İSTƏK

Sənədli hekayə

(Əvvəli 24 yanvar sayımızda)

Elə tədbir olmurdu ki, orda görükməsin, söz deməsin. Bir də gördün sədr çağırdı Ağəlini, dedi: "Sabah saat 11-də qoy Qəmər bacı gəlsin kolxoz həyətinə, Leninin heykəlinin açlışı olacaq, yuxarıdan qonaqlar gələcək..." Qəmər çıxış eləməlidi... Dilli-dilavərdi. Yığıncaqda, tədbirdə ön sırada əyləşirdi, elan olunanda ki, indi də söz verilir qabaqcıl pambıqçı, Qəhrəman ana Qəmər Quliyevaya, tez cumurdu tribunaya, partkomun öyrətdiyi cümlələri ustalıqla təkrarlayırdı. Kommunist Partiyasına, L.İ.Brejnevə xoşbəxt həyat, firəvan ömür-gün üçün minnətdarlığını bildirir və sonda raykomun birinci katibini əsl rəhbər, qayğıkeş yoldaş kimi tərifləyirdi. Hamı əl çalırdı... Hə, hə danışandı, sözü yerində deyəndi Qəmər. Bayram tədbirində, məktəbdə, hərbi komissarlıqda dil-dil ötdüyü üçün təkcə "sağ ol" yox, həm də qiymətli hədiyyələr verirdilər ona.

Bir gecə qıdıqladı Ağaəlini: "Əşi, ölüvay olma ey, səni saya salmayan, sözünə baxmayan olanda de ki, mən bilirsiniz kiməm? Qəhrəman ana Qəmərin əri. Əvvəl istədi sərtlənə Ağəli, zəhərləyə xanımını, hövsələsini basdı, düşündü: lazım deyil acıqlanmaq, zarafat eləyir o. Beləsinə baxma, kini, xəbisliyi, lovğalığı yoxdu. Sevdiyin qadınla gecə yataqda məzələnmək özü də bir həzdi, ləzzətdi axı... Sabah taxıl sahələrini suvararkən, günortanın boğucu istisi amanını bir əlcə eləyərkən, özünü verdi arxın qırağındakı tut ağacının kölgəsinə, bir az nəfəsini dərsin, sərinləsin deyə. Qəmərlə zarafatını xatırladı və düşündü: həqiqətdi, yalan deyil ki, hökumət çoxuşaqlı ailədə üstünlüyü verir anaya. Düzdü, yaradandı, qurandı ana, onun kimi müqəddəs varlıq yoxdu yer üzündə. Bəs ata? O gün kolxoza gələn, klubda danışan professor Göyüşov demədi ki, insanı dünyaya gətirən birinci şərt atanın beli, ikinci şərt ananın bətnidi? Bəs ata yazığa quru "sağ ol" da düşmür? Haqsızlıqdı vallah. Başıma nə gələcək, qoy gəlsin, yazacam yuxarılara. Neyləyəcəklər, suçuluğu əlimdən alacaqlar? ... Bu vaxt yanında gəzdirdiyi əl radiosunda xəbər verilirdi: sovet vətəndaşı Valentina Tereşkova göyə çıxıb. Hə, elə birinci bu xanıma yazacam. Yazdı ki:

"Aaz, ay canı yanmış, eşitdiyim göyə qalxıbsan. Orda nə itin azıb, nə axtarırsan? Bilmirsən, heç fikirləşmirsən ki, qəzəbinə gələrsən Yaradanın? Vallah, yer-göy, kürreyi-ərz onun ixtiyarındadır. Havalanma, külüvü göyə sovurar. Unutma, yaduva sal: səni, bütün qadınları Adəm peyğəmbərin qabırğasından düzəltməyib o?

Ay Valya xanım, bəyəm yeri qaydasına salmışdın ki, qalmışdı göy? Otur evində-eşiyində, ərə get, oğlun-qızın olsun... Qulaq as mənə: Qəmərlə mənim 12 oğlumuz var. 12 sovet vətəndaşı, 12 əsgər. Hə, indi fikir ver: Qəmər Qəhrəman ana, mən isə heç kim! Bir soruşan yoxdu, bu oğullar göydən düşüb, yerdən çıxıb? Bunların atasına, zəhmət çəkəninə də bir qırıq orden-medal niyə verməyək, hə? Özün düşün, ağluva vur: toxum əkməsən, torpaq sənə pambıq, arpa, buğda verər? Danış iclaslarda, de, tələb elə: qoy çox övladı olan atanı da yada salsınlar".

