OTUZ ALTIDAN ÜZÜ YETMİŞƏ...

Çingiz Əlioğlunun 70 yaşına məktub

 

Onda tələbə idim... Onda Azərbaycan, SSRİ-nin tərkibində idi...g Onda Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayət idi... Onda doğulduğum kəndin aid olduğu rayonun adı Hadrud idi... Onda Çingiz Əlioğlunun 36 yaşı var idi... Onda biz cavan söz həvəskarları Çingiz Əlioğluna, Nüsrət Kəsəmənliyə, Sabir Rüstəmxanlıya, Ramiz Rövşənə böyük bir maraqla, hətta bir az da həsədlə baxırdıq... Onda söz yaman urvatlı idi...

Hə, onda mən tələbə idim və Çingiz Əlioğluyla tanışlaşıb doğmalaşmışdıq. Demək olar ki, təkcə iş otağının yox, yaşadığı evin də qapısını ərklə açırdım - ailənin üzvü kimi... Amma buna qədər mən Çingiz Əlioğlunu həm də Qarabağda dünyaya gəlmiş, doğulmuş şair kimi tanıyıb sevmişdim. Üstəlik bu gün də kitab rəfimdə özünəməxsus yeri olan əl içi boyda bir kitabı Hadrudun kitab mağazasından, o vaxtkı pulla 6 qəpiyə alıb ən dəyərli bir tapıntı kimi evimizə gətirmişdim. O kitabın adı "Nikbinlik" idi. "Gənc şairin ilk kitabı seriyasından olan və 1969-cu ilin 8-ci ayında çap edilmiş 26 səhifəlik həmin kitab bu gündə mənim kitab rəfimdə öz yerini qoruyub saxlayır. O kitaba Çingiz müəllim 1980-ci ildə, yəni 11 il sonra bircə söz yazıb - dostum Əbülfətə!

Hə, biz Çingiz Əlioğluyla mənim tələbəlik illərimdə bir eloğlu kimi, bir söz adamı kimi dostlaşdıq. Və mən bu dostluqdan həyatımın çox önəmli məqamlarını yaddaşıma köçürən, yaddaşıma hopduran, həyatıma təsir edən mənəvi qazanclar əldə etdim. O mənəvi qazancın ən böyüyü həmin illərdə Azərbaycanın söz məkanında Nüsrət, Çingiz, Sabir "üçlüyü"nün yanında olmaq, onlarla istədiyim məqamda görüşmək, həmsöhbət olmaq, məclislərdə iştirak etmək idi. Bax, bu doğmalıq, bu yaxınlıq təbii ki, mənim Çingiz Əlioğluya olan oxucu sevgimin özünü də qollu-budaqlı bir ağaca çevirmişdi. Və Çingiz müəllimin dövrü mətbuatda çıxan hər bir yazısını sevə-sevə oxumaqla yanaşı, onu müzakirə etmək, onun kitabları barəsində fikirlərimi müəllifə çatdırmaq imkanım genişlənmişdi. Sözün həqiqi mənasında Çingiz Əlioğlunun söz dünyası təkcə özümün yox, həm də aid olduğum ailənin özünə də sirayət etmişdi. Hətta doğulduğum kəndə qonaq gələndə mənə ünvanladığı şeirini kitablarında görmək, o şeirin Moskvada rus dilində nəşr olunan kitabında da oxumaq həqiqətən mənə ayrıca ləzzət vermişdi. Çünki Çingiz müəllim həmin şeirini mənə ittihaf etdiyini orada da göstərmişdi.

Hə, bütün bunlar bir şəxsi təmasın, şəxsi ünsiyyətin görünən və yaddaşımda yaşayan müəyyən nüanslarıdı. Amma mənim yaddaşımda, oxucu dünyamda kök atan, həmin o dünyanın dəyərli imza sahiblərindən biri də Çingiz Əlioğlunun ürək pıçıltılarıdı. Təsadüfi deyil ki, bu yazını diktə edərkən gözümün önündəki kitabları bir-bir nəzərdən keçirirəm və bu kitabların hər birindəki aftoqraflar özü özlüyündə mənim Çingiz Əlioğlu yaradıcılığına olan böyük marağımın şairin özü tərəfindən təsdiqi kimi qəbul olunmalıdı. Elə bu yerdəcə mən Çingiz müəllimin 1980-ci ildə çap olunmuş "Ömür ağacı" kitabının hələ o illərdə vərəqləri arasına işarələr qoyduğum şeirlərinin bəzilərin yenidən oxuyuram. Bakıya, Azərbaycanın paytaxtına ünvanlanan misralar təkcə poetik fikir kimi yox, həm də səmimi, ürəkdən gələn pıçıltı kimi məni özünə çəkir.

