Məşhur Hamletin bəxtsiz adaşı
Hamlet Qurbanov
"Ölüm gələr, ölərik"
sözünü işlətməyi
çox sevirdi və ölüm gələndə
böyük aktyor vədinə
əməl
etdi
Deyirlər insana ad qoyulanda həmin ad onun sonrakı taleyində mühüm rol oynayır. 1938-ci ildə iki böyük sənətkarın ailəsində
dünyaya göz açan körpəyə Şekspirin məşhur qəhrəmanı Hamletin adını verənlər də
yəqin bunu
bilirmişlər.
Şekspirin qəhrəmanının
adaşı öz istedadına görə
krallara layiq ömür sürə
bilərdi, lakin onun
qismətinə tənhalıq düşdü.
Hələ İncəsənət İnstitutunda təhsil aldığı illərdə hamı Hamlet Qurbanovdakı aktyorluq
istedadından danışırmış. Kurs rəhbəri, görkəmli rejissor Mehdi Məmmədov diplom tamaşasında
Doktor (Nazim Hikmət "Şöhrət və ya Unudulan adam") rolunu Hamletə etibar edir. Tamaşanı
görənlər söyləyir ki, tələbə
Hamlet səhnədə özünü illərin peşəkar aktyoru kimi
aparırmış. Elə diplom tamaşasından sonra onun
Akademik Milli Dram Teatrında çalışmasına heç
bir problem qalmır. Hamlet Qurbanov təyinatla bu sənət ocağına göndərilir.
İstedadlı aktyorun teatrın səhnəsində yaratdığı, bu
gün də unudulmayan obrazları bir azdan xatırlayacağıq. Oynadığı
ilk rollardan biri haqqında maraqlı epizod danışırlar.
Hamlet Qurbanov teatra gəldiyi
vaxtlarda Səməd Vurğunun
"Vaqif" pyesində
Əsgər
rolunu oynayır. Axşam tamaşalarının
birində
üzünün bir hissəsini
qrim edərək səhnəyə
çıxır. Teatrın direktoru Əliheydər Əkbərov gənc aktyoru kabinetinə
çağırır.
- Hamlet,
niyə
üzünün bir hissəsini qrim edib tamaşaya çıxmısan?
- Əliheydər müəllim, tamaşada mənim bir yerim var, orada da tamaşaçılar
üzümün bir hissəsini görürlər. Mən də ancaq görünən hissəsini qrim elədim.
Bu epizodu təsadüfən xatırlamadıq. Direktorla olan söhbətindən belə başa
düşülə
bilər ki, Hamlet
Qurbanov olduqca şən,
deyib-gülən
insan olub. Lakin...
Valideynlərinə və özündə olan istedada görə gənc Hamlet böyük sənətkarların
çalışdığı bu teatrda mehriban
qarşılanır. İlk gündən
hamı onun xətrini
çox istəsə də, Hamlet ünsiyyətə
o qədər də meylli deyilmiş.
Həmin
dövrdə Hamletlə birgə çalışmış iş yoldaşları onu
belə xarakterizə edirlər- onun öz dünyası
var idi, həmişə xəyallarda olardı.
Görəsən niyə?
"Qəribə insan, böyük aktyor
idi"
Xalq
artisti Rafiq Əzimov hələ institut illərindən tanıdığı Hamlet Qurbanovu belə xatırlayır: "Hamlet
Ağadadaş Qurbanov və Gülxar Həsənova kimi böyük sənətkarların ailəsində dünyaya gəlmişdi, aktyorların,
rejissorların əhatəsində böyümüşdü. Belə bir mühitdə böyümək hər insana nəsib olmur. Mən onu
tələbəlik illərindən
tanıyırdım, çünki Hamlet bizdən bir kurs yuxarı oxuyurdu. Mehdi müəllimin
onlarla hazırladığı diplom tamaşasına baxanda
valeh oldum. Hamletin oynadığı Doktor rolunu görən kimi ürəyimdə dedim halal olsun, atanın
verdiyi çörək. Fikirləşdim
ki, o, atası Ağadadaş Qurbanov kimi qüdrətli aktyor olacaq.
Əslində, Hamletdən zəif rol gözləmək heç düzgün də deyildi. Bayaq dediyim kimi, o,
yaradıcı mühitdə
böyümüşdü, istedad onun qanında, nəfəsində
idi.
Sonra tale elə gətirdi ki, ikimizin də təyinatını Akademik Milli Dram Teatrına verdilər və biz çiyin-çiyinə çalışdıq. Bu sənət ocağında Hamlet çox
gözəl,
bir-birindən
maraqlı obrazlar yaratdı. Həm klassik əsərlərdə, istərsə də
müasir mövzulu tamaşalarda rejissorlar ona rollar verirdilər, Hamlet də həmin obrazları özünəməxsus şəkildə yaradırdı.