Dayandısı-durdusu olmadı. Ayda bir dəfə pasportunu qoyub cibinə, gedirdi poçta, yazdığı ərizələri göndərirdi ünvanlarına. "Buralara - Azərbaycana yox, xeyri nədi, bizimkilərin sözünü kim idi "göyərdən". Ancaq yuxarılara, bu hökumətin başında oturanlara yazacam. Təfəkkül Allaha, görək nə çıxır - 12 vərəqlik şagird dəftərində qeydlər aparırdı. 4-ün Leninin qəbrinə, 3-ün L.İ.Brejnevə, 2-sin onun istəkli xanımı Qalinaya, 4-ün qadın büro üzvlərinə, 4-ün Sovet Qadınlar Komitəsinə, hətta 2-sin o zamankı məşhur özbək pambıqçısı Tursunoy Axunova yazdı.

... Bir gün öldü döşündə orden-medallar yüklənən çatmaqaş, qara bığ L.İ.Brejnev. O, yenə dayanmadı, K.U.Çernenkonu , V.V.Andropovu da ərizə, şikayət topuna tutdu. Sonra 80-ci illərin sonunda hakimiyyətə gəldi M.S.Qorbaçov. yenidənqurma, demokratiya pərdəsi altında hiyləgərcəsinə SSRİ-ni düşmən qabağında diz çökdürən maskalanmış həyasız. Ağəli onu, az keçməmiş siyasət aləmində tez-tez görünən, xüsusən xarici ölkələrin qəzet-jurnallarına müsahibələr verən R.M.Qorbaçovanı da nişan aldı... Bütün ərizələrin məzmunu eyni idi: çoxuşaqlı ailədə Evin kişisini də yada salın, onun əzab və ağrılarını, böyük külfət üçün zəhmətlərini qiymətləndirin.

Burası düzdü ki, məktublarına rəsmiyyətlə xəbər-ətər olmurdu, amma hərdən bir raykoma dəvət edirdilər. Birinci katib onu çox mehriban qarşılayır, söhbətləşir, balalarının sağlıq durumunu soruşur və sonda bu sıravi kolxozçunu başa salmağa çalışırdı ki, kişi sənin şikayətəni biz həll edə bilmərik, üsiəlik, tək sənin yazmağınla məsələ həllini tapmaz. Yuxarılarda aləm qarışıb bir-birinə. Gözlə, gözlə görək başımıza nə gəlir.

Birinci şəxs mülayimcəsinə, hirslənib-eləmədən söhbətinə yekun vururdu:

- Gəl eşit məni, ay Ağəli kişi, daşı tök ətəyindən. Yazma, yazma, yorubsan özünü də, bizi də. Nə qədər sənin şikayət məktublarına cavab yazmaq olar? Rayonu dilə-dişə salıbsan sən...

Yoooox, kor tutduğunu əldən buraxmırdı, daşı ətəyindən tökmürdü 12 oğul atası, S.Vurğun adına kolxozun suçusu Ağəli.

O, sədrin, ağsaqqalların. Qohum-əqrəbanın öyüd-nəsihətini vururdu qulaqardına. "Öldü var, döndü yoxdü". Zərb məsəlin əlində dəstəvüz eləyib, qələmi yerə qoymurdu. Hərdən hirslənirdi, öz-özünə danışırdı: Pa atonnan bir belə ərizələrimə ağıllı-başlı, dəlilli-sübutlu cavab verən tapılmır ki, tapılmır. Bir əlcə kağız nəmənədi ki, onu yazıb göndərmirlər, toxtayam, rahatlanam, biləm ki, yoxdu bu hökumətin başbilənləri.

