Dəlicəsinə qalib gəlmək əzmi...

Onunla tanışlığım 2000-ci ildən başlayıb. Həmin ərəfədə mən qəzetlərin birində məsul katib kimi çalışırdım. Bir gün "Azərbaycan" jurnalının əməkdaşı şair Tofiq Mahmudla "525-ci qəzet"in redaksiyasına getmişdik. Tofiq müəllim sözarası məni qəzetin baş redaktoru ilə tanış edib haqqımda xoş sözlər dedi. "Yaxşı jurnalistdir, sizin qəzetdə işləməyi tövsiyə edirəm". Rəşad müəllim "gəlsin işləsin, yaxşı jurnalistlərə hər zaman ehtiyacımız var", - dedi.

Mən bir neçə il "525-ci qəzet"in əməkdaşı oldum. Qəzetdə unudulmuş, diqqətdən kənarda qalmış ədəbiyyat, mədəniyyət adamlarından götürdüyüm müsahibələri, mənəviyyatla bağlı yazılarımı həm baş redaktor Rəşad Məcid, həm redaktorun müavini Yaşar müəllim çox səxavətlə çap edirdilər.

O vaxtdan tanıdım Rəşad Məcidi. Onun işçilərələ gözəl münasibətinin, dəyərli məsləhətlərinin şahidi olurdum. Gözəl aurası vardı. Kiməsə yersiz acıqlansın, yaxud hirsli danışsın, bunların şahidi olmamışdım. Hər insanın müsbət və mənfi aurası olur. İnsan var ki, ağzını açıb bir kəlmə danışanda onunla söhbət etdiyinə peşiman olursan. Nə ki mənfi enerjisi var ötürür sənə. Belələri ilə rastalaşanda bütün gün özünü tapa bilmirsən... İnsan da var, onu görəndə həyata gülər üzlə baxırsan. Mübaliğəsiz və tam səmimi deyim ki, mən şəxsən Rəşad Məcidlə rastlaşanda bu hissləri yaşayıram.

Kollektivin də aurası çox gözəl idi. Elə buna görə də hamısı doğma idilər mənə.

Aradan tam 14 il keçib. Bu günə qədər nə Rəşad Məcid, nə də Yaşar müəllim haqqında bir kəlmə belə yazmamışam. Halbuki hər ikisi istedadlı yazarlardı. Yaşar müəllimin istedadlı jurnalist olduğunu bilirdim, amma ilk dəfə "Yeddi hekayə"sini oxuyanda onun gözəl bir yazıçı olduğunu da dərk etmişdim.

Bu yaxınlarda "Ulduz" jurnalının əməkdaşı, hər zaman hörmət duyduğum gözəl şairə Fərqanə xanım Mehdiyeva mənə bir kitab verdi. "Bax. Çox maraqlıdır", - dedi. Kitabın adı dərhal diqqətimi çəkdi: "Dəlicəsinə". Bu kitabda Rəşad Məcidin son 15 ildə dövri mətbuatda dərc olunan yazıları, səfər təəssüratları, maraqlı adamlar haqqında bir çox bilmədiyimiz məqamlar və verdiyi müsahibələri toplanılıb. Çox gözəl tərtib olunan bu kitab düşünürəm ki, Rəşad Məcid yaradıcılığının, keçdiyi ömür yolunun kiçik bir modelidir. Kitabı oxuduqdan sonra mən indiyəcən Rəşad müəllim haqqında yazmadığıma sadəcə təəssüfləndim.

Həyat qəribə paradokslarla doludur. Bəzən sənin sadədən də sadə tanıdığın bir insanın fikirləri ilə tanış olanda düşünürsən: ilahi, mən bu adamı indiyəcən niyə tanımamışam?

Kitabın ilk səhifələrindən "Dəlicəsinə istək dəlicəsinə qalib gəlmək əzmi" başlığı diqqətimi çəkdi. Bu yazıda söhbət futbola olan dəlicəsinə sevgidən gedir. 2010-cu ildə Uruqvayla Qana ölkələrinin futbol matçından yaranan dəlicəsinə təəssürat. "Allah çox istəyənləri mükafatlandırır. İnsan hər şeyi dəlicəsinə istəyirsə, ona çatır..." Rəşad müəllimlə həmfikirəm. İnsan həyatda hər şeyə ya dəlicəsinə yanaşmalı, ya da heç yanaşmamalıdır. Vətənə sevgi də dəlicəsinə olmalıdır ki, sən onun haqqında həmişə düşünə biləsən. Kitabdan aldığım ilk təəssürat beləydi.