Onun sənət müəllimi, böyük
rejissorumuz Mehdi Məmmədov ölməz dramaturqumuz Cəlil Məmmədquluzadənin
"Dəli
yığıncağı" tamaşasını teatrda
hazırlayanda Doktor Lalbyüzü Hamlet ifa etdi. Bu rolun 1-2 kəlmə sözü var, amma
Hamlet Qurbanov onu çox gözəl
oynadı, təsadüfi
deyil ki, onun bu ifası hələ də xatırlanır. Hamletin həm teatrda, həm kinoda, həm də televiziya tamaşalarında
yaratdığı müxtəlif obrazlardan söhbət düşəndə "Dəli
yığıncağında"kı Doktor Lalbyüz
gözlərimizin qabağında gəlir. Mən onunla bir çox tamaşalarda tərəf-müqabili olmuşam. Görkəmli
dramaturqumuz İlyas Əfəndiyevin
"Unuda bilmirəm"
əsərindəki Cəmil rolunu necə unutmaq olar? İnanmıram ki, həmin
rolu Hamletdən
başqa kimsə belə yaxşı oynaya
bilsin. Onu səhnədə görmək,
necə deyərlər, nəfəsini hiss etmək tərəf-müqabil üçün bir
sevinc hiss yaradırdı. Çünki
Hamlet təpədən-dırnağa qədər
istedadlı aktyor idi. Çox nəhəng aktyorlarla bir səhnədə
çıxış etmişəm,
filmlərə və televiziya tamaşalarına çəkilmişəm. Hamlet Qurbanov da belə
nəhəng sənətkarlardan biri idi. Düzdü, o, vaxtında layiq olduğu qiyməti ala bilmədi, əməkdar artist kimi dünyadan
köçdü, amma Azərbaycan
incəsənətində
dərin bir iz qoydu.
Çox qəribə insan idi.
Deyib gülməklə, söz-söhbətlə heç arası yox idi, daha
çox tənhalığı
sevirdi. Həmişə oturub xəyala dalırdı,
biz də belə anlarda ona mane
olmazdıq. Çünki bilirdik ki, ürəyindən keçənləri heç kimlə bölüşən deyil. Tənhalıqda onu nə cəlb edirdi, heç birimiz bilmədik..."
Hamlet Qurbanovun sənət yoldaşlarının xatirələrinə yenə yer verəcəyik. Amma gəlin bu böyük
aktyorun Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində yaratdığı
obrazlara nəzər salaq.
Əsgər, İbrahim xan ("Vaqif"), Rəqs müəllimi ("Nazirin
xanımı"), Səlim bəy ("Qaçaq Nəbi"), Cəmil ("Unuda bilmirəm"), Doktor Lalbyüz ("Dəli
yığıncağı"), Şəkərlinski ("Kəndçi qızı"), Əliqulu ("Əliqulu evlənir"), Hacib ("Xəyyam"), Ağahüseyn
("Büllur sarayda"), Karebin ("Canlı meyit"),
Udriya ("Adsız ulduz"), Şamxal ("Şəhərin yay günləri") və s. Bu hələ yalnız doğma
teatrının səhnəsində yaratdığı obrazlardır. Hələ milli kinomuzda, televiziya
tamaşalarında gördüyümüz və unuda bilmədiyimiz irili-xırdalı
rollar...
"Tənhalıq onun
üçün xoşbəxtlik idi"
İstedadlı aktrisa Əminə Babayeva bir neçə tamaşada bu böyük sənətkarla bir səhnəni bölüşüb. Əminə xanım həmin günləri belə xatırlayır: "1969-cu
ildə səhnəyə gəlmişəm, bir il sonra Hamlet Qurbanovla
"Nazirin xanımı" tamaşasında tərəf-müqabil olmuşam. İstedadlı rejissorumuz Tofiq Kazımov həmin tamaşada
Oğlan rolunu mənə, Hamlet Qurbanova isə Rəqs müəllimini
həvalə etmişdi. Sonra "Kəndçi
qızı" tamaşasında da tərəf-müqabil olduq.
Sonrakı illərdə müxtəlif tamaşalarda
oynasaq da tərəf-müqabil
olmadıq. Yaşasaydı, bu xoşbəxtlik mənə nəsib
olardı. Sevinirəm ki, anası Gülxar xanım Həsənova ilə televiziya
tamaşalarının birində tərəf-müqabil ola
bildim.
Həddindən artıq mədəni insan idi Hamlet. Hamletin xətrini
çox istəyirdim.
Kollektivdə
hamı ona hörmətlə
yanaşırdı. Amma o, özü
heç kimə
qaynayıb-qarışmazdı. Məncə təklik
onun üçün xoşbəxtlik
idi. Heç kimi öz dünyasına
yaxın buraxmırdı, gizli dünyasının sirlərini heç kimə
açmırdı. Bəlkə hiss edirdi ki, ətrafdakı insanlar onu duya
bilmirlər... Mən
onu həmişə xatırlayıram.
Valideynlərinin
yolunu layiqincə
davam etdirdi, özündən
sonra çox gözəl
obrazlar yadigar qoydu. Allah ona rəhmət eləsin".
