Dördüncü hakimiyyətin gücü

Ümumiyyətlə, yazmaq, yaratmaq, dilsiz, boş vərəqələri gözəl misralarla bəzəmək, könül oxşayan, üzdə təbəssüm və eyni zamanda kədər hissi oyadan həyatdan mənzərələrə ədəbi dil ilə qulaq asmaq-bu, həm şair, həm yazar, həm də dinləyici üçün başqa bir aləmdir. Sevinc də, kədər də, qüssə də, qəm də hamısı insan üçündür. Kimisi bu hissləri içində saxlayır, kimisi də bunları başqaları ilə bölüşür. Başqa sözlə desək, bu hissləri içərisində yaşayanlara işıq tutub tərcüman olurlar. Bu ilahidən gələn bir vəhdir. Hər kəsin istəsə də sahib ola bilməyəcəyi bir istedaddır.

Siyasətdə, iqtisadiyyatda, təbiətdə baş alıb gedən böhranlar, aşınmalar xeyli vaxt idi ki, mənəvi dəyər olan əxlaqa da keçmişdi. Şüurlu surətdə düşünülmüş imperiya siyasəti, nəhayət ki, Azərbaycan türkünün psixologiyasına, durumlu ailə-məişət ənənələrinə təsir etmişdi. Şərqliliyi özündə ehtiva edən xalqımızın demoqrafik vəziyyəti təhlükə qarşısında qalmışdı. Belə ki, ərsəyə çatan oğlanlarımız bir ucdan təbliğatın, bir ucdan da sosial təzyiqin vasitəsilə şimala "repressiya" olunurdular. Onları getdikləri yerlərdə gəlirli bazarlar, yüksək maaşlı iş yerləri, əcnəbi qızlarla ucuz başa gələn toy mərasimləri gözləyirdi. Qızlarımıza qismət olunasılar yad ellərdə beləcə əriyib "yoxa" çıxırdılar.

Azərbaycandan başlanan və hələ də davam edən sosial münaqişələr qələm adamlarımız tərəfindən oxucuların nəzər-diqqətinə çatdırılmışdır. Belə yazarlardan biri də hörmətli qələm dostumuz Camal Zeynaloğludur. Mən onun xeyli kitablarını çap etmişəm. Ümumi şəkildə bildirmək istəyirəm ki, onun bədii dili rəvan, canlı və səlisdir. O, təfərrüata, sözçülüyə uymaq azarından uzaqdır.

Adətən deyirlər ki, qəzetin bir günlük ömrü olur. Doğrudur, hətta elə qəzetlər, elə məqalələr var ki, heç bir gün, bir saat yaşamır, oxucunun diqqətini əsla cəlb eləmir.

Ancaq söhbət əsil jurnalistikadan, ictimai məna daşıyan, oxucuya yol göstərən, cəmiyyəti kamilliyə səsləyən sanballı məqalələrdən gedir. Elə məqalələr olur ki, elin qayğılarından yaranır,qəlblərə yol tapır, əsil hadisəyəçevrilir, əldən-ələ gəzir, müvafiq qurumları tərpədir, konkret tədbir görülməsinə yol açır. Bax, belə hallarda mətbuat dördüncü hakimiyyət rolunu görür və dördüncü hakimiyyət adalnır.

Camal Zeynaloğlunun "Ağrılı düşüncələrim" kitabında ölkənin ictimai-siyasi həyatına fəal təsir edən, müəyyən sahələrdə sistem halında kök salmış qüsurları, yanlış iş üslubunu açıb göstərən yazılar geniş rəğbət qazanır və bu zaman jurnalistika əslində dördüncü hakimiyyət rolunu oynayır.

Bəllidir ki, üç hakimiyyət növü mövcuddur. Qanunvericilik, icra və məhkəmə hakimiyyəti. Onların hər birinin rəsmi statusu, konkret təsir sahəsi və üsulları vardır. Dördüncü hakimiyyət saydığımız jurnalistikanın isə belə statusu yoxdur. Mətbuatın rolu ictimai-siyasi dəyəri və cəmiyyətə təsir gücü ilə əsaslanır. Jurnalistikaya dördüncü hakimiyyət anlayışını ilk dəfə on səkkizinci əsrdə -1776-cı ildə ingilis filosofu və publisisti Edmund Bek gətirmişdir. E.Bek dördüncü hakimiyyət deyiləndə jurnalistikanın hakim dairələrə nəzarət funksiyasını nəzərdə tuturdu.