 

Sən mənim gözümə köçmüsən, Bakı,

Ən təmiz sözümə köçmüsən, Bakı.

Köçmüsən qəlbimə gecələrinlə,

Bütün evlərinlə, küçələrinlə.

Qəlbimdir ünvanın, ürəyim, Bakı,

Hər coşğun arzumun sahili sənsən,

Tufanlı ümmanın - ürəyim, Bakı.

 

Və yaxud:

 

Pəncərə çərçivəsində

çarmıxa çəkilmişəm.

Gözlərimdən başlayır

yolların üzüntüsü.

Buz salxımı kimi,

sırsıra kimi

əriyib, axır cavan vaxtım.

Uzaqdakı üfüqdə

Bir qırmızı bayraq kimi

Küləklərlə çarpışır

taleyim, baxtım...

 

Təbii ki, Çingiz Əlioğlunun hələ 70-ci illərdə yazdığı bu şeirlərin məndə oyatdığı nostalji təsiri də bu gün bu yazıda hiss olunur. Amma etiraf edim ki, biz dünəndən nə qədər də qaçmaq istəsək, bu mümkün deyil. Çünki dünəndə bizim təkcə izimiz yox, həm də sözümüz kifayət qədər oturuşmuş bir şəkildə yaşamaqdadı. Ona görə də bu gün həsrətini çəkdiyimiz yerlərə Bakıdan boylanıb kövrəlmək bizə güc gələndə məhz həmin o dağlardan əsən külək bir az yaramızın üstünə məlhəm çəkir. Bax, elə Çingiz Əlioğlunun bu şeirində olduğu kimi:

 

Məni görcək qarlı dağlar

Tanıyarmı, tanımazmı?

Əhdə etibarlı dağlar

Qınayarmı, qınamazmı?

 

Mən saf idim, mən təmizdim,

Hər ağızdan bir təm üzdüm.

O kökləri mən tam üzdüm,

Qayıtmağa gəlmir üzüm...

 

A dağlardan əsən külək,

Qayıt dağlara, dağlara.

Söylə, burda bir pərt oğlun,

Gəzir avara-avara...

 

1969-cu ildə yazılmış bu şeirin tarixini təsadüfdən qeyd etmirəm. Düşünürəm ki, diqqətli oxucu nəyə işarə etdiyimi mütləq anlayacaq. Biləcək ki, hələ sovet rejimi dövründə dağlara həsrət qalacağımız fəhmlə duyan söz adamlarımızın sırasında Çingiz Əlioğlu da var imiş. O, zamanın senzurasından bir təhər yayınıb sətiraltı da olsa Qarabağ dağlarında hansı küləklərin əsdiyini şeirə çevirmişdi. Və bu gün o küləklərin əsdiyi məkanlarda göynəyən izlərimiz qan ağlayır. Biz isə o izlərə qovuşmaq, o ruhları xilas etmək üçün təkcə əsgər kimi yox, həm də söz adamı kimi səngərlərə çəkilmişik. Amma neyləyək ki, hələlik düşmən güclüdü.

Çingiz Əlioğlunun şeirlərinin birində yazdığı kimi:

 

Üzüb gedən gəmi, ağ gəmi,

Yandır məni, yax məni, yax məni, -

Yarım vardı - apardın,

Ax ay gəmi, ax, gəmi.

 

Üzüb gedən gəmi, ağ gəmi,

Bir mənə də bax gəmi, bax gəmi.

Xəstə özüm düşəydim,

Yarın canı - sağ, gəmi...

 

Şeirdəki axıcılıqla yanaşı, yaddaşa dərhal köçmək gücü ilə yanaşı buradakı səmimiyyət şəxsən mənim üçün bir könül rahatlığıdı. Yəni şeiri oxuduqca o ovqatın, o ritmlərin üzərində özüm-özümü kökləyirəm. Elə bilirəm ki, bu şeirləri mən yazıram, mən kiməsə ünvanlayıram. Doğrudu, Çingiz Əlioğlu etirfa edib ki, o, sevgi şeirləri yaza bilmir. Amma bu etiraf inanılası deyil, çünki şair sözüdü! Bax elə bu şeirdə olduğu kimi:

 

Sevgi şeirləri yaza bilmirəm...

