"60 ilin ən böyük töhfəsi dünyaya gəlişimi sayıram"

İlqar Əlfi: "Bütün dünya ədəbiyyatını dilimizə çevirmək kimi qeyri-real bir hədəfə can atmaq faydasızdır"

3337 | 2015-04-02 13:01 Şriftin ölçüsü: A+ Böyütmək A+ Balacalaşdır

İlqar Əlfi 1955-ci ildə Bakıda tanınmış Azərbaycan yazıçısı Əlfi Qasımovun ailəsində anadan olub. 1972-ci ildə orta məktəbi bitirərək, Azərbaycan Dövlət Universitetinin "Şərqşünaslıq” fakültəsinə qəbul olub. Bir müddət Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində xarici verilişlər redaksiyasında çalışıb. O, 1988-ci ildə yaradılan "Dalğa” verilişinin aparıcılarından biri olub. İ.Əlfi ABA telekanalı və "Bu gün” qəzeti ilə əməkdaşlıq edib. 1999-cu ildə "Avtoritet” qəzetini təsis edib. 2014-cü ildən Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində Dil mütəxəssisi vəzifəsində çalışır.

Adalet.az bu günlərdə 60 yaşını qeyd edən tanınmış publisist, tərcüməçi İlqar Əlfi ilə müsahibəni təqdim edir.

- İlqar bəy, geridə qalan 60 ilin sizə verdiyi ən böyük töhfə nədir?

- 60 ilin ən böyük töhfəsi elə bu gözəl dünyaya gəlişimi sayıram. Niyəsini də açım. Bir uşaqlıq dostum vardı, anası çox əzazildi, qan uddururdu ona. Uşaq da hərdən bezib sidq-ürəkdən deyirdi ki, kaş, mənim anam başqa qadın olaydı… Onda heç birimiz bunun fərqində deyildik ki, ana başqa olsa, sən yaranmazsan – elə bilirdik dünyada ilkin olanı bizik – Allah əvvəl bizi yaratmaq istəyib, sonradan ata-ananın kimliyini təyin edib… Zaman keçdi, anladım ki, elə o ata-anadan həyata məhz mənim gəlməyimin şansı 200 milyondan bir imiş. Bu şansın müqabilində 60 ilin ən böyük töhfəsini elə dünyaya gəlişim saymaqda məncə haqlıyam.

- Doğum günü hər kəsin şəxsi bayramı hesab olunur. Amma, adətən, yaradıcı insanlar doğum gününü xüsusi qeyd etməkdən uzaq olurlar. Siz öz bayramınızı necə keçirirsiniz?

- Doğum günümü adətən, xüsusi qeyd etmirəm. Amma 50 yaşdan başlayaraq, on ildə bir dəfə qohumlar, yaxın dostlar, həmkarlarımla yığışırıq. Bu il bir az təmtəraqlı oldu, çünki uzun müddət əməkdaşı olduğum APA kollektivi də tam heyətlə təmsil olunmuşdu, məclisin gözəl keçməsinin səbəbi də həm də o cavanların şövqü idi. Bircə məsələni diqqətə yetirim ki, həmin yığıncaqda 1990-cı ildən bəri çalışdığım bütün müdirlərim vardı. Nəsib İsmayılov, Vüsalə Mahirqızı, Afaq Məsuda təşəkkürlərimi ifadə etməkdə çətinlik çəkirəm. Arzum budur, yubileyləri olsun, barı sudan-zaddan daşımaqla olsa belə, məhəbbətimizi göstərək!

- Bu yaş bir sənətkar üçün nə deməkdir?

- Sənətkar üçün bilmirəm, amma bir insan üçün yəqin yetkinlik deməkdir. Konkret mənim üçünsə 40-50 nə idisə, 60 da elə odur – bir az da ağıllanmaq, bir az da savadlanmaq, bir az da məhəbbət-nifrət qazanmaq, bir az da yaşayıb-yaşatmaq və bir də yarımçıq işlərini bitirmək, valideyn borcunu hər iki istiqamətdə ödəmək imkanıdır. Xaliqimə eşq olsun ki, mənə də bu imkanı yaratdı…

- Hazırda Nazirlər Kabineti yanında Tərcümə Mərkəzində məsul vəzifədə çalışırsınız. Mərkəzin gələcək iş perspektivləri barədə danışardınız...

- Bizim Mərkəzdə direktorumuz Afaq Məsud başda olmaqla, hamımız dilimizin, ədəbiyyatımızın cəfakeşiyik və bundan, həzzini nə qələmin, nə də klaviaturanın ifadə edə bilməyəcəyi bir qürur duyuruq. Mərkəzin perspektivləri haqda nə söyləyə bilərəm? Yaxşısı budur, niyyətimizdən, arzularımızdan deyim. Bizim can atdığımız milli kimliyimizin əsas şərti olan dilimizə nazirliklərdə, dövlət idarələrində, təhsil ocaqlarında, kütləvi informasiya vasitələrində, hökumət və qeyri-hökumət qurumlarında, biznes strukturlarında böyük sayğı ilə yanaşılmasına nail olmaqdır. Bu yoldayıq və bu yolda yardımçımız ola biləcək kimlər varsa, hamısı ilə əməkdaşlığa hazırıq. Məncə çox vacib funksiyalarımızdan biri də maarifçilikdir. Cəmiyyətin ehtiyac duyduğu, amma dilimizdə tapa bilmədiyi nələrisə ortaya qoymaqdır. Bədii, elmi, tarixi, ensiklopedik, məlumat xarakterli kitablar, terminoloji lüğətlər və s. üzərində intensiv iş gedir.