Sonralar bu barədə bir sıra fikirlər söylənilmiş, hətta "xalqdan sonra birinci hakimiyyət mətbuatdır" deyənlər də var idi. Mətbuata dördüncü hakimiyyət funksiyası rəsmi qaydada verilmir, dərin ictimai məna daşıyan sanballı yazılarla bu mərtəbəni özü qazanır. Axı mətbuat ictimai rəyin formalaşmasına ən güclü təsir edən bir qurumdur. Əbəs demirlər ki, mətbuat həyatın güzgüsüdür. Məhz buna görə də müdrik H.B.Zərdabi yazırdı ki, "hər bir vilayətin qəzeti gərək o vilayətin aynası olsun... yaxşı-yamanlığın aşkar eləsin", xalqın "hər bir dərdi və xahişi o qəzetdə çap olunsun ki, o qəzetə baxan xalqı aynada görən kimi görsün".

Hələ ötən əsrin əvvəlində, xüsusən əsrin ikinci yarısında ictimai mahiyyət daşıyan belə yazılar istər oxucunun, istərsə də müvafiq rəhbər orqanlarının diqqətini cəlb edir, bir qayda olaraq irəli sürülən nöqsanların aradan qaldırılması üçün konkret tədbirlər görülürdü. Bu sahədə ulu öndər Heydər Əliyev çoxcəhətli fəaliyyəti ilə hamıya nümunə göstərirdi.

Gözəl bir ənənə var idi. Mətbuatın dəyərli çıxışları iləəlaqədar konkret tədbirlər görülür, müntəzəm surərdə redaksiyaya cavablar verilirdi. Bu kitabı tərtib eləməklə demək istəyirik ki, bizdə jurnalistikanın dördüncü hakimiyyət dövrü olub və bu da ölkəyə heç də az fayda gətirməmişdir.

Jurnalist sadəcə məqalə yazan mirzə deyildi. Öz dəyərli axtarışları ilə müəyyən problemlərin həllinəçalışır, məhz dördüncü hakimiyyət rolunda ölkənin ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edir, kitaba toplanan yazıları nəzərdən keçirir, mövzuların, məqalələrin istiqamətinə verilən cavabların, görülən tədbirinin mahiyyətinə baxırsan. Jurnalistin fəaliyyət dairəsi necə də genişdir!

Jurnalist - yollar boyu ağaclar əkir.

Jurnalist - yarımçıq obyektlərin inşasını sürətləndirir.

Jurnalist - İstehsalatdakı cinayətin üstünü açır.

Jurnalist - Teatrın repertuarını təmizləyir,

Jurnalist - Mənzil bölgüsündə hərc -mərcliyi ifşa edir.

Jurnalist - Qədim abidələr aşkarlayır.

Jurnalist - Qəhrəman Mübariz İbrahimova mənzil muzeyi düzəldir.

Jurnalist - Partizan Tahir İsayevə abidə qoyur.

Bütün bunlar və onlarca digər yazılar barədə nüfuz sahibləri tərəfindən verilən cavabları oxuduqca iftixarla deyirsən. Jurnalistika öz dövründə dördüncü hakimiyyət rolunu necə cəsarətlə, ləyaqətlə yerinə yetirirdi!

Görünür kütləvi mətbuat haqqında qanunlara yenidən baxılmalıdır. Demokratik cəmiyyətdə jurnalistikanın rolunun yüksəldilməsi, ona rəsmi qaydada dördüncü hakimiyyət funksiyasının verilməsi çox yaxşı olardı.

Oxuculara təqdim olunan "Ağrılı düşüncələrim" kitabındakı materiallar və ötən əsrin sonlarında fəaliyyət göstərmiş onlarca jurnalistin, mətbuat orqanının nümunəsi buna əsas verir. Yaxşı ənənələri isə yaşatmaq, inkişaf etdirmək lazımdır.

