TURİZMİN FORMALAŞMASINDA TARİXİ ABİDƏLƏR ƏVƏZOLUNMAZDIR

REGİON

Layihənin istiqaməti: Regionların sosial-iqtisadi inkişafının təşviq edilməsi

Haradan baxsan görənləri valeh edən şəhər

Respublikanın hər yerində olduğu kimi, yüksək dağ silsilələri ilə əhatələnmiş şimal-qərb bölgəsində də Dövlət Proqramının icrası uğurla davam etməkdədir. Qafqazın incisi sayılan Qax rayonunun da sürətli inkişafı diqqət mərkəzindədir. Bu rayon indi təkcə təbiət gözəllikləri ilə deyil, şəhərdəki və kəndlərdəki yenilikləri, müasirləşməsi və nəticə etibarilə əhalinin yaşayış tərzinin yaxşılaşması ilə də fərqlənir, diqqət çəkir.

Bir zamanlar təbiət gözəlliklərinin fonunda o qədər də cəlbedici görünməyən şəhər variasiyaları, indi özünün modern üslubu ilə görənləri bu dağlar, bu meşələr, bu çeşmələr qədər valeh edir. Ciddi məsələdir və ciddi irəliləyişdir. Xüsusilə Qax şəhərinin müasirləşməsi, urbanik inkişafı ilə yanaşı, şəhər görüntüsündə və şəhər təsərrüfatında qədim memarlıq ənənələrinin qorunması və bərpası çox dəyərli yanaşmadır. Bütün bunlar da son dövrlərin diqqət və qayğısının nəticəsidir.

Bu yerlərin ən sıx turizm marşrutlarından biri olması görülən işlərin əhəmiyyətini və məsuliyyətini ikiqat çoxaldır. Modernləşmə yeni xüsusiyyətlər üzərində qurulduğundan inkişafın perspektivlərinə də işıq salır, insanların ruh yüksəkliyini artırır.

Turizmin cazibədar marşrutları...

Bu gün Qax rayonuna turist kimi qədəm basan istər Azərbaycan, istərsə də xarici ölkə vətəndaşı olsun, təbii ki, ilk öncə buradakı təbiət gözəlliklərinin sehrinə, cazibəsinə düşəcəkdir. Sonra şəhər səliqəsi və gözəlliyi, "Yaşıl park", "Ağçay", "Uludağ"... və başqa istirahət mərkəzlərinin özünəməxsusluğu, otellərin dünya standartları səviyyəsində xidmət mədəniyyəti... Bütün bunlar turizmin zövq və komfort tərəfləridir. Ancaq elə məsələlər də var ki, onlar Qaxın əbədi simvollarıdır. İlisu sultanlığının yadigarları və qalıqları, daha keçmişlərə aid olan və hətta islamdan öncəki tariximizlə bağlı abidələr, 2000 ilə yaxın yaşları olan qədim məzarlıqlar... İndi qonaqlar mövcud olan bütün gördükləri ilə yanaşı, Vətən tarixi anlamında belə istiqamətli bilgilərə də həvəslə maraq göstərirlər.

İçəribazarın yeni dövranı

Mən bu mözuya əvvəllər də bir dəfə üz tutmuşam. İndi bir az geniş şəkildə söhbət açım. Son illərin ən uğurlu və diqqətçəkən yeniliklərindən biri də Qax şəhərinin mərkəzindəki tarixi yer - abidə olan İçəribazarın restavrasiyası, yenidən qurularaq sakinlərin və qonaqların istifadəsinə verilməsidir. Tarixləri yaşadan, xatırladan bu unikal abidənin yenidən qurulmasının ideya müəllifi və maliyyə dəstəkçisi uzun illər rəhbər vəzifələrdə çalışan və hazırda ölkə iqtisadiyyatının strateji qurumlarından birinə - Azərbaycan Respublikası Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC-yə rəhbərlik edən tanınmış dövlət xadimi Əhməd Əhmədzadədir. Təkcə Qaxda deyil bölgədə bir çox başqa diqqətçəkən tədbirlərin təşəbbüskarı və təşkilatçısı kimi Əhməd Əhmədzadənin adı həmişə hörmətlə çəkilir. Əbəs yerə deyil ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, cənab İlham Əliyevin özü Qaxa səfərləri zamanı buradakı quruculuq işlərindən həmişə razı qalmış, İçəribazar və digər tarixi yer və abidələrin timsalında qədim memarlıq ənənələrinin qorunub yaşadılmasını vacib bilmişdir.

Yaxın-uzaq tariximizdən...

Bir zamanlar çarizmə qarşı aparılan azadlıq mübarizəsi Qaxın da ərazisində öz nişanələrini saxlamışdır. Çar dağlıların hücumlarının qarşısının alınması üçün mühafizə qalaları, sədlər, istehkamlar tikməli olmuşdu. Buna baxmayaraq, yenə də dağlıların mübarizəsini, inamını qıra bilməmişdi. İlisu sultanlığının ərazisində Əhməd xan tərəfindən tikilən qalaçalar indi də qalmaqdadır. Karvan yollarının qovşağı sayılan Qaxda Alazan çayı vadisində çox qədimlərdən yurd-yuva yerləri olan Minbərək, Torpaqqala, V-VI əsrlərdə ticarət şəhərcikləri olan Ləkit və Qum Qaxın ərazisində qərblə şərqin, cənubla şimalın karvan yollarının keçidi, həm də bu yerlərdə qalıb ixrac və idxal ticarəti ilə məşğul olan tacirlərin fəaliyyət meydanı olmuşdur. Minbərəkdən sonra karvan yollarının Şəki-Şirvan, Şamaxı və Dərbənd tərəflərə genişlənməsi ilə bağlı Qaxda ikinci bir dayanacaq - karvanların gecələmə, qalıb istirahət etmə şəhərciyi Minbir saray Kürmük çayının sol sahilində tacirlərin həm də bazar yerinə çevrilmişdi. Lakin bir dəfə dəli Kürmük çox güclü daşqın törədərək Minbir sarayı yerlə-yeksan etmişdir. Bundan sonra qalan ərazidə zaman-zaman Qaxmuğal əhalisinin yaşayıb çalışdığı küçə və meydanlar formalaşmışdır.

(ardı gələn sayımızda)

Məzahir ƏHMƏDOĞLU

ədalət.-2014.-16 dekabr.-S.7.