ONLAR VƏ MƏMLƏKƏTİMİZ
2-ci DÖNƏM
VALERİ MARÇENKOnun
KƏDƏRLİ VƏ UNUDULMAYAN HEKAYƏTİ - 6
ON NE EDİNSTVENNIY, KOQO SUDİLİ ZA "DVOYNOY NATSİONALİZM" - "UKRAİNSKİY İ AZERBAYDJANSKİY".
Valeriy Marçenko
stal nastoəhim borüom za vozrojdenie kulğturnoqo boqatstva i duxovnoqo
vzaimooboqaheniə ukrainüev
i azerbaydjanüev. Za çto
i postradal vposledstvii, no ne pokorilsə,
daje v laqere osobo stroqoqo rejima zanimaəsğ perevodami s azerbaydjanskoqo.
Avtor emko i obcemno
oxarakterizoval jiznennıy
putğ i dostijeniə izvestnoqo svoey löbovğö k Azerbaydjanu ukrainüa Valeriə Marçenko.
Vladimir Krilovski
Öncələr qəzetimizdə gedən
"Onlar və Məmləkətimiz" proyektinin
davamı olan bu yazılarımızda da məqsədimiz özümüzün kim olduğumuz haqqında yazılanlara dayanaraq davam etməkdir. Biz araşdırıcı
deyilik və buna baxmayaraq zaman-zaman başqa məmləkətlərdə haqqımızda
gedən yazılar bizim diqqətimizi çəkməyə bilməz.
Görünən bu ki, artıq dünyada, bizim kimliyimiz daha çox söhbət yaradır və bu da
bizi sevindirməyə
bilməz. Yüz illər
sonra da güman ki, toxunduğumuz bu məsələlər yada
düşə bilər
və buna qəti hökm vermək qənaətimiz də yoxdur. Amma bu yazılarda ayrı-ayrı yazar və ya qeyri-yazar
insanların məmləkətimiz
və bizlər haqqında görüşləri
bizim üçün
yad olmamalıdır.
Və gələcək araşdırıcılar
üçün bu gün yazılanlar bir fakt olaraq
diqqəti çəkəcək.
...Valerinin anasının və dissidentlərin bir çoxunun dediklərinə görə
QULAQ türmələrində ölən dissidentlərin
heç birinin meyidini yaxınlarına və qohumlarına vermirlər. Gizli bir tapşırıq
varmış ki, ölən siyasi dustaqların meyidləri yatdıqları yerdən uzaqlarda vəya onların heç zaman olmadıqları yerlərdə basdırılsın.
Həmin dustağın
meyidi o zaman tanışlara verilirmiş
ki, ona kəsilən
cəza müddəti
tam bitmiş hesab olunurmuş.Valeri ilə isə tam əksinə bir şey olur : onun
meyidini anasına verirlər.
Valeri Maçenkonun
ölümündən sonra
qərb dövlətləri
Sovet hakimiyyətinə
qarşı iddialarda olurlar.ABŞ Konqresi xüsusi bir məlumatla çıxış
edir və Prezident Ronald Reyqan şəxsən işə
qarışır. Qərbin radiostansiyaları
susmadan Valeri haqqında məlumatlar yayırlar. PEN-klub adlı bir təşkilatın üzvləri teleqram və məktublarla sovet hakim dairlərini bombalayırlar.
Bütüni bunlar öz təsrini göstərir.E.Sverstyuk
adlı bir şahidin sözlərinə
görə : Onlar hiss etdilər
ki,artıq iş işdən keçib və bu hadisə
Sovet sərhədlərindən
çox-çox uzaqlara
çıxıb və
bunun qarşısı
alınmayacaq.Bu hadisə
kütləvi informsiya
mərkəzlərinin diqqətindədir.Bunun
sonu pis ola bilər. Leninqrad şəhəri KQB təşkilatının
əməkdaşları bütün
qanunların əksinə
Valerinin cənazəsini
anasına verilməsinə
qərara verir.KQB əməkdaşları
özlərini itirirlər,
onlar heç nə eləyə bilmirlər və məcbur olub tabut tapıb cənəzəni anasına
verirlər.
Həqiqi
anlamda fövqaladə
hadisə baş verir - sovet laqerləri
tarixində bir ilkə imza atılır: bir dissidentin meyidini basıdırılması üçün
doğmlara verilir.
Sonralar Valerinin anası Nina Mixaylovna Smujanitsa deyəcək:
"...mən Aleksandr Nevski kilsəsinə getdim,diz üstə
çökdüm.Dünya başıma fırlanırdı,sadəcə
heç bir gücüm qalmamışdı.
İnanmazsınız, bu
ibadət məqamında
mənə bir yüngüllük gəldi.Mən
düşündüm: oğlum,
doğurdanmı ölüb?
Sonra fikirləşdim:
yox,ola bilməz,
yəqin ki, onu mənə verəcəklər.Valeridə həbsxanalara
dəhşətli bir
nifrət vardı.
Elə istəyirdi
ki, o barmaqlılar arasından çıxsın. Bu onun ruhu ilə
birlikdə mənə
çatdı. Mən
qəflətən onun
ruhunu öz ətrafımda hiss etdim.Mən
elə gəldi ki, o da Məbədə
gəlib. Bunu sözlərlə ifadə
etmək mümkün
deyil.Mən ruhun böyük bir qüvvə olduğuna inandım,inandım ki, yerüstü heç bir qüvvə ona qalib gələ bilməz.Bizim və Valerinin həyatında Allahın böyük bir əli vardıg".
