"Ədalət"in vaxtı: Məmməd İsmayılla

"Vaxt öldürmək biz şərqlillərə aiddir”

Dahi Dostoyevskinin bir kəlamı var: "Həyata yenidən başlasaydım, saniyələrin nəbzini tutardım”. Bu deyim böyük rus yazarının qələmindən çıxsa da, əslində hər bir insanın zamanla dilindən düşmədiyi, özünü mühakimə etdiyi etirafıdı. Bir insanın itirilmiş zamana təəssüfü, ya da etirafı başqalarına tövsiyə olsun gərək. Bəlkə də, zaman heç itmir, itən bizik, həmişə olduğu kimi günahı özümüzdən başqa, hər şeydə, xüsusən də "yel kimi ötən zamanda” görürük. Elə vaxt itirmədən "Ədalət”in vaxtı”nın budəfəki qonağı ilə zaman yolçuluğuna çıxaq:

Məmməd İsmayıl – 1939-cu ildə Tovuz rayonunda doğulub. 1957-ci ildə kənd orta məktəbini, 1964-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetini, 1975-ci ildə Moskvada SSRİ Yazıçılar İttifaqı nəzdindəki 2 illik Ali Ədəbiyyat kursunu bitirib. Əmək fəaliyyətində fəhləlikdən sədrliyə qədər yüksələn yol keçib. Müxtəlif illərdə Azərbaycan Dövlət Radio və Televiziya komitəsində redaktor, böyük redaktor, şöbə müdiri, "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində müxbir, C.Cabbarlı adına Azərbaycanfilm studiyasının elmi-kütləvi sənədli filmlər birliyində baş redaktor, "Yazıçı" nəşriyyatında şöbə müdiri və baş redaktorun müavini, "İşıq" nəşriyyatının direktoru, "Gənclik-Molodost" jurnallarının baş redaktoru, Azərbaycan Televiziya və Radio verilişləri şirkətinin sədri vəzifələrində çalışıb. Hazırda Türkiyənin Çanaqqala universitetində müəllim kimi fəaliyyət göstərməkdədir.

Yaradıcılığa isə 14 yaşından başlayıb. 1970-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Azərbaycan Jurnalistlər İttifaqının üzvüdür. Yazıçılar Birliyinin katibi və dəfələrlə qurumun idarə heyətinin, rəyasət heyətlərinin üzvü olub. Əsərləri 50-dən çox dünya xalqlarının dilinə tərcümə edilən şairin indiyədək 30-dan çox bədii və elmi kitabı, 200-dən artıq məqaləsi çap olunub.

Televiziya tarixində ilk dəfə "Qızıl qələm" sahibi olan şair bundan başqa Respublika Lenin komsomolu və Ümumittifaq Ostrovski adına mükafatlarına, SSRİ Xalq Təsərrüfatı nailiyyətləri sərgisinin qızıl medalına layiq görülüb. Türkiyənin ən əhəmiyyətli mükafatlarından biri olan Türkiyə Yazarlar və Sənətkarlar Vəqfinin Türk Dünyasına Hizmət ödülüylə mükafatlandırılıb.

...Və Məmməd İsmayılın zamanla "çək-çevir”i:

"Ömür zaman yolçuluğudur”

- Zaman nədir, sizin üçün nə əhəmiyyət kəsb edir?

- Dənizdə yaşayan balıq üçün su nədirsə, insan üçün də zaman elə odur. Ömür zaman yolçuluğudur. Seçim yalnız zamana məxsusdur. Nəyi seçə bilsək də həyat və yaşam növbəsini seçmək şansımız yoxdur. Belə misralarım vardı bir zamanlar:

Mənim bədənimdə ölçüsü mən olan zaman əsirdi,

məni öldürüb özü azad olacaq,

sonra ad olacaq

yaşayan məndim.

Ya da başqa bir şeirdə:

Mən ögey övladıyam ürəyimə damanın,

Doğulub yadına düşdüm,

Ölüb yadından çıxacağam zamanın.

Tükəndim zamanın qaçhaqaçında,

Payız yoxuşunda, qış yamacında…

- Həyatınızda vaxt itkisi çoxmu olub? "O dövrü indi yaşasaydım qətiyyən vaxt itirməzdim”, - deyə öz-özünüzə heyifsilənmisizmi?

- Az ömürlərində çox böyük işlərə imza atan Balzakı, Lermontovu, Puşkini və s. düşünəndə uzun ömründə gördüyü az işlərə görə adamı ölüm təri basır. Amma onu qətiyyətlə deyə bilərəm ki, son 10, 15 ildə günümü deyil, heç saatımı da qonşuluğunda yaşadığım Dardanel sularında axıtmamışam, yerə düşməsinə imkan vermədən nar dənələri kimi dəqiqə və saatlarımı dənələməyə çalışmışam. Bəlkə belə uzun yaşamağımın bir səbəbi də ömrün birinci hissəsində qoyduğum boşluqları ömrün ikinci yarısında doldurmaq üçün Tanrı tərəfindən mənə verilmiş möhlətdir.

"Vaxt öldürmək biz şərqlillərə aiddir”

- Vaxtınızı necə bölürsünüz?

- Heyf ki, çoxları kimi mən də vaxtımı bölməkdə iradəsizəm. İnsan nədən cibindəki pulun, ya da əyininə yeni aldığı paltarın qədrini bilir, amma gününə deyil, hətta saniyələrinə qədər əvvəlcədən hesablanmış ömür zamanının qədrini bilmir, mən buna heyrət edirəm. Həm də vaxt itirmək,və ya belə deyək, vaxt öldürmək biz şərqlillərə aiddir, yoxsa bu bir günəş xəstəliyidir, bilmirəm.

- Zamanı həkim bilsək, onun etdiyi hər hansı bir cərrahi əməliyyatın izi illər sonra qanayıbmı?

- Həyatımın əvvəli böyük məhrumiyyətlər içində keçdi, o zaman vaxtı hesablamaqdan çox, yaşam mücadiləsi verirdim:

Yaşamağa zaman seçdim

Vaxtın avara yerindən!..

Ömrün birinci qismində necə deyərlər, gönü boşuna suya axıtmışam, ikinci qismində ömür vaxtımdan bunun qisasını alıram.

"Hansımız hansımızı qandırdıq, zamanmı məni, mənmi zamanı?..”

- Həyatda qazandığınız uğurun təməlini vaxtı düzgün dəyərləndirməniz hesab etmək olarmı?

Başında saçın da düşür həvəsdən,

Vaxt üzə gülməsə güzgü də gülmür.

Az və ya çox yaşamasından asılı olmayaraq, hər insanın ömür dəyəri əməllərinin böyüklüyü ilə ölçülür…Sənətkarın böyüklüyünü (ya da gördüyü işlərin dəyərini!) məzarı bəlirləyir. Ömrün yekunu gələndə bilinəcək ki, hansımız hansımızı qandırdıq, zamanmı məni, mənmi zamanı?!

- İnsanlara vaxtla bağlı nə arzulardınız?

-Nəyi öldürsələr də vaxtı öldürməsinlər. Özünü bilənə öldürülən vaxtın qisası yaman olur.

Yaşayan hansıdır, ölən hansıdır,

Yaşayan insanmı, yaşanan vaxtmı?

Bəlkə udduğumuz hava da vaxtdır

Hava va tükənər vaxt tükənəndə.

Biz də "Ədalət"in vaxtı”nın qonağına Vaxtın onunla həmişə ədalətli davranmasını arzu edirik.

Ədalət.-2014.-13 noyabr.-S.3.