TƏLQİN

hekayə

Arvadımla aramızdakı ilk münaqişənin nə zaman, nədən başlandığını soruşsalar dəqiq, dürüst bir cavab verə bilmirəm.

Hansı ailədə danışıq olmur? Sən bayırda yubandın, o uşağı vaxtında ləyənə oturtmadı. Sən onun qohum-əqrəbasına guya layiqincə hörmət göstərmədin... İnanıram ki, belə gileylər bütün evlərdə olur və olduğu yerdə də itib-batır. Ancaq bizim ailəmizdə söz-söhbət bitib-tükənmək bilmir ki, bilmir.

Evimiz naxır yolunun üstündədir.

Axşam düşür, qoyun sürüləri çınqıllı-qumlu yamac aşağı kəndə enirdilər. Onsuz da heç vaxt doymaq bilməyən buzovlar, görməmişlər kimi başlarını qaratikan çəpərlərinin diblərinə dürtüb oradan ot-ələf qoparır, inəklər başları üstündəki budaqlardan yarpaqları qırıb, tələsmədən, gəvələyə-gəvələyə doqqazlara, həyətlərə yaxınlaşırdılar.

Darvazamızın qabağında duran qonur-qırmızı inəyimiz rəngi solmuş göy sətin pencəyimdən və sarı həsirimdən məni tanıdı. Başını bir qədər irəli uzadıb yuxarı qaldırdı və bərkdən böyürdü. Mən sarı həsirimi paxlalığı həyətdən ayıran çəpərin bir çubuğundan asdım. Arxamı külək gələn tərəfə çevirib pencəyimin qılçıq-samanını çırpdım.

Hərəkətlərimdən ürküb çəpərə qısılan qumral buzovu əsmə tutmuşdu. Başını tumarladım. Ürəyi yerinə gəldi. Dizlərindən yanlara tərəf haçalanan titrək ayaqları üstə güclə dayanırdı. Canına üşünmə düşmüş buzovu isindirmək, ona mehribanlıq göstərmək keçdi ürəyimdən. Qucağıma götürdüm. Özümdən xəbərsiz bir bayatı gəzdi dodaqlarımda. "Balama qurban alçalar, balam nə vaxt əl çalar". Amma hanı? Balam yoxdu. Canımdan artıq istədiyim Çəmənlə neçə il idi ki, ailə qurmuşduq. Demək olar ki, hər şeyimiz vardı. Amma övladdan savayı. Bəlkə elə ona görə bu dana da belə şirin gəlirdi mənə. Bayatının ikinci misrasında "bala"nı "dana"yla əvəz edib danama qurban inəklər, danam nə vaxt iməklər" oxuyur, sızıldayırdım. Birdən dalanın o biri başında arvadımın havanı yumruqlaya-yumruqlaya üstümə şığıdığını gördüm.

- Hə, nədi! "Danama qurban inəklər" oxuyursan? Məni sancırsan? Təqsirim nədi? Övladım olmursa bu da Allah-Təalanın işidi. Təsəlli, səbir verməkdənsə bayatı üstündə qaravəlli oxuyursan?!

Dinmədim. Bayatının könlünə toxunacağını bilsəydim, ağzımı açmazdım.

- Bəs qapını niyə örtmürsən? Bəlkə istəyirsən ki, günə sərdiyim gəbələri, xalıları paxıl qonşular görüb partlamaya düşsünlər, sonra da məni elə hey darasınlar? - deyib darvaza qapısını çırpdı.

- Cızığı, çəpəri keçdin ha! Qapını bağlama, qoy inəyimiz içəri girsin, balası əmmək istəyir, yazıq deyilmi?

- Xeyrata kəsim o inəyi. Yazıq ilan vursun onun balasını da. Yaxşıca yeyiblər. Ancaq mən ac-susuz səni gözləyirəm ki, gələsən, bir yerdə bir şey ataq ağzımıza. İnəyin qayğısına qalarsan da! Əlbəttə, süd verir axı. Bəxtəvərin balası da var! Mənim də balam olsaydı...

