BİR ŞƏHİDİN ÖMÜR SALNAMƏSİ

Həmzə Vəliməmmədov - bu imza yarım əsrə yaxındır oxuculara tanışdır. Onun son illər cənub bölgəsinin ziyalıları, İkinci Cahan müharibəsinin veteranları, Qarabağ savaşının şəhidləri barədə sənədli povestləri çap olunmuşdur. Bu yaxınlarda yazıçı-publisistin "Apastrof" nəşriyyatında Azəraycanın Milli Qəhrəmanı Valeh Müslümov haqqında "Onu Vətən çağırdı" sənədli povesti işıq üzü görmüşdür.

Kitaba Ulu öndər Heydər Əliyevin "...Daxili İşlər Nazirliyinin yüzlərlə polis nəfərləri torpaqlarımızı qoruyarkən şəhid olmuşlar, Azərbaycan Respublikasının tarixinə Milli Qəhrəman kimi daxil olmuşlar" kəlamı epiqraf seçilmişdir.

Müəllif şəhidlik zirvəsinə yüksələn Valehin qəhrəmanlıqla dolu həyat yolunu ustalıqla qələmə almışdır. Povestdə ötən əsrin 80-ci və 90-cı illərində baş verən Qarabağ, Sumqayıt, Xocalı hadisələrində sovet imperiyasının ikiyüzlü siyasəti ifşa edilməklə, Azərbaycanın o dövürkü səriştəsiz rəhbərlərinin iç üzü oxucuya tanıdılır.

Povestin qəhrəmanı Valeh Müslümov kimdir? Ziyalı ailəsində maddi sıxıntılarla böyüyən zəhmətkeş bir gənc, Əlizahid müəllimin on övladından biri. Bu ailənin ağır həyatı mənə də tanışdır. Çünki mən də on uşaqlı ailədə böyümüşəm. Hər cür çətinliklərə baxmayaraq, bizdə o illərdə çorəyə və böyüyə ehtiram var idi.

1983-cü ildə səkkizinci sinfi bitirən Valeh peşə öyrənmək üçün Sumqayıt şəhərinə üz tutur. Bir ildə xarrat - dülgər peşəsinə yiyələnir. Şəhərdəki tikintilərin birində işə girir. Aldığı zəhmət haqqı ilə ailəsinə dayaq olmaq üçün çalışır. Onu sovet ordusunda xidmətə çağırırlar. İki il arxada qalır, Vətənə dönür, ata -anasının görüşünə gəlir.

Valeh əvvəlki iş yerinə qayıdanda Sumqayıtda mitinqlər ara vermirdi. O, bu mitinqlərin fəal iştirakçılarından biri olur. Kreslosundan qorxan tikinti idarəsinin rəisi Valehi yanına çağırıb mitinqlərdən çəkinməyi tələb edir, işdən qovulacağı ilə hədələyir. Gənc fəhlə oz qəlbinin səsinə qulaq asır, başqasının sözü ilə oturub durmur.

Sumqayıt hadisələri, 1990-cı ilin yanvar faciəsi Valehin gənc qəlbində ermənilərə nifrəti daha da artırır. Müəllif qəhrəmanını Şəhidlər Xiyabanında məzarın önündə göz yaşı axıdan müəllimə ilə qarşılaşdırır. Müəllimə Valehə deyir: "...Xiyabanda uyuyan beş şəhid - Xəlqan Əliyev, Məmməd Məmmədov, Fuad Bağırov, Fərizə və İlham Abdullayevlər məktəbimizin məzunlarıdır. Allah mənə övlad verməmişdi. Fuad mənə övlad idi. Həftədə baş çəkib qayğıma qalırdı. Mənim nakam balam bir ildir torpaq altında yatır". Bu sətirlər oxucunu kövrəldir, təsirləndirir. Şəhidlər Xiyabanından qayıdan Valehin qəlbi intiqam hissi ilə coşur, ərizə yazıb Xüsusi Təyinatlı Milis Dəstəsinə daxil olur.

