Əfsanə yaradandan əfsanə
yaradan
Dramaturq Marat Haqverdiyev: "Hörmətli akademik
Ramiz Mehdiyevin
yazdığım pyesə verdiyi qiymətdən
qürur duyuram"
Marat Haqverdiyev teatrlarımızla
sıx əməkdaşlıq
edən dramaturqlarımızdandır. İstedadlı
qələm adamının
yaradıcılıq məhsulu
olan "Ailədə
məhkəmə", "Məhəbbət, şeytan
və lambada",
"Məşuqələr", "Ah, qadınlar, qadınlar",
"Qısqanc ürəklər",
"Məhəbbət əzabları",
"Amerikalı kürəkən"
və başqa pyesləri Akademik Milli Dram Teatrı da daxil olmaqla
müxtəlif teatrlarımızın
səhnəsində uğurla
tamaşaya qoyulub. Türkiyənin Sarıyer
Bələdiyyə Teatrı,
Çemberlitaş Teatrı
da tanınmış müəllifin "Qısqanc
ürəklər" və
"Ah, qadınlar, qadınlar"
pyeslərini öz repertuarlarına daxil ediblər. Marat Haqverdiyev
qardaş ölkənin
rəsmi tədbirlər
keçirilən məşhur
"Çırağan" Sarayında tamaşası
oynanılmış ilk Azərbaycan
dramaturqu kimi də öyünə bilər.
Onun ssenarisi əsasında çəkilən "Səninlə
və sənsiz",
"Səni gözləyirəm"
və "Juqili əməliyyatı" bədii
televiziya filmlərini tamaşaçılar maraqla
izləyiblər. Daha çox komediya janrında yazan Marat Haqverdiyev ən yeni tariximizin taleyüklü məsələlərindən
bəhs edən "Qarabağ şikəstəsi",
"Fədakarlıq" və
"Üç dəniz
əfsanəsi" əsərlərinin
də müəllifidir.
Özünün dediyi kimi, belə əsərlərlə
o, öz vətəndaşlıq
mövqeyini ortaya qoyub. Xüsusi ilə "Üç
dəniz əfsanəsi"
pyesi haqqında ətraflı danışmağa
dəyər. Lakin
bu barədə bir qədər sonra...
Aktyor və yazıçının
memar oğlu
Marat Haqverdiyev sənətkar
ailəsində dünyaya
göz açıb. Atası tanınmış
opera solisti Xanlar Haqverdiyev uzun illər Akademik Opera və Balet Teatrının
səhnəsində çalışıb,
milli operalarımızın
şah əsərlərində
baş rollar ifa edib. Səmərəli fəaliyyətinə
görə həm Azərbaycanın, həm də Türkmənistanın
əməkdar artisti fəxri adına
layiq görülüb.
Anası Cahan Əfruz istedadlı şairə və dramaturq kimi tanınıb. Yazdığı əsərlər rus, ispan, hind dillərinə tərcümə edilib.
Cahan xanımın Hindistanda baş verən hadisələrdən bəhs
edən "Qanqın
böyük dalğası"
pyesi Moskvada tamaşaya qoyulub və böyük maraqla qarşılanıb.
- İki tanınmış
sənətkarın ailəsində
böyüyən Marat Haqverdiyev
həm memar, həm də o zaman Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən
Tarix Mədəniyyət
Abidələrinin Bərpası
İdarəsinin rəhbəri
kimi nüfuz qazanmışdı. 90-cı illərin
əvvəllərində isə
imzanız dramaturq kimi afişalarda görünməyə başladı
və qısa bir zamanda populyarlaşdı...
- Mərhum valideynlərimi yad etdiyiniz üçün
sizə minnətdarlığımı
bildirirəm. Onlar həqiqətən
də Azərbaycan mədəniyyətinə, ədəbiyyatına
töhfə vermiş
insanlar idilər.
Belə bir ailədə tərbiyə
aldığımdan həm
bir memar, həm də bədii yaradıcılıqla
məşğul olan insan kimi zəif
iş ortaya çıxarmağa haqqım
yoxdu. Yaşım 75-i keçib, amma
bu gün də həmin məsuliyyəti hiss edirəm.
Dramaturgiya ilə məşğul olmağıma
gəlincə... Gənc yaşlarımdan
anam Cahan Əfruzun əsərlərini
rus dilinə tərcümə edirdim.