Sənət yoldaşlarının, həmkarlarının dediyinə görə, Hamlet Qurbanov həmişə fikirli görünərmiş, hətta küçə də gəzəndə belə onu gözləyə bilən təhlükənin fərqində deyilmiş. Kollektivlə qastrol səfərlərinə gedəndə, kino çəkilişləri
ilə bağlı
rayonlarda olanda təkliyə qapanar, heç kimlə deyib-gülməzmiş. Onun ac və
ya tox olduğunu da bilən
olmazmış.
İstedadlı aktyorun şəxsi həyatı da uğursuz
alınıb.
Cəmilə adlı bir
xanımla ailə
quran Hamlet Qurbanovun evliliyi uzun çəkmir.
Oğlu Səlimin
dünyaya gəlməsi də onu ailəyə bağlaya bilmir. Həyatının
sonrakı illərini
anası Gülxar xanımla bir evdə
yaşayır.
"Bircə cümlə sözü sanki
tamaşanın taleyini həll etdi"
Əməkdar artist Məzahir Cəlilov Akademik Milli Dram Teatrında böyük sənətkarlarla birgə çalışıb. Hamlet Qurbanovu da belə aktyorlardan hesab edir: "Azərbaycan teatr sənəti eyni dövrdə Vəfa Fətullayeva, Səməndər Rzayev, Hamlet Xanızadə və Hamlet Qurbanov kimi sənətkarları vaxtsız itirdi.
Yaradıcılıqlarının ən qaynar dövründə həyatdan köçən bu insanların hər biri dünya səviyyəli aktyorlar ola
bilərdilər. Mən bu sözü
çəkinmədən deyirəm.
Onlar yaşasaydılar daha böyük
yaradıcılıq uğurları əldə edər, xarici ölkələrdə
də
tanınardılar. Hamlet Qurbanov da belə sənətkarlardan
biri idi. Təəssüf
ki, ölüm onu da bizim səhnədən çox tez ayırdı. Hamlet Qurbanovla bir çox tamaşalarda
oynamışam, Bəxtiyar
Vahabzadənin
"Kimdir haqlı" əsərinin
tamaşasında tərəf-müqabil
olmuşam. O, ilk növbədə səhnəyə qarşı çox tələbkar idi. Böyük
rola da, kiçik rola da eyni məsuliyyətlə və
ciddi yanaşardı. Bəzən
deyirlər ki, filankəs sanki səhnə üçün doğulub. Bu sözü Hamletə
də şamil etmək olardı.
Sabit Rəhmanın "Əliqulu evlənir" tamaşasında Əliqulu rolunu böyük sənətkarımız Ağasadıq Gəraybəyli oynayırdı. Hamlet bu rolda ona dublyor idi, o, Əliqulunu tam fərqli təqdim edirdi. Yəni bu iki böyük, müxtəlif səpkili aktyorların yaratdığı obraz bir-birini təkrarlamırdı. Kiçik bir epizodda səhnəyə çıxanda belə Hamlet Qurbanov tamaşaçının yadında qala bilirdi. Mehdi Məmmədovun quruluşunda hazırlanan "Dəli yığıncağında"kı Doktor Lalbyüz rolu buna bir sübutdur. Mən də həmin tamaşada oynayırdım. Hamlet Qurbanovun bir cümlə sözü var idi. Amma "Hamısı dəli" sözünü elə deyirdi, həmin epizodu elə gözəl oynayırdı ki, sanki o bir cümlə söz tamaşanın taleyini həll edirdi. Hamletin kino yaradıcılığı da belə idi. Mən heç inanmıram ki, "Dədə Qorqud" filminə baxanlar onun yaratdığı Qıpçaq Məliki unuda bilsinlər.
Həyatda da ciddi insan idi, şit zarafatla, yersiz söhbətlə arası yox idi. Ondakı qürur xəstə vaxtlarında da kiməsə ağız açmağa imkan vermədi. Teatrda, rayonlara qastrollara gedəndə onu çox müşahidə etmişdim. Öz dünyası vardı, tamaşadan sonra otağa çəkilib siqareti və duyğuları ilə baş-başa qalardı. Heyf Hamletdən".
Hamlet Qurbanov nadir müsahibələrinin
birində "Mən yaşayıram, mən dəyişirəm. Dəyişdikcə də rollarımda dəyişir. Həyat
mənə nə verirsə,
onu da qəbul edirəm" - demişdi.
Bu böyük sənətkar bəs insan kimi niyə tənha idi? Niyə
heç kimlə
fikirlərini,
düşüncələrini və dərdini bölüşmədi? Bu sualların
cavablarını bir Hamlet Qurbanov bildi, bir də Allahı.
Həyatda çox ağrı-acı çəkmiş, haqsızlıqlar
görmüş, sənətdəki xidmətləri rəsmi şəkildə layiqincə qiymətləndirilməyən, üstəlik son illərində sağalmaz xəstəliyə tutulan Hamlet Qurbanov deyilənə görə "Ölüm gələr, ölərik" sözünü təkrarlamağı çox sevərmiş. 1995-ci il
noyabrın 16-da ölüm gələndə onun 57 yaşı vardı. Və
Hamlet Qurbanov sözünün üstündə durdu.
Turan
ETİBAROĞLU
Ədalət.-2014.-15-17
fevralo.-S.19.