Tofiq Abisiz üç gün

Biz Tofiq Abdinlə birlikdə işlədik, özü də "Ulduz" dərgisində. "Adlerdə bir körpü var" əsərinin bütöv, redaktəsiz variantını mənə təqdim elədi. Oxudum, baxdım ki, "Ulduz"un o vaxtkı rəhbərliyi əsəri xeyli qayçılayıbmış, amma heç Tofiq müəllim də onlardan geri qalmayıb - həqiqəti budamaqda, sözü açıq deməməkdə, obrazların arxasında gizlənməkdə...

Qulu Ağsəs

Tofiq Abdin xalqımızın və ən əsası - namuslu, iradəli bir şairi kimi tanıdığımı sizə deməyi özümə borc bilirəm. Bu kitab haqqında yazın, mübahisə eləməyə hazıram!

Fikrət Qocaxalq şairi

İşıqlı bir insanı - bənzərsiz Tofiq Abdini itirdik! Məkanın cənnət olsun Tofiq bəy!

Nəriman Əbdülrəhmanlı

Əlli iki il yaxından tanıdığım Tofiq Abdin, doğmalar, tanışlar arasında bu dünyaya hamıdan, hər kəsdən çox bağlı geyimi, yerişi, səsi, açıq-saçıqlığınacan kimsəyə bənzəməyən, azad, demokratik düşüncəli... ötən yüz ilin 60-70-ci illərində Azərbaycan jurnalistikasına yeni nəfəs, cəsarət gətirmiş yazar...

Təklikdən qorxduğu üçün yazarlar arasında hamıdan çox dost-tanışı olan, ünsiyyətcil, şirindilli, evi qonaq-qaralı...

Yazılarında haqqı, ədaləti qorumağa çalışan, gücü çatmayanda yanıb için-için ağlayan...

Küçələrdən birgə keçərkən ayrı-ayrı dönmələrdə ah çəkərək qüssə içində: - Azər, əlli-yüz ildən sonra bizim kimi bu binalar da olmayacaq - söyləyən...

Hər gün bəzən bir, bəzən iki-üç yol zəng edib halımı soruşan...

Onun mobil telefonuna elədiyim sonuncu zəngdə tanımadığım qadın səsinin "Artıq Tofiq yoxdu..." dediyi sözlərini eşidəndə ömrümün qürub çağı, sayıla biləcək tellərdən asılı qalıb titrəyən ürəyimin bir neçə sapını yoxluğuyla birdən qıran adam...

Azər ABDULLA

KİMƏ NƏ DƏXLİ

VAR MƏNİM ÖMRÜMÜN

Səhəri açıram çox vaxt gözümlə,

götür-qoy edirəm özüm-özümlə.

Bəzən tək qalıram hər bir sözümlə,

yaşaram ümidli sərt bir dözümlə,

Həsədlə baxaram hər ötən ilə,

ümidlə baxaram hər gələn ilə.

Bəzən soruşuram özüm-özümdən:

kimə nə dəxli var mənim ömrümün?!

Tanışlar azalır, dostlar azalır,

dostluq məclisində tostlar azalır,

arxada neçə qış, neçə yaz qalır,

ömrün payızına elə az qalır,

diksinib baxırsan ilə az qalır.

Ay var, gün var, taleyinə yazılır,

lap deyək ki, yazılmayır, nə olsun?

Kimə nə dəxli var mənim ömrümün?

Baxıram, kiməsə yaltaqlanmışam,

baxıram özümdən uzaqlaşmışam.

bəzən sevmədiyim şeyi yazmışam,

bəzən yazıdırıblar, bəzən yazmışam,

bəzən çaşdırıblar, bəzən çaşmışam.

Beləcə yaşayıb həyat sürmüşəm,

Kimə nə dəxli var mənim ömrümün?

Qorxu gəzir bu dünyanın üzündə,

qorxu gəzir payızında, yazında

gözüm yoxdu nə çoxunda, azında,

bilə-bilə istəmişəm azın da.

İndi gəlib dayanmışam

ömrün payızında.

Kimə nə dəxli var mənim ömrümün?

BİLSƏM Kİ...

Bilsəm ki, hər şey

elə bu ölənin

başı üstə deyilən kim olacaq.

nə var ki, ölməyə!

Deməli, öləndən sonra

sözün olacaq deməyə.

Deməli, öləndən sonra

dünyanın bütün acıları

doyunca yemək tapacaq yeməyə.

Deməli, boğazlara tıxanmış

şirin sözlər

tıxaclıqdan çıxacaq.