- Tərcümə Mərkəzi Azərbaycan müəlliflərinin xarici ölkə dillərinə tərcümə olunması ilə bağlı hansı işləri görür?

-Bu sahədə də qəbul olunmuş konkret planımız var və həmin plan üzrə işlər davam edir.

- Nobel mükafatı laureatı Per Lagerkvistdən etdiyiniz tərcümələr istər mütəxəssislər, istərsə də sıravi oxucular tərəfindən çox yüksək qarşılandı. Azərbaycan oxucusu üçün bir o qədər də tanış olmayan bu yazıçıda sizin diqqətinizi cəlb edən nə olmuşdu?

- Per Lagerkvist yetkin yaşın yazıçısıdır. Yəni onu tam anlamaq elə 50-60 yaşlarında mümkün olur. Düzünü desəm, onun yaradıcılığı ilə "Varavva” (yaxud "Barabba”) povestindən tanış idim. Ədəbiyyatda əksini çox tapmış İsa Məsih mövzusunda məni təəccübləndirən bir yazıçı idi Lagerkvist. Və çox istəyirdim ki, onun əsərlərini tərcümə etmək elə mənim qismətimə düşsün.

Həmin kitaba bir ön söz də yazmışdım və adını "Tanrısını axtaran adam” qoymuşdum. Mənim aləmində insanın dəyəri Tanrısını axtarmaq mərtəbəsinə nə qədər yaxınlaşdığıyla ölçülür, çünki növbəti mərhələ Tanrını tanımaqdır.

- Azərbaycan ədəbi tərcümə sənətinin hazırkı vəziyyəti hansı səviyyədədir?

- Qənaətbəxş saymaq olmaz məncə. Müxtəlif qurumların hazırlayıb, oxucuya təqdim etdiyi nümunələrin arasında həm əsər, həm də tərcümənin keyfiyyəti baxımından çox ciddi fərqlər var. Bir də koordinasiyanın olmamasından dolayı, böyük sistemsizlik göz qabağındadır və bu, faydalı iş əmsalını çox aşağı salır.

- Hazırda hansı əsərlərin tərcüməsi üzərində çalışırsınız?

- Hazırda mənim tərcüməmdə Brext dramaturgiyasının seçilmiş nümunələri, Tomas Mannın kiçik həcmli əsərlərindən ibarət toplu Mərkəz tərəfindən nəşrə hazırlanır. Bundan başqa Amerika politoloqu Frensis Fukuyamanın, zənnimizcə bizə bu gün müstəsna dərəcədə lazım olan "Amerika yol ayrıcında” və "Güclü dövlət” əsərlərinin tərcüməsini Bəhlul Seyfəddinoğlu ilə birlikdə başa çatdırmışıq. Bu topluda Fukuyumanın toxunduğu nəzəri mövzuların illüstrativ davamı kimi memuar janrında yazılan daha bir əsər, Üçüncü Dünya ölkələrində uzun müddət çalışmış, sırf iqtisadi proqnozlaşdırma ilə məşğul olmuş Con Perkinsin "İqtisadi qatilin etirafları” əsəri də olacaq. Onun da tərcüməsini artıq başa çatdırmışam. İndi isə yeniyetmələr üçün nəzərdə tutulmuş, şərti adı "Bütün suallara cavab” olan beş cildlik ensiklopedik nəşr üzərində kollektiv iş gedir.

- Bir tərcüməçi olaraq sizi digərlərindən fərqləndirən əsas xüsusiyyət nədir?

- Bu suala oxucular cavab versəydi, elə özüm üçün də çox maraqlı olardı – bilərdim ki, qarşıma qoyduğum, hədəf kimi müəyyən etdiyim nəsnələrə nə dərəcədə yaxınlaşa bilirəm. Amma hədəfimi söyləyə bilərəm: orijinalın diliylə öz dilimiz arasındakı "Qıl körpü”də müvazinətimi saxlamaq, birini digərinə qurban verməmək və bir də tərcümə etdiyin müəllifin mənafeyini öz mənafeyindən üstün tutmaq, onun bəzən bizə tam yad olan təfəkkür tərzini və obrazlar sistemini maksimum dərəcədə qorumaq.

- Dünya ədəbiyyatından tərcümə olunmayan hansı müəlliflərin çevirimi mütləqdir?

- Məncə, bütün yanaşmalarda öz mənafeyimiz üstün tutulmalıdır. Bütün dünya ədəbiyyatını dilimizə çevirmək kimi qeyri-real bir hədəfə can atmaq faydasızdır. Amma indi, yaxud öz zamanında sözünü demiş müxtəlif ədəbi cərəyan nümayəndələrinin ədəbiyyatda hadisə sayılan nümunələri bu gün faydalana biləcəyimiz mənbələr olduğundan mütləq dilimizə çevrilməlidir. Yuxarıda adını çəkdiyim Tomas Mannın əsərləri də elə bu qəbildəndir.

Sahib ƏSƏDBƏYLİ

ƏDALƏT.-2015.-3 APREL.-s.8.