... Cənazəni gətirdilər və
təyyarəyə bilet
də almışdılar.
...Valerinin ordan qalxması üçün
əsrarəngiz bir qüvvə lazımdı.
Özünün xac dünyasındakı yoluyla Valeri Marçenko Allaha qovuşdu. Onda dərin bir inam vardı,ibadətindən
qalmır və "yaşasam provaslav keşişi" olacağam
deyirdi.
O bizim üçün özünün şəxsi
ibadətini yadigar qoyub getdi,özünün
xilaskara şxəsi müraciətini qoyub getdi.
Onun bu düşüncələri
arsında aşağıdakılar
da yer alırdı:
"...ÖZ İŞIĞINI VƏ
HƏQİQƏTİNİ GÖNDƏR Kİ, QOY DÜNYANI
İŞIQLANDIRSIN. MƏNİ QIRILMAZ SEVGİ
TELLƏRİYLƏ ÖZÜNƏ BAĞLA."
VALERİ
MARÇENKO AZƏRBAYCANDA və yaxud ABBAS ABDULLA VƏ VALERİ MARÇENKO
YAZIŞMALAR
Abbas salam!
...Vışla v jurnale "Jovtyan" № 6 antoloqiya azerbaydjanskiy sovetskiy poezii.Tam est i tvaya "V muzeye "Partizanskiy iskrı" Ya nabrosal dlya jurnala
nebolşoye predsloviye na 5 stranits,no
mne sokratili do 2-x. Ya koneçno ostalsya nedovolen. Jurnal privizu sam.Komandrovku moyu vse vremya otkladıvayut,no ya dumayu
çto redaktor doljen budet. Nadeyus
çto v avquste priedu v Baku.K etomu obyazıvaet i tot veçer kotorıy tı sobiraeşsya orqanizovat v Kirovabade.Tı uje videl "Ölülər"
çıxdı.(Valeri ÇIXDI sözünü
məhz bizim dildə yazıb.Olduğu
kimi saxlayıram və bundan sonrakı məktublarda də heç nəyə toxunulumur).Ya sçitayu eto svoey tvorçiskiy
i orqanizatorskiy udaçey.Potomu çto v
yubileynıy qod u nas klassikov ne izdayut...
Straşno xoçu tebya videt.
Valerik
1972.
***
Doroqoy Abbas!
Moya poezdka otkladıvaetsya do naçalo iyunya.No v Baku ya, koneçno, budu.Dumayu çto priedu ne odin.Vo vsyakom sluçaye nakanune ya tebya
pozvonyu.Doqovorilsya s jurnalom
PRAPOR kotorıy izdayetsya
v Xarxove,tam obeşayut napeçatat povest Anara "Yubiley Dante". Ya tebya kajetsya
pisal çto perevel yeyo eşşo
koqda bıl studentom.No dlya bole uspeşnoqo yeyo prodvijeyniye i napeçatnaniye nujna predsloviye. ( Vrez
k povesti) mastitoqo avtora.Ya predlojil im Draça, oni soqlasilis.No İvan çto-to dolqo oçen pişet etix neskolko nesçastnıx straniçek.A vremya idyot.Sdelay mne odoljeniye, pozvoni emu.( İvanu Draçu.T.A.).İ
mejdu proçim uznay ob etom predslovii
pro Anara.A ved proşu eqo uje poltara mesyatsya,
a rezultata poka ne vidno.Ne pişu tebe o delax: priedu
obo vsem poqovorim.
Vseqo nailuçşeqo.
1972.
P.S. Qotov statya o Baqriy.Budet xoroşo esli ona budet
napisano do moeqo priezda.Pozvoni Sayko pust podqotovit neskolko stixotvereniy na ukraynskim
yazıke.
LYUBMIY MİY, ABBASİKU!
Vışel iz
bolnitsı,poşel na rabotu
-napeçatali intervyu.Teper
tı sam videl,kak u nas umeyut
kromsat,kak prevraşayut
xororştiy material v niçto.To çto intervyu bılo jivoye i interesnoye
yav tebya qovoryu s ubijdeniyem.
Ya sam eqo
atredaktiravl i dolvel do konditsii.vışdo
vesma nedurstvenno.No poptom materal poşel po rukam
naçalstva i poluçilos sam vidiş çto.Statyu tvoyu otdal v
"radyanskiye literaturoznavstvo".Eto oçen polenaya rabota,i ya za tebya,çto
u tebya tak
zdorovo poluçilos. Pro Qulaka
u nas eşye tak ni napisali.Maşallax sən!
Pro Roqobçenko mnoqo
skazat ne moqu.Smotri po eqo povesti
intersnoye ili
net.
...Seyças po tixonku leçus.Pyu travu.Tolya prosil çtobı tı prislal emu stixi Nasimi.Mı xotim dat k yubileyu neskolko perevodov naibolşuyu statyu.
...Tseluyu tebya,privet
detkam,şlepni Abdullu laskatelno.
14.111973 r.
P.S. u Vasiliya İvanoviça v aprele budet zaşita
dissertasii pedoqoqike.Otnositelno
rakizil Toli ob "Ölüler",oçevijno ne stoit qovorit.U nas Dj.mamedkuluzade poka ne znayut.aoetomu qovorit o eqo rasprotraneniye
ne prixrdimtsya.Pravda mne obeşayut poqovorit v odnom teatre.No eto perespektive.Tak çto pişi sam.
(Davam edəcək)
Tofiq Abdin
abdin41@mail.ru
Ədalət.-2014.-22 fevral.-S.14.