DAĞTUMAS KƏNDİNDƏN GƏLƏN YOL

65 yaşın söhbəti

Bir az keçmişə qayıtmaq istəyirəm. bir az deyəndə ki, 65 il əvvələ. Rəqəm sizi qorxutmasın, barmağını qatlayırsan, gəlib gedir. Düzü, köhnə kişilər elə demirlər. Onların hesabı tamam fərqlidi. Çünki o kişilərin layiqli papaqları olur və onlar da papaqlarını daha da layiqli etmək üçün söz düşəndə deyiblər:

- İl nədi ki? Papağını fırladın, gəlib keçib gedəcəkg

Hə, indi 65 il nədi ki? - Altı onluq, bir beşlik!! Bunu da elə-belə yazmıram. Çünki onluq da, beşlik də bütövdü, yuvarlaqdı. Mən də bu bütöv, yuvarlaq rəqəmi ifadə etdiyi həmin o uzaq tarixə qayıdıram. Cəbrayıl rayonunun Dağtumas kəndinə tərəf yol gedirəm...

Onda dünya tamam fərqli idi. Bu fərqin də ən böyük göstəricisi dünyada mövcud olan ictimai-siyasi quruluş. Və bu, quruluşun özünəməxsusluğu idi. Biz sovet cəmiyyətində, sovet quruluşunda yaşayırdıq. Qanunlar, qaydalar həm kağız üzərində, həm də həyatın özündə daha çox üst-üstə düşürdü. Biz elə bilirdik ki, dünya ancaq bu cəmiyyətdən, bu yaşam tərzindən ibarətdi. Ona görə də daha çox o cəmiyyətə, o quruluşa bağlanırdıq. Amma içimizdə bir gözlə görünməyən, iynənin gözündən keçə biləcək nüanslar da var idi. O da Arazla. Araz həsrəti ilə qol-boyun olmuşdu. Çünki Cəbrayıl rayonu bizim Araz həsrətimizin Xudafərin adlı böyük ağrısını daha çox yaşayırdı, daha çox çəkirdi.

Uşaqlıqdan Xudafərinin bizə nisgil bəxş etdiyi kimi, həm də bu körpünün nə vaxtsa sözün bütün mənalarında diriləcəyini də andırırdı. Və biz də Araz nisgilli şeirləri, yazıları oxuya-oxuya, söhbətləri dinləyə-dinləyə böyüyürdük...

Burda bir etiraf edim. Bizim illərin uşaqları oxumağa, kitaba. Dəftərə daha çox meylli idilər. Ən savadsız, ən küt sinif yoldaşımız belə adi riyazi hesablamaları, ismin hallarını və bir də Araz dərdimizin çəkisini kifayət qədər dərk edirdi. Təəssüf ki, bu gün Qarabağla Qaradağı bir-birindən seçməyənlər o qədər də az deyil. Hətta məşhur Azıx mağarasının harda yerləşdiyini dəqiq bilməyən məmurlar da var. Bunu elə-belə xatırlatdım. Çünki bütün etirafların bir söykənən yeri var. İndiki məqamda da mən 65 ilin söhbətini etdiyim üçün bu etirafı zəruri saydım. Axı arıya-arıya, axtara-axtara min bir dolanbacdan keçib məqsədə çatmaq mümkündür. Bunu təkcə mən demirəm, bunu həm də 65 yaşlı Kamal Alışoğlu deyir və yazır:

Aradılar,

Axtardılar.

Dərində də,

Dayazda da

Fəth etdilər

Dəmir adlı

Bir nəsili.

Həyat da axtarışlardan, aramalardan həm keçir, həm də ibarət olur. Bu mənada Dağtumas kəndində doğulan Kamal Alışoğlu özünü sözə, qələmə həsr edənə qədər axtarmaqla, aramaqla və daha çox da oxumaqla məşğul oldu. Çalışdığı sahəyə bağlı olduğu qədər, doğulduğu torpağa könül verdiyi qədər sözə də, qələmə də qollarını açdı, ürəyini etibar etdi. Bir gün gördü ki, ara-sıra yazdığı qələm təcrübələri artıq dostlarının, söz adamlarının diqqətini çəkir. Və o, həm rayon qəzetində, həm respublika mətbuatında işıq üzü görən yazıları ilə yavaş-yavaş böyük ədəbiyyata doğrü gəlməyə başladı. Özünün də dediyi kimi, göylərə can atdı. Və həmin o göylərə can atan cavan qovağın şeirini yazdı.

Göylərə can atan bu cavan qovaq,

Ucaqlmaq eşqiylə ucalır elə.

