılıb. Amma Arzu xanımın "Qapı" şeirində Dərd və Qapı məfhumları, biri maddi, biri məcazi məfhumlar qoşalaşır, nəticədə Dərdin Qapısı və Qapının Dərdi obrazları yaranır. Buyurun, baxın:

Niyə belə kilidlisən,

Səni kim bağlayır, qapı!

Dərd üstə dərd gətirən var,

Qəm üstə gül bitirən var,

Sabahını itirən var,

İtəni saxlayır qapı.

Arzudan al dərdə dözüm,

Ocaq çatar çınqa gözüm,

Dərd göstərdim düzüm-düzüm,

Gördüm ki, ağlayır qapı.

Onun "Söyüd" şeirində də yeni bir obrazla qarşılaşırıq. Dərdli söyüdlə. "Xəzan vurdu, rəngin soldu, Xəyallara dalan söyüd".

Arzu Nehrəmlinin "Tənha qu nəğməsi" adlı ikinci şeirlər kitabı birinci kitabla müqayisədə daha sanballıdır. Elə bil, yaxşı şeirlərin ardı gəlir, sayı çoxalır. Amma gizlətməyək ki, onun bütün şeirləri eyni səviyyədə deyil. Qüsurluları da var. Mövzu təkrarını qeyd etmək olar. Dərddən də çox yazmaq olar, amma eyni ifadələr, daha doğrusu, dərdin ifadəsində eyni fikirlərin səslənməsi nəzərdən qaçmır. Amma bütün bunlar istedadlı sandığımız bir şairənin gözəl şeirlərini kölgələmir. O şeirlərdən yenə çoxlu nümunələr gətirə bilərik. Məsələn: "Arzu da Əsli tək alışıb yanır, Telli saz köklənir "Kərəmi" üstə". Yaxud: "Ağaclar soyunub yarpaq donunu, Meyvəsi-gözlərdə donan yaş kimi". Kifayətdir.

İndi Arzu Nehrəmli yeni şeirlər kitabını çapa hazırlayır və inanırıq ki, bu kitab onun yeni poetik uğurlarını əks etdirəcək...

VAQİF YUSİFLİ,

filologiya elmləri doktoru

ədalət.-2014.-9 aprel.-S.6.