Dərimi, qəmimi unudub bütün.

Üzümə, gözümə şəfəq çiləyin,

Bir cüt ala gözdə aza bilmirəm.

Sirli baxışlarda min bir mənanı,

Anlaya bilmirəm, yoza bilmirəm...

Sevgi şeirləri yaza bilmirəm.

 

Sevgi şeirləri yaza bilmirəm...

Oxucu yanında üzüm qaradır.

Şair sevgilisi qəmzəli olar, -

Mən sevən gözəllər üzü yoladır.

Bəxtimdən, alnımdan bu nəs yazını,

Mən silə bilmirəm, poza bilmirəm...

Sevgi şeirləri yaza bilmirəm...

 

 

Çingiz Əlioğlunun bu məşhur şeiri. Eləcə də bizim gənclik illərimizin ən çox dinləmək istədiyi görüşlərdə şairin dilindən eşitməyə çox böyük maraq göstərdiyimiz "Qonşunun iti" şeiri özü özlüyündə Çingiz Əlioğlunun kifayət qədər bir sevgi şairi olduğuna sübutdur. Üstəlik, Çingiz Əlioğlu həm də azadlıq şairidi. Ona görə də onun misralarının mayası da, ruhu da azaddı.

 

İstədiyin kimi düşünürsənsə,

Düşündüyün kimi danışırsansa,

Danışdığın kimi varsansa,-

Azadsan demək.

 

Mən Çingiz Əlioğlunun poeziyasında Azərbaycanın bütün coğrafiyasını görmüşəm. Yəni onun istər cənuba sarı boylananda yazdıqları, istər şimala, istər şərqə, istər qərbə üz tutanda söylədikləri bir söz adamı olaraq Çingiz Əlioğlunun Azərbaycan torpağına sevgisini poeziya çələngi kimi sərgiləyir. Oxucu bu şairin istər sovet-almaq müharibəsinin qəhrəmanlarına, istər ötən əsrin 40-50-ci illərinin ağrı-acılarına şeir qülləsindən boylanmasını təkcə seyr etmək kimi görmür, həm də həmin o zamanın ağrı-acısının yaşantılarının içərisindən boy göstərən tutumlu bir şeir, ədəbiyyat nümunəsi ilə baş-başa qalır.

Hə, mən Çingiz Əlioğlunun yaradıcılığı barəsində sadəcə bir dost, daha doğrusu, sonradan dosta çevrilmiş yaxşı bir oxucunun ürəyində olanların bir qismini məktub şəklində həm Çingiz müəllimə, həm də onun bugünkü oxucularına qəzet vasitəsilə çatdırarkən qarşıma bir məqsəd qoymuşdum. Bu məqsədin də adı Çingiz Əlioğlunun 70 yaşının tamam olduğuna inana bilməməyimdi. Çünki mən illərin belə sürətlə ötüb keçdiyini qəbul etmək istəmirəm. Mənə elə gəlir ki, biz Çingiz müəllimlə, eləcə də digər dostlarla birlikdə Tuğ kəndindəyik. Yenə bulaq başında oturub gələcək arzularımızın şərəfinə badələr qaldırırıq. Elə o istəklə də Çingiz müəllimin "Atlantlar" adlı çox möhtəşəm bir kitabında mənə yazdığı avtoqrafın gücünə söykənib (Əzizim Əbülfətə ən səmimi və ən gözəl arzularla - noyabr, 2006) demək istəyirəm ki, Çingiz müəllim, rəhmətlik Süleyman Rüstəm 70 illik yubileyində bir şeir oxumuşdu və oxucularına üz tutaraq 7-nin yanından 0-ı pozun demişdi. Mən isə sizdən 70-in ləzzətini, çəkisini, sevincini, bir sözlə, onun həyatımızdakı yerini 40 yaşınızda yaşadığınız həmin o sevinclə, o duyğularla qeyd etməyinizi xahiş edirəm. Düşünürəm ki, oxucunuzun bu istəyini səmimi qəbul edəcəksiniz. Çünki siz öz çəkisini, öz nüfuzunu, öz yerini və öz bütövlüyünü qorumağı bacaran və qoruyan Şairsiniz. Bir daha ad gününüz mübarək!

 

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

abulfatm@box.az

Ədalət.-2014.-12 iyul.-S.4.