"Sevgi sətirləri",
"İki bayram"
və s. şeirlər
kitabının, "Qanqın
böyük dalğası",
"İlham pərisi",
"Gəldim ki, deyəm sevirəm" kimi pyeslərin müəllifi olan anamın vəfatı mənə çox ağır təsir etdi və Cahan
Əfruzun yolunu davam etdirmək üçün dramaturgiya
ilə yaxından məşğul olmağa
başladım. İlk
pyesim "Ailədə
məhkəmə" Nəcəf
bəy Vəzirov adına Lənkəran
Dövlət Dram Teatrında
əməkdar incəsənət
xadimi Baba Rzayevin quruluşunda tamaşaya qoyuldu və uğur qazandı. Elə Baba Rzayevin təklifi ilə daha bir
neçə pyes yazdım. Beləcə, müxtəlif teatrlarımız
mənimlə yaradıcılıq
əlaqələri saxlamağa
başladılar. Akademik Mili
Dram Teatrında səhnəyə
qoyulan iki pyesimi tamaşaçılar
böyük maraqla qarşıladılar. "Ah,
qadınlar, qadınlar"
və "Qısqanc ürəklər"də Səyavuş
Aslan, Yaşar Nuri kimi bu
teatrın böyük
sənətkarları yaddaqalan
obrazlar yaratdılar.
Həmin
səhnə əsərlərinin
uğur qazanmasında
xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovun
da bir quruluşçu
rejissor olaraq böyük rolunu qeyd etməliyəm. Adını çəkdiyim həmin iki pyesimi sonralar
Türkiyənin müxtəlif
teatrları da səhnəyə qoydular.
Fəxr edirəm ki, "Ah, qadınlar, qadınlar"
İstanbulun "Çırağan"
Sarayında oynanılıb.
"Üç dəniz əfsanəsi"
- Maraqlı komediyaların müəllifi yaradıcılığının
sonrakı mərhələsində
ölkəmizin ictimai-siyasi
həyatını əks
etdirən əsərlər
yazmağa başladı...
- Azərbaycanın yeni tarixində çox mühüm hadisələr
baş verib və biz hamımız bu prosesin şahidi
olmuşuq. Həmin dövrü xatırladıqca,
yaşadığımız mürəkkəb ictimai-siyasi
vəziyyətlərdən daim qalib kimi
ayrılan bir şəxsiyyətin parlaq
obrazı gözlərimiz
önündə canlanır.
Bu, xalqımızın Ümummilli Lideri Heydər Əliyevdir.
1993-cü ildə görkəmli dövlət
xadiminin fəaliyyətindən
bəhs edən "Qarabağ şikəstəsi"
ssenarisini qələmə
aldım. Mərahim Fərzəlibəyov
həmin əsərim
əsasında ikiseriyalı
bədii televiziya filmi çəkdi. Növbəti belə ssenarim
isə "Fədakarlıq"
oldu. Bu bədii
televiziya filmi ekrana çıxandan sonra əsərin pyes variantını hazırladım və tamaşa Sumqayıt Dövlət Dram Teatrında
səhnəyə qoyuldu.
Mənim
əqidəmə görə,
yazıçıda istedadla
yanaşı vətəndaşlıq
mövqeyi də olmalıdı.
- Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin tikintisindən bəhs edən "Üç dəniz əfsanəsi"
pyesi də vətəndaşlıq mövqeyindən
yaranıb?
- Əlbəttə. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin və onun müəyyən etdiyi siyasi xətti uğurla davam etdirən dövlət başçısı İlham Əliyevin Azərbaycanın qüdrətlənməsi, xalqımızın rifahı üçün gördükləri genişmiqyaslı tədbirlər bədii əsərlər vasitəsi ilə də insanlara çatdırılmalıdır. Son illər Azərbaycanda böyük işlər həyata keçirilir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri məhz belə nəhəng layihələrdən biridir. Xalqımız həmin layihənin verdiyi imkanlardan bu gün də yararlanır, gələcək nəsillər də bunun faydasını görəcək. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri Azərbaycanın dünyadakı mövqeyini möhkəmlədən bir layihədir. Bu mühüm hadisədən bəhs edən "Üç dəniz əfsanəsi" pyesini yazarkən müxtəlif sənədlərlə, rəsmi materiallarla tanış oldum.