Və nəhayət, bir gün günəşin al şəfəqləri doldu könlünə, gözünə Ağəlinin. Raisa Maksimovna Qorbaçova ona cavab yazdı. "Əziz və hörmətli valideyn, 12 uşaq atası, səni sevindirmək istəyirəm. Mişa ilə danışmışam, onun boynuna qoymuşam. Lap tezliklə o, qərar verəcək və çoxuşaqlı ailənin kişisi də orden alacaq. Bilirsən necə adlanacaq o təzə orden? -"Otets-molodets". Toxtadı, sakitləşdi və elə hamıdan qabaq, əlində tutduğu kağızı havada yellədi, Qəmərin yanında xoruzlandı. "Buyur, oxu, mənim də ordenim olacaq, ay sevgili xanım. Necədi səninçün?"

Qəmər aldı məktubu, oxudu, təəccübləndi:

- Kimdi, bu xanım səni başından eləyir? Yəni bu dövlət onun ağlı ilə otubur-durur?

Ağəli söz altında qalmadı:

- Böyük adamdı, o, baş katib M.S.Qorbaçovun arvadı. Bildin?

***

Zaman atını dördnalla çapdı, keçmişi geri qaytarmaq, olsa-olsa, küləyi ovcunda tutub saxlamağa bənzəyir. Ha cəhd elə, ha həsrətlə, dərdindən "ah" çəkə-çəkə geriyə boylan, sevincli-kədərli, şirinliyi, acılığı ilə dopdolu xatirələr yükündən savayı heç nə görünmür iç dünyada... Neyləməli, sənin düşüncələrini şair nə gözəl ifadə edir: gələn günlərimi qurban verərdim, ötən günlərimi qaytaraydılar.

Ağəli kişinin ailəsi, yaşam tərzi büsbütün dəyişib. Təngnəfəslikdən, ürəktutmalarından əziyyət çəkən Səriyyə nənə - o cəfakeş ana iki dəfə infarkt keçirdi və üçüncüdə haqq dünyasına qovuşdu. İndi onu Qəsər əvəzləyir. Nəvələrin əlində zirdəstdi.

Nə sovet hökuməti var, nə kolxoz. Orden-medallarını yığıb torbaya, qoyub sandığa. Təklik ona əl verəndə ötənlər yaddaş cədvəlində vərəqlənir, qohumları, dostları xatırlayır, hamıdan çox qaynanası - mehriban, hörmətli yaşamışdılar - səriyyə xəyalında canlanır, "yerin behişt olsun, ay xala" deyir... Qabaqlar bizim uşaqlar şeir söyləyirdilər; Azərbaycan, Lenin baba haqqında, "Gəl-gəl ayaz günləri", "Ala-bula boz keçi" şeirləri necə gözəl idi. İndikilər başqa cürdü: nəğmə de, bala soruşsan, atılıb-düşürlər: "noy-noy, moy-moy". Dərsə gedəndə mənə əl eləyirlər: "qudbay, qudbay". Guya ingiliscə danışırlar... Üzü yansın zəmanənin.

İxtiyar yaşındadı Ağəli. Qol-qıç, bel ağrıları əldən salır onu. Başının tükü dumağdı, çənəsinin, gicgahının sümükləri atılıb-düşür... Hərdən yuxarılara çoxlu ərizə yazıb, Qəhrəman ata olmaq istəyini və Raisa Maksimovnadan aldığı məktubu xatırlayır. Böyük siyasətçi olmasa da öz-özünə düşünür: "Bizim millətə bax ey. Azadlıq meydanında "Qarabağ, Qarabağ" deyə qışqırırdıq, bic, hiyləgər ermənilər isə çox güman, qızılla, pulla ayağısürüşkən, ərinin başını ovcuna alıb, uşaq şarı kimi ora-bura atan Raisanı - o ifritəni ələ alıblarmış. Bəlkə 20 Yanvar - Bakı qırğını, Qarabağda yeni idarəetmə üsulu yaradacaq, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi siyasəti elə o alçaq qadının məkri, hiyləsi imiş, hə? Nə bilmək olar, hələ çox mətləblər qaranlıqdır".

... Televizora baxırdı Ağəli, M.S.Qorbaçovu görəndə, laxtayla tüpürdü ekrana və qışqırdı:

- Alçaq, binamus, arvadağız kopoyoğlu... Buna bax, gedib İngiltərədə 80 yaşını qeyd elətdirir.

Əlibala RƏHİMOV

Biləsuvar rayonu

ədalət.-2014.-29 yanvar.-S.7.