Şirin təbəssüm kimi

balalarımın üst-başından axacaq.

Ancaq, inanmıram bütün bunlar ola.

az görmədi

səhərisi unudulan yası.

Ulu Nazim deyib ki,

"İyirminci əsrdə

Qırx gün çəkir ölüm acısı"

Beləsə, ölməyə dəyərmi?

Ta ki, əcəl canını almayınca?

Heç kəs düşməyəcək

bir ölümün dalınca.

Kimlər unudulmayıb,

onda nədir bu giley?

Ölümmü,

Ölməyimmi,

Ehey, adəmoğlu ehey?!

***

Bir qız sevməliydim, sevdim, almadım

yaxşıya-yamana çəkildi adım.

Məndən üz çevirdi qohumum, yadım,

Sevdim, sevə-sevə şeir yazmadım,

itirdim, itkiyə şeir yazmadım,

Bəs niyə onda mən şeir yazıram?!

Vaxt olub, kəsiblər şair əlini,

vaxt olub kəsiblər şair dilini,

şeir var bükübdü şair belini,

böyüdüm, tanıdım, şair Əlini

bir Əli qorxusu qorxutdu məni,

neçə dost-tanışım unutdu məni,

neçə ayrılığa hələ hazıram,

Bəs niyə onda mən şeir yazıram?

Kimini bir sevgi şair eylədi,

kimini bir itki şair eylədi,

dünyaya Bayronlar gəldi, neylədi?!

şeirlər güvətək ömrümü yedi,

Bəs niyə onda mən şeir yazıram?!

Şairlik dəb deyil, şeir dəb deyil,

mən Nəsimi deyiləm, Bakı da Hələb deyil,

şeir şair üçün dərman, həb deyil

aylar nə tez ötür, nə tez gəlir il,

ürəkdən keçəni demir yazıq dil.

Bəs niyə onda mən şeir yazıram.

Şairsiz də hər günümüz başdanar,

şair var ki, inadıyla yaşdanar,

şair var ki, inadıyla "daşdanar"

şair var ki, öz ömründən az yaşar,

bəlkə mənim bəxtimdə də bunlar var,

Bəs niyə onda mən şeir yazıram?!

OSMAN SARIVƏLLİYƏ

Osman əmi,

demisən ki

"Hər kim yüz il yaşamasa

günah onun özündədi".

İndi necə deyərsənmi?!

Onda Səməd dostun yanındaydı,

onda uşaqlığın, gəncliyin

ən əziz xatirələri

yaşıl yarpaq kimiydi

hər şey yadındaydı.

Onda qış vaxtında gəlirdi,

payız vaxtında gedirdi.

Oğlan vaxtında evlənirdi,

qız vaxtında gedirdi.

Onda duman duman idi,

Ayaz-ayaz idi.

Yaxşılıq çox idi,

Yamanlıq az idi.

İndi deyərsənmi bu sözləri,

Osman əmi?!

Onda qocalar qoca idi,

Qocaların sözü uca idi,

Onda iki sözdən biri

bərəkət idi,

qeyrət idi, hərəkət idi,

Onda qorxunun adı qorxu idi

yuxunun özü də yuxu idi.

Onda dostluqda "kişi sözü" deyilən

söz vardı,

Onda ən incə sözdən inciyib

dolan göz vardı.

Onda... onda...

İndi deyərsənmi bu sözü, Osman əmi?

Yaşımızda yaşlıq qalmayıb,

toyumuzda toyluq.

Ağır-ağır yox oluruq

Osman əmi,

yox oluruq.

O yanda gəzdiyin Borçalı yox olur,

bu yanda Xəzərin sahili daralır.

O yanda Qarayazı yox olur,

Bu yanda torpağın beli qırılır.

Necə yazaq düzünü, Osman əmi,

necə yaşayaq

oğul-uşaq qınamasın bizləri.

İndi deyərsənmi o sözləri,

Osman əmi?

Deyərsənmi? Deyərsənmi? Deyərsənmi?

***

torpaq suyu çəkir

gözüm göz yaşını

tök ətəyindən Daşı dedilər

tökdüm ətəyimdən Daşı

odu budu Daşdan çıxır

çörəyim də, suyum da

odu budu Daş olubdu

xasiyyətim, huyum da

nə idimsə o olmuşam

başa qayımışam yenə

məzarımda nişan bir Daş

daşa qayıtmışam yenə

***

a.z.q.-ya

sənin dərgahında qulun olaram

içimdən çölümdən yalın qalaram

dəmir olsam belə parçalanaram