Əsərdə oxucu Valeh Müslümovun döyüş yolu ilə tanış olur. İlk dəfə Qubadlının Davudlu kəndini azad etməyə gedən dəstəyə qoşulur. Mahir pulemyotçu erməniləri kənddən qovmaqda fərqlənir. Qaynar nöqtələrə ezam edilən Valehin adı düşmənin canına vəlvələ salır, başına 200 min dollar təyin edilir. Tovuzun Əlibəyli, Xocavəndin Çartaz, Füzulinin Yuxarı Veysəlli kəndləri uğrunda döyüşlərdə Valeh Müslümov xüsusilə fərqlənir.

1992-ci ilin fevral ayında baş verən Xocalı soyqırımı Valehin qəlbini ağrıdır. O, XTMD-nın rəhbərliyinə belə bir məktub yazır: "Bir ildir Qarabağın müdafiəsindəyəm. Tovuzda, Qubadlıda, Tərtərdə, Xocavənddə, Füzulidə olmuşam. Hazırda Laçındayam. Xocalı dərdi ürəyimə dağ çəkib. Bizi Xankəndin alınmasına göndərin. Mənim sözüm həmfikirlərimin sözüdür. Hamımız Vətən yolunda şəhid olmağa hazırıq". Bu məktub mətbuatda dərc olunmuşdu, radioda səslənmişdi, televiziyada oxunmuşdu.

Marquşavan kəndi uğrunda gedən döyüşdə Valeh təpənin üstündə mövqe tutur. Snayperlə saqqallıları bir-bir kanala aşırır. Döyüş yoldaşlarını da gözdən qoymur. O, bu ağır və çətin döyüşdə həm düşmən nöqtəsini susdurur, həm də yaralıları təhlükəsiz yerə çıxarırdı. Bir tikə çörəyini dostları ilə bölən Valeh bu döyüşdə də əhdinə sadiq qalır. Yaralı dostu İlham Qayıbovu düşmən hədəfindən uzaqlaşdıranda erməni gülləsinə tuş gəlir. Ağır yaralanmış Valeh son sözünü deyir: "Məni tez götürün, düşmənin əlinə keçməyim..." Onun həyatını xilas etmək mümkün olmur.

Vətən uğrunda şəhid olan 23 yaşlı Valehin döş cibindən İkinci Cahan müharibəsində həlak olmuş babasının şəkli çıxır. O, Lerikdə, doğulduğu torpağa tapşırılır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 5 iyun 1992-ci il tarixli fərmanı ilə Valeh Əlizahid oğlu Müslümova ölümündən sonra "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" fəxri adı verilir. Doğulduğu küçə, təhsil aldığı məktəb qəhrəmanın adını daşıyır, xatirə muzeyi açılıb.

Kitabda Valeh Müslümovu yaxından tanıyanların, cəbhə dostlarının, müəllimlərinin xatirələri maraqla oxunur. Şair Balayar Sadiqin "Qeyrət nəğməsi" poeması eloğlumuzun xatirəsinə həsr olunmuşdur.

"Onu Vətən çağırdı" sənədli povesti gərgin zəhmətin məhsuludur. Həmzə müəllim qəhrəmanın Bakıda, Sumqayıtda, Bərdədə yaşayan döyüşçü dostları ilə görüşmüş, sənədlər, şəkillər toplayıb əsəri qələmə almışdır. Kitab gənclərin vətənpərvərlik tərbiyəsində dəyərli nəşrdir.

Müəllif əsərdə bayatılardan, atalar sözlərindən, zərb-məsəllərdən mətnlərdə məqamında istifadə edilmişdir. Dili şirin, sadə və axıcıdır. Anlaşılmaz bir sözə belə rast gəlmirsən. Şəkillər, illüstrasiyalar yerli -yerində verilmişdir.

"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları" seriyasından yeni nəşr oxucuların stolüstü kitabı olacağına tam əminik.

Ədalət.-2014.-12 noyabr.-S.6.