Gördükcə göylərin sonsuzluğunu,

Ucala-ucala qocalır elə.

Göylərə can atır ucaldıqca o,

Görür qarışısan duranı yoxdu.

Görür ümidini qıranı yoxdu,

Eləcə yüksəlir göy həvəsində.

Doğrudan da müəllifin özünün də etiraf etdiyi kimi, həmin o cavan oğlan öz sözünün, öz yazılarının içində böyüməyə, göylərə doğru söz əhatəsinə doğru ucalmağa başladı. Amma həmin o cavan qovaqdan fərqli olaraq, onun qarşısında kifayət qədər döngələr, maneələr, sədlər yaradıldı... Bunun bir qismi həyatdan gəldi, bir qismi həyata yük olan adamlardan. Amma dözdü, içindəki odu-ocağı sönməyə qoymadı. Çünki köməyinə hər yerdə ana nəsihəti çatırdı.

Ana! Bu kəlməni yaşım olalı...

Qəlbin istəyi tək hey anıram mən.

Ana kəlməsini,

Analılara

Bilmirəm nə üçün qısqanıram mən.

...Körpəlik nə qədər ağrı-acılar...

Bir quş yuvasına dönüb başımda.

Məni qınamayın, anasızlığı,

Mən indi duyuram, yetkin yaşımda.

Kamal Alışoğlu məhz bu cür səmimi etiraflarla ömrünün gözəl görüşlərdən ibarət çağlarını da, payız nəğmələrini də bacardığı kimi yaşamağa, misralamağa çalışdı. Ona görə bacardığı kimi etdi ki, zaman, şərait, köçkünlük, Cəbrayıldan uzaq düşmək, Dağtumasa həsrət qalmaq ona əlindən gələn kimi, ürəyi istəyən kimi yaşamağa, yazıb-yaratmağa imkan vermədi. Kədər sıxdı onu, yurd nisgili, doğma ellərin didərginliyi təkcə çiyinlərinə yox, həm də ürəyinə yük oldu. Amma dözdü, əylimədi, sınmadı. Çünki canında, qanında Cəbrayılın, Dağtumasın havası, suyu, halallığı və bir də dünyaya böyük sevgisi elə hopub, elə qol-boyun olmuşdu ki, heç bir güc onu Kamal Alışoğlunun varlığından qoparıb ala bilməzdi.

İndi dostlar, doğmalar Kamal Alışoğlunun 65 yaşının işığına yığışıb. Hətta köhnə xatirələrini közərdənlər də var. Onların arasında kimsə dodaqaltı pıçıldayır:

Sən mənim mahnımsan

Səninlə varam.

Biz bir yerdə olanda

Hər dərdi unuduram.

Qollarını açıb sən

Məni qucaqlayırsan.

Ağoğlu baxışınla

Qəlbimə nur yayırsan.

Bunun cavabında isə Kamal Alışoğlu deyir:

Yaman günahkaram önündə yaman,

Məndən istəyinə cavab almadın.

Çox olub qəlbimdən məhəbbət uman,

Çox olub önümdə ucalan qadın.

Bəli, Kamal Alışoğlu öncədən belə desə də, amma sonda məhəbbətin qarşısında o da etiraf etməli olur.

Kiməsə göylərə sovrulub külüm,

Kiməsə indi də yanan ocağam.

Kiməsə bir isti qucağam gülüm,

Kiminsə ruhuna mən də möhtacam.

Bəli, 65 yaşın bir az adda-budda, bir az da elə özümüzə, yəni Kamal müəllimlə mənə məxsus bir şəkildə söhbətləşdik. Tuğu da, Dağtuması da gəzib gördüyümüz, suyunu içib barını yediyimiz yerləri bir də yaddaşımızda cücərtdik, bir də göz önündən keçirdik. Və bütün bunları ona görə etdik ki, 65 ili elə-belə yaşamamışıq, yəni papağımızı günə yandırmamışıq. Özümüzə görə, sözümüzə görə yolumuz, izimiz, əməlimiz olub və inşallah, qalan ömürdə də elə bu cür davam edəcək. Mən sadəcə, bu söhbətin sonunda Kamal Alışoğlunu bir daha təbrik edir. Ona can sağlığı, yaradıcılıq uğurları və bir də doğma torpaqlara dönmək üçün daha dözümlü olmaq, daha ümidli olmaq diləyimi çatdırıram. İnanıram ki, bu diləyimi Tanrı da qəbul edəcək. Bir daha 65-in mübarək, Kamal müəllim!

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.-2014.-6 iyun.-S.5.