Arvadım kövrəldi. Əllərindən tutdum. Bumbuz idi. Ala gözləri şişib böyümüş, ətli dodaqları göyərmişdi. Özünü saxlaya bilmədi. Başını çiynimə qoyub hönkürtüylə ağladı. Göz yaşları əllərimi od kimi yandırırdı. Bədənində xəfif bir titrəmə vardı. Qollarını, çiyinlərini ovuşdurduqca sinəmə qısılır, yanıqlı-yanıqlı köks ötürürdü.

Evdə tez-tez düşən münaqişələrə, qan-qaraçılığa son qoyulmalıydı. Ancaq necə? Dəryada əli samana çatmayana dönmüşdüm.

Çoxdan evlənsək də övladımız olmurdu. Elə ona görə də ürəyi belə incik, könlü küskündü. Heç-puça görə tez-tez asiləşir. Mən kişiyəm, mənə nə var ki, gah əkində, gah biçində, gah payız şumunda, gah da yaz aratında traktorumun çarxına, oxuna başım elə qarışır ki, günüm nə vaxt axşam olur bilmirəm.

Amma o qadındır. Ən gözəl teatrı, kinonu sevdiyi ərinin davranışlarında, ən yaxşı məzhəkəni, nəğməni, əyləncəni də körpəsinin çıxardığı məzələrdə, oyunlarda görmək istəyən adi qadınlardan biri.

Kənd xəstəxanasındakı yarımştatlıq işini tez başa vurub, tez də evə qayıdır, hələ bir dəfə olsa ütüsüz köynək, şalvar geydiyim yadıma gəlmir. Axşam-sabah xörəyim yenicə düşürülən qazandan çəkilir. Od parçasıdır elə bil. Bir də gördün qazanları, nimçələri bulaq arxına töküb, sürtüb təmizə çıxarır. Bir də gördün gəmiləri batdı. Alnı düyünlədi, qaş-qabağ salladı. Mən onu başa düşürəm. Əlbəttə, övladı olmayan qadın nəsə bir şey itirmiş kimi yaşayır. Qatarda biletsiz sərnişin kimi həyat yollarını qorxu, təşviş içində getməlidirlər belə qadınlar. Tağı, dirəyi uçmuş evə bənzər övladsız qadın ürəyi. Bişir-düşürünə tam verə bilməz, qonaq-qaraya üz göstərməz, yuxusu kipriyinin ucunda olar belə zənənlərin. Ana olmayan qadının piltəsiz şam olduğunu da çox yaxşı bilirdim.

İşgəncələrdən necə qurtarım Çəmənimi?

Orta tibb savadlıydı. Çox dərin həkimliyi olmasa da başağrısından, zökəmdən şikayətli qonum-qonşuya əl yetirirdi.

Deyim ki, ötən illər ərzində mən onun hər hansı bir xəstəlikdən şikayətləndiyini eşitməmişdim. Amma sağlamlığından da şübhəli idim. Axı, balam, canında bir naqisliyi, bir əskikliyi yoxdusa bəs, övladı niyə olmur? Bəlkə mənəm bunun səbəbkarı? Xeyr. Mənim bu işdə heç bir günahım yoxdur. Bunu uşaqlıq dostum Məmmədyar da təsdiqləyə bilər. O Məmmədyar ki, işini-gücünü atıb Bakıda üç gün məni həkimlərə göstərdi və axırda da əlimi vəl əlləriylə sıxıb "Get partizan, sənə zaval yoxdur", dedi. Ancaq arvadımın dilindən arabir "başım ağrıyır", "belim sancır" eşidirdim. Onu traktoruma mindirib kəndimizin yuxarı başındakı "Pir bulağı"na aparacaqdım.