Müəllif bir futbol klubun uğurunun səbəblərini izah edir. "Qarabağ" komandasının uğurunun səbəbi ən əvvəl onun prezidentindədir" - deyə yazır. "Sonra vitse-prezidentində, daha sonra klubun direktorunda, mətbuat katibində, azarkeşlərdədir. Amma ən əsası isə məşqçidədir. Qurban Qurbanov bizim Qarabağı qaytarmağımızın, sərhəd bütövlüyümüzü təmin etməyimizin düsturunu futbolda ortaya qoydu. Məhz onun peşəkarlığı, ustalıqla yanaşdığı səmimi, doğma (həm də milli!) mühitin nəticəsidir ki, futbolçular meydanda birdən-birə qeyri-adi enerji, ruh, güc ala bilirlər! Qurban Qurbanovun ən böyük sirlərindən biri də budur: oyunçuya elə mühit yaradılmalıdır ki, özünü VƏTƏNDƏKİ KİMİ hiss edə bilsin!"

Vətəndəki kim! Bu sözlərlə müəllif əslində öz fikirlərini ortaya qoyur. Rəşad müəllim bir futbol klubundan söhbət açmaqla ümumilkdə bu gün işğal altında olan torpaqlarımızı işğaldan necə qurtarmağımızı məhz futbolla müqayisə edir! Biz onun vətənə, torpağa hədsiz bağlılığını duyuruq. Bu da təbiidir. Çünki Rəşad Məcid o torpaqda böyüyüb boya-başa çatıb, o torpağın havasını udub, suyunu içib, çörəyini yeyib. Doğulduğu Qarabağ torpağı neçə-neçə böyük sənətkarlar, söz və elm adamları yetirib.

"Güclü olmalıyıq, özümüzə güvənməliyik, bir olmalıyıq!"

Doğru məntiqdir. Düşünürəm ki, elə hər sahədə qələbəmizin uğurun əsas səbəbi məhz bu üç faktordur. Daha sonra müəllif yazır: "Qarabağ"ın beynəlxalq oyunlarda hər qələbəsi bütün xalqımızın uğurudur! İşğal altında olan şəhərimizin - Ağdamın, işğal altında olan digər bölgələrimizin Qarabağın adı ilə uğurlar qazanan komanda hərb yolu ilə, təbliğat yolu ilə edə bilmədiyimizi futbol meydançasında qələbələrlə milyonlarla insanın beyninə hopdurur..." Zənnimcə, elə bu bir cümlə müəllifin vətəninə, elinə necə bağlı olduğunu, onun mənəvi-psixoloji üslubdan istifadə etməklə ortaya atdığı maraqlı fikirlərini oxucuya çatdırır.

Müəllif təkcə qələbənin deyil, uğursuzluğumuzun da səbəbini göstərir:

"Stadionda çoxlu boş yerlərin qalmasının səbəbini istiylə, yayla, ramazanla bağlayanlar var. Amma məncə bu, bizim hələ ki, millət kimi tam formalaşmadığımızın, BİR OLMAMAĞIMIZIN göstəricisidir" - deyə böyük hərflərlə yazır. Bu sətirlərdə bir vətəndaş yazıçının ürək sızıltılarını, qəlb ağrılarını duyuruq. Yazıçı olmaq həm də xalqın dərd-sərinə yanmaq, xalqın adından danışmaq deməkdir. Rəşad Məcid bir yazıçı kimi torpaqlarımızın neçə illərdi işğal altında olmasına laqeyd qala bilmir, özünün qurduğu kiçik futbol maketi ilə böyük QƏLƏBƏNİN həyata keçməsini arzulayır. "Bütün məğlubiyyətlərimizin səbəbi dəlicəsinə istəyin olmamasıdır!" deyir, sətiraltı və sətirüstü mənalarla çox söz çatdırır oxucuya. Biz Qarabağı necə qaytara bilərik? Necə qələbə qazana bilərik? - suallarını gündəmə gətirir və bir jurnalist-vətəndaş həssaslığı ilə bunun yollarını izah edir. Qısası, tutbol həyatımızın kiçik modelidir! Əslində yazıçının demək istədiyi budur! Heç şübhəsiz ki, jurnalistikada bu yazı üslubu Rəşad müəllimin böyük istedadından xəbər verir.

Kitabda "Çingiz Əlioğlu, Lilya Brik və Anar müəllim" başlıqlı yazı da çox maraqlıdır. Şamaxıya böyük şairimiz M.Ə.Sabirin 150 illik tədbirinə Anar, Nəriman Həsənzadə, Çingiz Əlioğlu, Nizami Cəfərov, Nizaməddin Şəmsizadə, Vaqif Bəhmənli, Əjdər Ol, Bəhruz Axundovla birgə Türkiyədən, Qırğızıstandan, Qazaxıstandan, Litvadan, Ukraynadan gələn qonaqlar da qatılıb. Onların şairin qəbirüstü məqbərisini, ev-muzeyini ziyarət edib heykəlinin önündə gözəl çıxışlar etməsi, sonra da mərkəzdən 6-7 kilometr aralı yerləşən səfalı Çuxuryurdda masa ətrafında diskussiyaları, AYB-nin sədri Anar müəllimin Mayakovski və sevgilisi haqqında maraqlı söhbətləri çox oxunaqlıdır. Onlar tez-tez küsüşərdilər. Lilya Brikin növbəti küsüşməsində şairdən barışmaq üçün qoyduğu şərt nə olsa yaxşıdır? Lilya Mayakovskiyə Aleksandr Blokdan onun üçün avtoqraflı kitab hədiyyə alıb gətirəcəyi təqdirdə onunla barışacağını deyir. Çox ibrətamizdir, qadının təkcə şairə deyil, həm də ədəbiyyata olan böyük sevgisidir. Sevgilisinin şairə olan saf və təmənnasız məhəbbəti indiki gənclərimizə nümunədir.

