Göy üzündən gələn səs

"Dəşti"ni göylərə qaldırdı

Üz-üzə oturmuşuq. Bizim də iştirak etdiyimiz bu məclisdə çox qəmli bir hava hakim kəsilib. Daha doğrusu, mühitin damarından bir sızıltı axıb gedir. Gələnlərin də, məclisdə "amin!" deyib gedənlərin də hamısının çöhrəsində həmin o məqamın, o mərasimin, gözlə oxunmayan, amma ürəklə oxunan ağrısı hakimdi. Və bu hakim olan ağrının sahibi də hamımızın sevə-sevə dinlədiyimiz "Laçın"ım deyəndə bədənimiz uyuşub, açılan Məhəbbət Kazımovdu...

Yazını belə bir qəmli notla başlamağım təsadüfi deyil. Çünki haqqında duyğularımı, düşüncələrimi diktə etməyə başladığım qəhrəmanım qəribə bir xarakterin, qəribə bir dünyanın sahibi və adamıdı. Ondakı sadəlik, ondakı ağayanalıq və bir az da ondakı adamın iliyinə işləyən ərk mənim üçün son dərəcə qiymətlidi. Özü də mən bu insanla həmsöhbət olanda, hansısa bir məclisdə qarşılaşanda mütləq ətrafımıza bizə doğma olan, bizi duyan, xüsusilə onun işığına gələn adamlar o qədər çox olur ki, sözümüz-söhbətimiz bir-birinə qarışır, mövzular bir-birini əvəz edir - gah Qozluçaya gedib çıxırıq, gah Tuğda çay içirik, gah Köndələnə baş vururuq, gah da ki, eləcə Qoçəhmədlidə bulaq başında daş armudu dilimləyirikg

Hər dəfə biz söhbət edəndə onun səsini, özünü çox istədiyi bir neçə sənət dostunun ya telefonla danışması, ya da elə gəlib söhbətin üstünə çıxması ilə məndə bir maraq yaratmışdı. Və hiss etmişdim ki, bu heç də təsadüfi deyil. Bu sadəcə könüldən-könülə görünən yollardıg bu ürək yaxınlığıdıg bu bir dünyanın adamı olmaqdı. Bax elə onun barəsində bundan öncəki yazılarımın birini yazarkən telefonuna zəng gəldi. O da telefonu açıb:

- Hə, Məhəbbət, səni də təbrik edirəm, daha böyük adlar arzu edirəm. Sən kişi oxuyansan! - dedi. Və sonra da üzünü mənə tutub həmişə etdiyi müraciət formasında:

- Əbili, bilirsən, Məhəbbət Kazımovdu danışan. Sən də onu çox istəyirsən. Mən də lap çox istəyirəm. Ala telefonu, sən də təbrik elə

Mənə bu ərklə müraciət edən o böyük insanın uzatdığı telefonu dərhal alıram. Amma ona demirəm ki, mən artıq Məhəbbəti təbrik etmişəm. Və elə ilk dəfə təbrik edirmiş kimi, mən də öz ürək sözlərimi dilə gətirirəm. Telefonun o biri başından Məhəbbətin özünəməxsus səsi ruhumu oxşayır:

- Ay qağa, yenə bir yerdəsiniz? Öpürəm ikinizi də. Darıxma, Allah qoysa bu ad məsələsini gen-bol qeyd edəcəyik

Bəli, biz bu dəfə də Məhəbbətin məclisində söhbət edirik. Amma artıq Məhəbbət bizə zəng vurmur. Sadəcə, yuxarı başda asılmış şəkli bizi seyr edir. Mən o baxışların altında özüm də bilmədən deyirəm:

- Dədə, yanılmıramsa ayın 14-ü sənin 75 yaşın tamam olur

- Hə, Əbili. Bilirsən də mən Sevgililər Günündə doğulmuşam

- Elə ona görə də səni çox sevirik də. Səsin kimi özün də balsan. Seyran Səxavətə Allah ömür versin. Özünün "Bəhanə"sində sənin barəndə bilmədiklərimizin də hamısını açıb töküb ortaya. Gözəl əsərdi. Oxuduqca doymaq olmur. Bax elə o əsərdən yadımda qalıb sizin ad gününüzg

Gülümsəyir:

- Hə, bizim Seyrandı də. O da bal kimi bir oğlandı. Hər şeydən də başı çıxır. Bir dəfə götürüb zəng vurmuşamg Muğam müsabiqəsi idi, Güllü oxuyurdu. Nətəri oxuyurdusa dözmədim, zəng vurdum Seyrana. Dedim ayə, qulaq asdın? Yarım saat məni aşağı-yuxarı çəkib Güllünün oxuması barəsində düşündüklərimi, ürəyimdən keçənləri eşidəndən sonra dedi ki:

- Ay Sülü, zalım qızı doğurdan gözəl oxudu. Mən də cınqırımı çıxarmadan axıra kimi qulaq asdım.