Biz Suvacallılar (suya calamaq) bir tərəfi Şahdağ ətəyinə, bir tərəfi də Qusarçay sahilinə qədər uzanan açıq və geniş bir yamac döşündə qərar tutmuş Suvacal kəndinin sakinləri nəhəng fısdıq ağacları kölgəsində suyu narıncıya çalan, bir az da kükürd tamı verən "Pir bulağı"nın sirrini, kəramətini çox görmüşdük. İlin fəsillərindən, havanın yaxşı-yamanlığından asılı olmayaraq ətraf kəndlərdən, bəzən uzaq rayon və şəhərlərdən də "Pir bulağı"na gətirilən xəstələr şəfa tapırdılar.

Əlləri-ayaqları quruyan, belləri bükülən, rəngi qaçmış, dalağı şişmiş ağır xəstələri suyu daşlarla qızdırılmış təknələrə salıb üstlərini də xalça-palazlarla basdırardılar ki, amandı, xəstəyə soyuq dəyməsin.

İlahi, necə bəd xəstəliklər varmış həyatda. Ürəkkeçmə, qara-yara, qulunc ağrısı, nə bilim, daha hansılar? Di gəl ki, üç gündə üç kərə suya girənin, dördüncü günü öz ayağıyla evlərinə qayıtdığını çox görmüşük. "Pir bulağı"na pənah gətirən bəzi sonsuz gəlinlər, bir ildən sonra doğduğu körpəni dalına şələləyib təzədən bura qayıdır ki, bu ocağın xəstələrinə pulsuz, pənəsiz xidmət etsinlər.

Ancaq indi mən yanaqları dağ laləsi kimi qıpqırmızı, sübh olunca yağışa-qara məhəl qoymayıb başaçıq, ayaqyalın qoyunları sağıb, malları naxıra sürən, bir qışın odununu bir gündə doğrayıb damaltıda xaraya düzən, traktorla çəkib gətirdiyim ot lökütlərindən həyətin başında təkbaşına taya qoyan və ömründə bircə dəfə olsa belə "uf", "aman" kəlməsini dilinə gətirməyən bu sap-sağlam Çəmənimi kəramətinə heyran olduğum "Pir bulağı"nın ecazkar təknəsinə nə adla, hansısa bir xəstəliyi var deyib necə salaydım? Bu heç ağlıma batmırdı.

Qərib bir yay axşamı idi. Meh əsdikcə otlar xışıldayır, vələsin budaqları da ahəstə titrəyirdi. Bir an mənə elə gəldi ki, çəhrayı səmada budaqlar arasında görünən ay da titrəyir. Çəmənim odun xarası yanında sac qoymuşdu. Əllərimin mazutunu silib yanında oturdum, girişsiz və müqəddəməsiz:

- Bəlkə şəhərə, həkimlərə aparım səni? - dedim. Çevrilib acıqlı-acıqlı üzümə baxdı.

- Nə olub mənə? - dedi, - buz baltası kimiyəm. Əlimizdə, ovcumuzdakı tikə-paranı aparıb tökək onun-bunun boğazına ki, bizə uşaq təşkil etsin? Həkimlərə nə var ki? Sən elə sortunu zakaz ver. Qarabuğdayı deyirsən, ağbəniz istəyirsən, əkiz arzulayırsan? Bir iynənin başındadı hamısı. Allah vurub onları! Haramla, hiyləylə doğulan uşağın sonrası nə olar? Özümə nə gəlib? Ürəyimə danıb ki, oğlum olacaq, hələ sonra bir qızım da.

- Bəs nə vaxt, ay Çəmənim, ömür-gün də gedir, axı? Allah eləməsin, fikirdən, xiffətdən xəstəlik taparsan.

