ƏDƏBİ-TARİXİ PROSESLƏRDƏKİ UCALIQ

Salatın Əhmədovanın fikirlərinin işığı

Gəlin etiraf edək ki, Azərbaycan adlı məmləkətin həyatının, tarixinin elə bir sahəsi yoxdur ki, orada ümummilli liderimiz Heydər Əliyev cənablarının xidmətləri hiss olunmasın, görünməsin. Yəni istər sovet dönəmində, istər müstəqillik illərimizdə ölkəni idarə edən, onu yönəldən və onun həyatını yaxşı mənada yenidən dəyişən Ulu Öndərimiz özünün bütün fəaliyyəti ilə Azərbaycanı bir memar, bir rəsam, bir arxitektor, bir sənətşünas, bir ədəbiyyat-söz adamı, bir alim və bütövlükdə bir dahi şəxsiyyət kimi ölkəmizi dünya dövlətləri sırasına çıxara bildi. Özü də bu təqdimat sözün bütün mənalarında onun şah əsərinin təqdimatı oldu.

Bu böyük xidmətin ayrı-ayrı sahələrinin Azərbaycanın və eləcə də yaxın-uzaq ellərin siyasətçiləri, araşdırmaçıları, həmçinin ədəbiyyat adamları zaman-zaman öyrənir, tətbiq edir, onun müxtəlif çalarlarına cəmiyyətə, oxuculara təqdim edir. Bax, belə bir təqdimatın müəlliflərindən olan Salatan Əhmədova özünün "Heydər Əliyev və ədəbi-tarixi proses" adlı mükəmməl bir monoqrafiya ortaya qoyub. Öncədən xatırladım ki, nəfis şəkildə işıq üzü görmüş həmin monoqrafiyanın redaktoru, AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmələri doktoru, professor Teymur Kərimli, rəyçisi isə dövlət mükafatı laureatı, filologiya elmləri doktoru, professor Nizaməddin Şəmsizadədir.

Salatın xanımın bu mükəmməl monoqrafiyası dörd fəsildən, giriş və nəticədən ibarətdir. Monoqrafiyada elmi baxımdan aparılan araşdırma elə ardıcıllıqla işlənibdir ki, burada həm zaman öz yerini tutur, həm də araşdırılan mövzu kifayət qədər günümüzə uyğun bir şəkildə, zamanın tələbləri səviyyəsində öyrənilibdir. İstənilən oxucu üçün bu monoqrafiyada Ulu Öndərimizin ədəbi tarixi proseslərə təsirini, həmin ədəbi tarixi proseslərin içərisində olmaqla onu rövnəqləndirməsini görmək gün kimi aydın olur. Oxucu monoqrafiyanın hər bölümündə Ulu Öndərin ədəbiyyatımıza, tariximizə və bütövlükdə milli-mənəvi dəyərlərimizə göstərdiyi xidmətləri aydın bir şəkildə izləyə bilir. Bununla paralel olaraq oxucu həm də Ulu Öndərin təkcə hakimiyyətdə olduğu zaman kəsiyində deyil, özündən əvvəlki və bugünkü mili-mənəvi dəyərlərin də bir-birinə bağlılığındakı yerini də açıb götərir. Əgər monoqrafiyanın birinci fəslində söhbət Heydər Əliyevin ədəbiyyat tarixmizə, təmaüllərə, eləcə də yaradıcılıq proseslərinə təsri və yeri göstərilibsə, ikinci fəsildə birbaşa Ulu Öndərin özünün bir lider olaraq özəl irsində tarixilik və müasirlik, Füzuli şöhrəti, Cavid taleyindəki yeri şərh olunub.

Biz bu monoqrafiya ilə tanış olduqca aydın bir şəkildə görürük ki, müəllif əsər üzərində işləyərkən mükəmməl mənbələr toplaya bilib. Yəni Salatın xanım hər bir fəsilin hər bir bölümü üçün əlinin altında olan çoxsaylı bilgiləri bir-bir süzgəcdən keçirib və onların üzərində özünün yeni bir fikir piramidasını qurubdu. Nəticədə də Azərbaycanın dünya arenasında mükəmməl yeri və nüfuzu olan böyük oğlunun ədəbi proseslərə təsirini açıqlaya bilibdi. Təkcə onu demək kifayətdir ki, bu monoqrafiyada xalq şairlərimiz, Məmməd Araz, Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza, hətta onların müasiri olmuş və sovet dönəmində həmin o böyük fəxri adı qazanmış Süleyman Rüstəmin timsalında Heydər Əliyev cənablarının ədəbiyyatımıza nüfuzunu oxuculara oxunaqlı bir dildə çatdırıbdı. Gətirilmiş iqtibaslar, yəni Məmməd Arazın, Bəxtiyar Vahabzadənin, Xəlil Rzanın, eləcə də digərlərinin ayrı-ayrı əsərlərinin timsalında Ulu Öndərimizin Azərbaycan ədəbiyyatına nə qədər dərindən bələd olduğunu bir daha göstərir.

Salatın Əhmədovanın barəsində söz açdığım "Heydər Əliyev və ədəbi-tarixi proses" monoqrafiyası Ulu Öndərimizin 90 illiyinə ithaf olunub. Mən monoqrafiya barəsində fikirlərimizi yazmağa başlayanda özüm bilərəkdən müəllifin filologiya üzrə fəlsəfə doktoru olduğunu oxuculara bildirmədim. Amma artıq kifayət qədər tanış olduğum bu monoqrafiya haqqında təəssüratımı sizinlə bölüşərkən Salatın Əhmədovanın halal titulunu ona görə xatırlatdım ki, oxucu müəllifin həm kifayət qədər geniş auditoriyası, həm də samballı fikirlər söyləmək haqqına malik olduğunu bilsin. Və bir də oxucunun Ulu Öndərimiz barəsində öz yaradıcılıq, peşəkarlıq imkanlarını ortaya qoyan müəllifin səmimiyyətinə şübhə yeri qalmasın. Çünki onun ən böyük istəyi Ulu Öndərimizin xidmətlərinin bir zərrəsini işıqlandırmaq olub.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.-2014.-7 fevral.-S.5.