Tay buna nə deyəsən, yarım saat məni danışdırıb sonra da dediklərimi təsdiq edir. Və məlum olur ki, elə o da mənim kimi havalanıb bu oxumaqdan. İndi saa da deyirəm, qadın oxuyanlar içərisində mən son vaxtlar Güllünün oxuduğu kimi oxuyan dinləməmişəm. Allah səsini qorusun!

Dədə, sizin də səsinizin bir özgə ləzzəti var. Adınız gələndə öncə yadımıza "Dəşti" düşürg sonra "Mirzə Hüseyn"g sonra "Çahargah"g hamısı baldı. Adam məst olur, unudur özünüg Gedib Kirsdən belə, Ərgünəşdən belə gəzib qaydıb gəlir. Mən şəxsən sizin oxumağınızın bir də ona görə vurğunuyam ki, siz səsinizlə vaxt öldürmürsünüz, Siz Səsinizlə Vaxtın Ömrünü Uzadırsınız!!! Adam nə o vaxtdan, nə o səsdən darıxmır, əksinə, istəyir ki, o vaxt da, o səs də gecə-gündüz kimi bir-birinin dalınca uzanıb getsin. Mən bilirəm ki, sizin səsiniz hələ dünyanın bir çox ölkələrində, xüsusilə Türkiyədə tamaşaçıları necə ayağa qaldırır. Türk dinləyicilər səhnəyə çıxıb sizin qızıl üzüklər, hədiyyələr bağışlayıblar. Hətta sizə qızıl medal veriblər. Türk qəzetləri də yazıb ki, "Süleyman Abdullayev bir daha erkəkliyini sübut etdi!".

Yazımın bu nöqtəsinə qədər mən əslində təzə heç nə demədim, oxucuya da yeni nə isə təsdiq etmədim. Bütün bunların hamısını oxucu məndən də gözəl bilir. Sadəcə, mən Dədə haqqında onun özünün dediyi kimi, Sevgililər Günündə yazacağım yazımın bir növü parametlərini cızdım və o parametrlərin içərisində itib qalacağımdan qorxub 40-45 il bundan öncəyə üz tutdum - Tuğa qayıtdımg

Kəndimizdə toy mağarı qurulmuşdu. Bu, həmişə olduğu kimi, bir payız toyu idi. Amma bu toydakı sənətkarların adı artıq toy dan hələ 5-10 gün öncə hamının diqqətini çəkmişdi. Hamı bilirdi ki, bu toyda Süleyman Abdullayev oxuyacaq, bu toya İslam Rzayev gələcək. Ona görə də uşaqlı-böyüklü gözümüz yolda, qulağımız səsdə idi. Orta məktəbin son siniflərində oxuyurdum. Adını çəkdiyim sənətkarları o vaxtın ağ-qara televizorda bir neçə dəfə görmüşdüm. Lakin səsləri yazılmış val və kasetləri yığıb toplamışdım. Ürəyim sıxılanda, darıxanda həmin valları və yaxud da kasetləri işə salırdım. Evimiz kəndin aşağı hissəsində olduğundan aynabənddə qoyub pəncərələri açıb bu səsi dərə yuxarı hamıya bir hədiyyə edirdim. Necə deyərlər, sevdalı vaxtlarım idi. Dünyanın dərdindən, qəmindən xəbərsiz olan mən "Dəşti"yə qulaq asırdımg "Mirzə Hüseyn"i dinləyirdimg "Çahargah"a qərq olurdum. Süleyman Abdullayev oxuyurdu, mən dinləyirdimg Süleyman Abdullayev oxuyurdu, bütün kənd dinləyirdig Süleyman Abdullayev oxuyurdu, o səsə Tanrı özü qulaq asırdıg Süleyman Abdullayev oxuyurdu, mən o səsi Dədəyə verən Allahın çox kiçik bir bəndəsi kimi ən böyük xoşbəxtlərin səviyyəsinə yüksəlirdim. Çünki Dədə oxumurdu, möhür vururdu! Çünki Dədə vurduğu möhürə bütün ruhunu, bütün varlığını, Allahın verdiyi hər şeyi hopdururdug

Bəli, ilk dəfə Dədəni kəndimizdə - Tuğda toy məclisində gördüm. O vaxtın ən bahalı maşınlarından biri olan "Volqa"da gəlmişdi Dədə. Hamımız yığışıb tamaşa edirdik. Elə bil maşının duruşu da, görkəmi də o səsə əlavə bir təsir gücünə malik idi. Bilmirəm, hamı elə fikirləşirdi, yoxsa mən?.. Yəni mən Volqa çayının kitablardan oxuyub, televiziya verilişlərindən, filmlərdən gördüyüm o qeyri-adi zəhminin axma surətini və Xəzərə qovuşmaq məqamını özlüyümdə Süleyman Abdullayevin səsinin fonunda görürdüm. Allah ən çox sevdiyi bəndələrinin sırsında yer vermişdi Süleyman Abdullayevə. O, məclislərin yuxarı başında Xanın, Cabbarın, İslamın, Arifin, Əbülfətin, Sabir Mirzəyevin və digər böyük ustadların əyləşdiyi taxtın sahiblərindən biri olmuşdu. Söhbət təkcə toy məclislərindən, konsert salonlarından getmir, adi həyatda da o, sayılanların, seçilənlərin yanında idi. Məhz bu səbəbdən də onun özünün xəbəri olmadan onu sevənlər ona "Dədə" demişdilər. Və bu dədəlik haqqını Allah ona səsinin qiyməti kimi vermişdi. Yəni Tanrı qəlbimizə o səsin işığı ilə birlikdə o səsi sevmək, dəyərləndirmək toxumunu da səpmişdi. Və biz də vurulduğumuz, pərvanəsi olduğumuz o səsin sahibinə Dədə demişdik.

