Nağıl dili yüyrək olar

Danışanın hünəri də öz yerində...

Adətən mənə təqdim edilən və yaxud özümün əldə etdiyim təzə kitablar barəsində fikirlərimi oxucularla bölüşməzdən öncə mən həmin kitabı bir neçə gün soyuqqanlılıqla sağa-sola vərəqləyirəm. Hər dəfə də vərəqləyəndə istənilən bir səhifədə dayanıb bir neçə cümlə oxuyur və yenə səhifələri çevirirəm. Bu minvalla kitabla aramda bir ünsiyyət yaranır, bir körpü salınır. Təbii ki, oxuduğum adda-budda cümlələr məni özünə çəkirsə, mən həmin ünsiyyətdən yararlanıb kitabı əvvəlindən sonuna kimi oxuyur və bəzən də yazı masamın üstündəki vərəqlərə nələrisə qeyd edirəm. Artıq etdiyim bu qeydiyyat kitabla bağlı yazmaq istədiyim hər hansı bir yazının faktlarına çevrilir...

İndi sizin diqqətinizə çatdıracağım bu yazını xeyli vaxtdı vərəqləyirəm. Açığını deyim ki, mənə doğma olan həmkarım, Əməkdar jurnalist Flora xanımın imzasını görəndə kitaba marağım bir az artdı. Məhz bu dəyərli imza sahibinin redaktorluğu ilə işıq üzü görmüş "Bir elatın dastanı" kitabı mənim əlimdən tutub bir dastan yoluna, bir nağıl cığırına səmtlədi. Bir də baxıb gördüm ki, bir-birindən dadlı-duzlu lətifələrin, şeirlərin, deyimlərin, bir sözlə, söz çələnginin içindən keçib getmişəm, xəbərim olmayıb. Ona görə də dayandım və təkrar kitabın əvvəlinə qayıtdım...

Bəli, nağıllar, dastanlar həmişə qəribə bir girişlə başlayır. Nağıllarda "biri var idi, biri yox idi", dastanlarda "Ustadnamə" ilə başlayır söhbət. Bu kitab da özü-öz möhürünü bir təqdimatla vurubdu. Yəni müəllif Salatın Əhmədlinin "Yaddaş" kitabı adlı giriş sözü əslində oxuduğum bu dastanı gözlərimin önündə səhifələyir. Və mən də kitabın hər səhifəsində bir-birindən maraqlı məqamların, deyimlərin, eləcə də canlı təbiət, insan mənzərələrinin şahidi oluram. Kitabın növbəti səhifələrində rəyçi Elçin Cabbarovun həm Salatın Əhmədli barəsində, həm də kitab barəsində fikirləri də maraqla oxunub. Bəlli olub ki, həqiqətən də bütün ümmanlar sən demə ayrı-ayrı damlalardan toplanıb bir dəryaya çevrilibdi. O dəryada da üzmək, ona baş vurmaq ancaq elm adamlarının, böyük sözə könül verənlərin, xüsusən də ədəbiyyat cəfakeşlərinin işidi.

Bax, bu mənada həm redaktorun, həm rəyçinin kitab barəsində, müəllif barəsində söylədikləri üst-üstə düşür, tam bir mənzərə göz önündə canlanır. Əgər diqqətli oxucu bu kitabla tanış olarsa, redaktorun söylədiyi "Onun şahbuzlulara göstərdiyi hörmət və izzətə görə ürəyimdən keçir ki, kaş bizim hər birimiz bu cür məzmunlu, dəyərli kitablar hazırlayaq".

Zənnimcə, kitabın ön səhifələrindəki bu yazılar bütöv bir dastanın təqdimatçısına çevrilmək haqqını qazanıb. Elə o haqdan da istifadə edərək mən kitabın demək olar ki, hər bir fəsli barəsində özümdə fikir formalaşdıra bildim. Açıq şəkildə duydum ki, Şahbuz rayonunun Güney Qışlaq kəndinin təkcə ümumi coğrafi mənzərəsi deyil, onun etnoqrafiyası da, mənəvi sərvətləri də, elə adamlarının özü də bütöv Azərbaycan xalqının çox dəyərli hissələrindən biridir. Yəni bu kənd, bu el, bu oba həm tarix baxımından, həm də coğrafi məkan baxımından bizim bütöv Azərbaycanımızın şanlı səhifələrinin bir vərəqi kimi maraqla oxunur, hətta oxuduqlarımıza bizdə bir sevgi də yaradır. Çünki bu kəndin həm tarixi, həm onun tarix yaradan insanları sözün bütün mənalarında təpədən-dırnağa azərbaycanlıdılar. Maraqlı burasıdır ki, kitabda təqdim edilən hər bir kəs, qadın və ya kişi olmasından asılı olmayaraq, Güney Qışlaq kəndini özündə ifadə edə bilir.

Kitabda kəndin söz-sənət adamlarının şeir boxçası, eləcə də yaddaşda ilişib qalan ağrılı-acılı anlar, həmçinin ibrət dolu atmacalar adamı həm düşünməyə, həm də özü-özünə qiymət verməyə məcbur edir. Məsələn, Tağı Məhəmmədoğlunun

Şahbuzla Ordubad, Culfa, Sədərək,

Şərurla Kəngərli başda da Babək.

Sadiqə tanışdır hər daş, hər kəsək,

Elin son qərarı Naxçıvandadır.

Və yaxud:

Ayaq basa bilməz bura hər yağı,

İgidlərin vardı qartal caynağı.

Yurdunun vurğunu sən Sadiq Tağı,

Qalsın yaddaşında adım dağların

- misraları oxucunu bu torpağa bir az da yaxınlaşdırır, onu əlindən tutub bu yerlərdə müsafir edir, gəzdirir. Eləcə də bu, damarında atmaca, amma həqiqət olan deyimin özü də çox ibrətamizdi.

- Kənddə bir nəfər Bakıya toya çağrılır. Kişi bərk hazırlıq görür. Bir həftə öncədən bilet alır. Ancaq yola düşmək ərəfəsində dünyasını dəyişir. Bu xəbəri eşidən Rövşən yataqdan başını qaldırıb:

- O yəqin ünvanı səhv salıb, bileti o dünyaya almalıymış, Bakıya yox.

Bəli, kitabın istər kəndin ər-ərən oğullarıyla, istər tanınmış işıqlı adamlarıyla, istər mənzərəsi ilə bağılı hissəsini, yəni albomunu da maraqla gözdən keçirirəm. Təkcə bu şəkillər özü-özlüyündə Güney Qışlaq kəndinin cənnətin bir parçası olduğunu sözsüz ifadə edir. Ümumiyyətlə isə el-obanın bir elatı tanımaq, bir yurdun hər qatına baş vurmaq üçün bu cür sanballı tətqiqat əsərlərinə həmişə ehtiyac olub, bu gün də ehtiyac var. Yazıçı-publisist, tənqidçi alim, filologiya elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Salatın Əhmədlinin "Bir elatın dastanı" kitabı həmin o gərəkli və xeyirxah işin bir yarpağıdır. Düşünürəm ki, saralmayan, solmayan bu yarpaq öz təravəti və yaşıllığı ilə təkcə gözümüzü yox, könlümüzü də oxşamaq gücündədi.

P.S. Düşüncələrimi 8 Mart ərəfəsində oxuculara təqdim etdiyim üçün bütün xanımları, o cümlədən də Salatın xanımı ürəkdən təbrik edir, can sağlığı və daha böyük yaradıcılıq uğurları arzu edirəm.

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.-2014.-6 mart.-Sş8.