"Şərtin gözəlliyinə bax eyy!" Masadakılardan kimsə deyir. Rəşad Məcidin solunda oturan professorun (hansı professorun olduğu məlum deyil) astadan "bizimkilər ev, maşın istəyirlər" deməsi və s. çox maraqlı məqamlardır. Düşünürəm, nə yaxşı ki, qonaqlarla birlikdə olan Rəşad müəllim bütün bunları özü demiş, "səhərin alatoranlığında noutbukun klaviaturalarını asta-asta barmaqlayaraq" yazır, əbədiləşdirir, tarixin yaddaşına köçürür. Əslində belə avtobioqrafik yazılar, yol xatirələri həm də gələcək nəsillər üçün bir mənbə ola bilər. Kitab yaddaşdır, tarixdir, məşhur filosof Velkonun dediyi kimi, "zəmanələrin dalğaları qoynunda üzən və özünün ən qiymətli yükünü ehtiyatla nəsillərdən nəsillərə ötürən fikir gəmisidir!"

"Gəncədəki ruh" bölümü də çox maraqlıdır. Gəncə deyəndə ilk öncə yadımıza böyük Nizami, Məhsəti xanım, Cavad xan düşür. Daha sonra bu torpaqdan pərvazlanan Rəfibəylilər, onların taleyi göz önünə gəlir. Bu gün dünyanın müxtəlif yerlərinə səpələnən Rəfibəylilərin ən böyük nümayəndəsi Nigar xanımdır.

Müəllifin Qarabağ acısını bu yazıda da hiss etdim.

O, Gəncəyə "Media və dövlət müstəqilliyimiz" adlı seminara qatılmaq üçün həmkarı Akif Aşırlı ilə Bakı Ağstafa qatarıyla gedir. "Uzun illərdi ki, bu vağzala ayaq basmırdım. Vağzalda "Bakı-Ağstafa" qatarını soruşanda içimi büyürən nostalji hisslərdən özümü saxlaya bilmədim. 1979-cu ildən 80-ci illərin ortalarına qədər bu vağzaldan "Bakı-Stepanakert" qatarı ilə elə bu vaxtlar-saat ona işləmiş səfərə çıxırdım. Gözəl günlər idi. Valideynlərim Ağdamda yaşayırdılar. Orda dostlarım, orta məktəb yoldaşlarım vardı. Bakıya bu cür uyuşa bilmirdim. Bərk darıxırdım və tez-tez Ağdama gedib bu hisslərimi uşaqlığım keçən o şəhərin tanış küçələri, doğma sifətləriylə ovutmağa çalışırdım. Az qala ömrümün bir ilinin vətəni olmuşdu Bakı-Ağdam qatarı..."

Doğma yurda tamarzı qalan, həsrətini çəkən bir yazarın ürək çırpıntıları doğrusu, məni də duyğulandırdı... Baxma, bu qatarın dalınca, baxma, Rəşad müəllim! Onsuz da indi çoxumuz xatirələrlə yaşayırıq...

Seminarda Prezident Aparatından Əli Həsənovun emosional çıxışı müəllifi təsirləndirir: "Əli müəllim jurnalistikamızda, yeni mediada, saytlarda, bəzi qəzet səhifələrində dəyərlərimizə qarşı olan münasibətdən narahatlığın emosional şəkildə ifadə edirdi. Çox təsirli sözlər idi. Azərbaycan dövlətinin ideologiyasının daşıyıcısı olan bir şəxsdən bu sözləri müstəqilliyimizin 20 illik bayram günlərində, həm də ilk Cümhuriyyətimizin ilk hökumətinin yerləşdiyi binada eşitmək çox xoş idi!"

Tarixən fars şovinizmi güclü olub. Rəşad müəllim başına gələn bir əhvalatı da qələmə alıb. "İram mədəniyyət mərkəzi Mövlana Cəlaləddin Ruminin 800 illik yubileyində qəzetimizdə təbrik yerləşdirmək istədi. Orada Rumini böyük fars şairi kimi qələmə vermişdilər. Biz dedik: min yox, yüz min də versəniz, biz bunu çap etmərik. Çünki Mövlananı fars şairi saymırıq!"

Anlamaq olmur, İran Gəncədə doğulan Nizamini də fars şairi adlandırırdı. İndi də Rumini.

(Ardı var)