- Müsahibələrinizin birində "Üç dəniz əfsanəsi" üzərində 5 il çalışdığınızı qeyd etmisiniz...
- Bayaq qeyd etdiyim kimi, bu, Azərbaycanın gələcək inkişafı üçün olduqca vacib bir layihə idi. Sənədlər üzərində çalışanda Heydər Əliyevin necə nəhəng dövlət xadimi olduğunu bir daha gördüm. Azərbaycanı istəməyən qüvvələr Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin çəkilməsinə mane olmaq üçün nələrə əl atmayıblar? Bütün bu məkrli planların qarşısını yalnız Heydər Əliyev kimi xalqı, dövləti üçün ölçüyəgəlməz işlər görən, qüdrətli insan ala bilərdi. Ümummilli Liderin qətiyyəti sayəsində bizə əfsanə kimi görünən bu layihə həyata keçdi.
Daxili İşlər Nazirliyinin rəhbərliyi...
- Pyesdə maraqlı bir epizod var, camaatı bu layihənin əleyhinə qaldırmaq üçün insanların dini inanclarından da istifadə etmək istəyirlər. Neft kəmərinin keçəcəyi ərazilərdəki ziyarətgahları, məscidləri parlatmağa çalışanların qarşısı alınır...
- Uzun illər Tarix və Mədəniyyət Abidələrinin Bərpası İdarəsində məsul vəzifələrdə çalışmışam. Heydər Əliyevin tariximizə, milli-mənəvi dəyərlərimizə və müqəddəs dinimizə necə böyük sayğı ilə yanaşdığının şahidiyəm. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri çəkilərkən bəzi qüvvələr din pərdəsi altında çirkin planlar qurmağa çalışsalar da Heydər Əliyevin qətiyyəti, Daxili İşlər Nazirliyinə rəhbərlik edən şəxslərin peşəkarlığı sayəsində ifşa olundular. Əsərdə bu məsələləri ətraflı şəkildə işıqlandırmağa çalışmışam.
- 5 ilə yazılan "Üç dəniz əfsanəsi"nin səhnəyə gəlişi üçün də deyəsən xeyli zaman lazım olub.
- "Üç dəniz əfsanəsi" pyesimi oxuyan, bədii zövqünə inandığım insanların məsləhəti ilə əsəri Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrına verdim. O zaman teatrın baş rejissoru olan xalq artisti Cənnət Səlimova da pyesi bəyəndi və yeni mövsümdən tamaşa üzərində yaradıcılıq işlərinə başlanacağını dedi. Lakin yeni mövsümdə teatrda kadr dəyişikliyi oldu, əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Osmanov baş rejissor təyin edildi. Pyes Bəhram müəllimin də xoşuna gəldi, lakin dedi ki, belə bir əsəri tamaşaya qoymaq üçün Prezident Administrasiyasından razılıq alınmalıdır. Pyesim müvafiq şöbələrdə oxunub bəyəniləndən sonra Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin məktubu əsasında Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə göndərildi və nazirliyin təsdiq etdiyi repertuar planına uyğun olaraq Gəncə Dövlət Dram Teatrında səhnəyə qoyuldu. Hörmətli akademik Ramiz Mehdiyevin əsərimə verdiyi qiymətdən qürur duyuram.
Gəncə Dövlət Dram Teatrının kollektivi tamaşa üzərində böyük ruh yüksəkliyi və məsuliyyətlə işlədi. Fürsətdən istifadə edib quruluşçu rejissor, əməkdar artist Ramiz Vəliyev başda olmaqla yaradıcı kollektivə, texniki heyətə, Gəncə tamaşaçılarına minnətdarlığımı bildirirəm. Amma bir məsələni də qeyd etmək istərdim, Gəncə Dövlət Dram Teatrının mövcud texniki imkanlarını nəzərə alıb pyesi tam şəkildə səhnədə əks etdirə bilmədik. Çox istərdim ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin bilavasitə köməyi və qayğısı ilə "Üç dəniz əfsanəsi" pyesi Akademik Milli Dram Teatrında və ya texniki imkanları daha geniş olan paytaxt teatrlarının birində yenidən səhnəyə qoyulsun. Bu, teatrımız və ümumilikdə mədəniyyətimiz üçün gərəkli bir addım olar.
Ədalət.- 2014.- 29 noyabr.- S.14.