Çəmən çini qabdakı urvadan bir ovuc götürdü, oxlovun ucuyla qaldırdığı lavaşın altına çırpmaq istəyəndə əli titrədi və unun yarısı sacın altına səpələndi. Un cızıldayıb bir dilim alova döndü. Çəmənimin yanaqları alovun təsirindənmi, yoxsa əsəb gərginliyindən mis kimi qaraldı. Qəhər onu boğur, nəfəsi tıxanırdı:

- Bəs həmişə başıma dolanıb, qadamı almağın, yolumda canından keçməyə hazır olmağın da yalan imiş. Deməli, o subay vaxtlarımızda sən məni "Azur" təpəsinə külək qırmacları, yağış selləri altında görüşə ancaq uşağa görə çağırırdın? "Axun baxçası"nda mənə verdiyin o yarpızlar, o reyhanlar da saxta, kağızdan düzəlmə, urus, malağan külləriymiş? Deməli, aramızda heç bir istək, məhəbbət yoxdur? Ancaq uşağa görə lazımammı sənə? Əgər uşağım yoxdusa neyləyim? Sən də yoxsansa mənimçün, bəs niyə, kimin üçün yaşayıram onda mən? Başıma nöyütü töküb özümü yandırmasam...

Çəmən yerindən dik qalxıb damaltı küncündə qaralan neft şüşəsinə tərəf cumdu. Özümü yetirib şüşəni əlindən aldım. - Öldüm, Allah, - deyib kövrək bir ah ötürdü. Mənə elə gəldi ki, bu ahdan tənək-talvarının yarpaqları titrədi. Ürəyim üşəndi, tüklərim biz-biz oldu. Çəmən ağlaya-ağlaya dartınıb qollarımın arasından çıxdı və aynabənddən üst mərtəbəyə qalxan pillələri iki-bir, üç-bir adlayıb öz otağına çəkildi.

Yox, daha belə yaşamaq olmaz. Çəmənin çılğınlıqlarına son qoyulmalıdı. Çəmənim hökmən ana olmalıdı.

Özümü ora-bura atır, hadisəni götür-qoy edir, vəziyyətdən çıxış yolu axtarırdım. Suda batan əl-qol atıb özünə imdad axtarırmı, mən də elə bir gündəydim. Kəndin ara həkimi Sineyvaz qarı düşdü yadıma. Qarının "sehrkar" əliylə ağır xəstələrin şəfa tapmağı və bəzi övlad həsrətli gəlinlərin də uşağa qalmaqları barədə şayiələrə, rəvayətlərə inandırmağa çalışdım özümü.

Sineyvaz qarı Çəmənimin müalicəsinə 200 manat "köz kimi nəqd pul" alacağını bildirmişdi. Ancaq qarı bir şərt də qoymuşdu ki, "gəlinə pul barədə heç nə deməyəcəksən, ağzının qaytanı yoxdur, kənd içində biabır olaram".

İşi ləngitmək, Çəmənimin onsuz da gərgin olan əsəblərini üzmək deməkdi. Maaşı gözləyə bilməzdim. Qarının qılığına girib, iki toğluya razılığını aldım. Elə həmin axşam kənd sürüsü çöldən qayıdanda bellərinə qırmızı çernillə nişan qoyduğum iki toğlunu Sineyvaz qarının həyətinə sürdürdüm. "Hə, yaxşı oldu. Bir az rahatlandım. Ürəyim yerinə gəldi. Əlbəttə, məsələnin yarısını həll eləmişdim. Təki Allah-Təala ömür versin, qarıya bir şey olmasın. İşimizi hallalıqla başa çatdıraq. Qarı bizə gələcəkmi, yoxsa Çəmənimi evinə çağırtdıracaq? Buna görə üzülməyə dəyməz. Bunun fərqi nədir? Haqqını artıqlamasıyla çatdırmışam. İşi də səliqəli-isbatlı olar yəqin" düşünür, özümə təskinlik verirdim.

(ardı var)

Ədalət.-2014.-10 iyun.-S.6.