Hərbən-bir fikirləşirəm ki, Süleyman Abdullayev müəyyən sənət adamlarının tutduğu yolu, getdiyi yerişi yamsılasaydı, bəlkə də heç Dədə ola bilməzdi. Çox şükürlər ki, dədə öz addımıyla, öz yerişiylə, öz yoluyla 75-ə "Salam əleyküm!" deyə bildi. Onu yaşadan da, onu sevdirən də mənə elə gəlir ki, ancaq özü olmağı, özü kimi yaşayıb özü kimi oxumağa üstünlük verməyi oldu. Yəni qolunun üstündə dəsmal gəzdirmədi, nə də kiminsə qapısının ağzında boyun bükmədi. Dədə kimi yaşadı, dədə kimi oxudu, Dədə kimi də Azərbaycanın sevimlisi oldu.

Təkcə səsiylə yox, həm də xeyirxah əməlləriylə bəzən yeri gələndə təmənnasız məclis yola verməyiylə qaçqının, şəhid ailəsinin məclisini şənləndirməklə Dədə sübut edib ki, daha rahat, daha gözəl yaşamaq olar. Bunu ona görə vurğulayıram ki, özüm Dədə Süleymanın dəfələrlə məclislərdə təmənnasız oxuduğunu, məclisi sonuna kimi eyni şövqlə davam etdirdiyini görmüşəm, şahidi olmuşam. Ona kimsə hörmət etmək istəyəndə, bircə kəlmə özünəməxsus şəkildə "mən bura ürəyimin səsiylə gəlmişəm, ayrı təmənnam yoxdu, Allah xoşbəxt eləsin!" sözlərini eşidəndə xalqın sevdiyi, xalqın yaşatdığı Süleyman Abdullayevin doğurdan da nə qədər qürurlu, nə qədər bütöv Kişi olduğunu, bir Sənətkar olduğunu ətrafdakıların qiymətləndirdiyini anlamışam. Bilmişəm ki, xalq verdiyi qiymətdə yanılmayıb. Xalq öz sənətkarına Dədə deyib!

Bu gün müstəqil Azərbaycanın söz, sənət dünyası, musiqi aləmi kifayət qədər zəngindir. Bu zənginliyin içərisində Süleyman Abdullayevin öz yeri, öz yolu var. 75 ildi bu dünyanın hər üzünü görə-görə öz səsinin işığında xalqına xidmət edən, xalqına musiqi zövqü verən böyük sənətkarımız ona verilən "Dədə Süleyman" adını qoruyub saxlamağa çalışır və buna da nail olubdu. Möhtərəm Prezidentimiz ona fəxri ad da veribdi. Amma bir dinləyici, bir Süleyman Abdullayev səsinin vuruğunu kimi, mən düşünürəm və qəti əminəm ki, Süleyman Abdullayev xalqın xanəndəsi olduğu üçün ona xalqın adı əks olunan böyük fəxri ad da veriləcək. O, qeyri-rəsmi daşıdığı və hər kəsin də o mərtəbədə gördüyü "Xalq artisti" adının vəsiqəsini də nə vaxtsa öz arxivində yerləşdirəcək. Çünki ölkə rəhbəri, xüsusilə musiqimizə, mədəniyyət işçilərinə, sənət adamlarına böyük önəm verən, diqqət yetirən Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyeva hər kəsin layiq olduğu halal haqqını almasına həmişə yardımçı olub, diqqət yetirib. Yəqin ki, Süleyman Abdullayev də onların diqqətindən yayınmayacaq!

P.S. Bəli, mən həmişə dostlarımla, pərəstişkarı olduğum adamlarla, onların əməlləriylə qürur duymuşam. İndi fəxr edirəm ki, mən Süleyman Abdullayevlə dostam, onunla bir zamanda yaşayıram, onu canlı dinləmək imkanım olub. Elə həmin o sevgi ilə də deyirəm:

- 75 yaşın mübarək, Dədə Süleyman! Sevgililər Gününün sevilən xanəndəsi, səni yüz yaşa!

P.P.S. Bu gün dünyaya gələn hər kəsi də təbrik edirəm! Çünki onlar həm Sevgililər Günündə, həm də Dədə Süleymanın doğulduğu gündə dünyaya gəliblər.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

ədalət.-2014.-14 fevral.-S.6.