Camal Zeynaloğlunu xeyli vaxtdı tanıyıram. 90-cı illərin ortalarından. Qəzetdə işləyirdi, özü də müxbir kimi. mən onu ciddi, təvazökar, işinə inamla yanaşan, yeri gələndə mübarizə aparan bir jurnalist kimi, qələm adamı kimi tanımışam. Və bu gün də belədir.

Tale elə gətirdi ki, Camal müəllimlə mən haradasa 5-6 il bir-birimizi görmədik. Yəni hər birimiz öz işimizlə məşğul idik. Mən İçəri Şəhərdə Azərbaycan Ensiklopediyasında işləyirdim. Ara-sıra kitablar çap eləyirdik. Günlərin bir günü ensiklopediyanın qabağında Camal Zeynaloğlu ilə görüşdüm. Hal-əhval tutduq. Məlum oldu ki, sən demə, o, elə ensiklopediyaya bitişik binada işləyirmiş. Beləcə münasibətimiz yenidən bağlandı. O, biləndə ki, mən yenə kitablar çap eləyirəm, çox sevindi. Dedi ki, mənim çapa hazırlanmış çoxlu kitablarım var. İnşallah, biz görüşəcəyik. Sonralar iş birliyimiz başladı. Və mən Camal müəllimin Aqata Kristinin "Baş nazirin oğurlanması" adlı tərcümələr toplusu, "Tanrı cəzası", Ölüm doğmalığı", Nakam məhəbbət", "Həqiqət işığında", "Talelər dünyası", "Gecikmiş sevgi", "Qarabağ dərdi - erməni vandalizmi", "Xeyixah əməllər yolçusu" kitablarını çap elədim. Onu da qeyd edim ki, Camal müəllim çox zəhmətkeş, öz üzərində işləyən bir qələm adamıdır, jurnalistdir. Mən onun kitablarını işləyəndə şahid oldum ki, o, bir jurnalist kimi hər şeyi ölçüb-biçən, reallığa dəqiq qiymət verən adamdır. C.Zeynaloğlunun yaradıcılığı çox rəngarəngdir, çox sahəlidir. O, hər şeydən yazır: Qarabağdan, ağrılı yerlərimizdən, kasıbçılıqdan, məhəbbətdən, insan münasibətlərindən, cəmiyyətin sosioloji və psixoloji həyatından, günümüzün reallıqlarını əks etdirən ağrılı-acılı problemlərindən və s.

Tanışlığımız zamanı məlum oldu ki, Camal müəllim həm də gözəl pedaqoq və psixoloq olub. O, gənc nəslin təlim-tərbiyəsi yolunda gecə-gündüz işləyib, şagirdlərinin gələcəkdə cəmiyyət üçün layiqli bir vətəndaşkimi formalaşmasında bütün bacarıq və səylərini əsirgəməyib. Biz bunu onun vaxtilə yazdığı pedaqoji və psixoloji elmi məqalələrində də aydın görürük. Belə ki, Camal müəllimin hələ orta məktəbdə işlədiyi dövrlərdə yazdığı, "Sinifdənxaric oxu və onun aparılması", "Xarici dil tədrisinin məqsədi", "Şagirdlərin yaş xüsusiyyətləri və qabiliyyətlərin formalaşması", "Şagirdlərə fərdi yanaşma prinsipi", "Şagirdlərin şüurlu intizam tərbiyəsi", "Şagirdlərin əmək tərbiyəsi", "Mənfi emosiyalar və onların aradan qaldırılmasında özünüələalmanın rolu", "Təlim fəaliyyətinin psixoloji cərəyanı" və s. kimi məqalələri buna sübutdur.

Camal müəllimin bu kitabını çap etməmişdən qabaq özü məndən xahiş etdi ki, kitabına ürək sözlərimi yazım. Məmnuniyyətlə razı oldum. Çünki mən demək olar ki, onun bütün yaradıcılığına bələdəm. Özünü isə daha yaxşı tanıyıram. O, alicənab, humanist, yaxşı və etibarlı dost, yaxşı ailə sahibi və nəhayət gözəl insandır. Mən 20 ilə yaxındır ki, qələm adamları ilə işləyirəm. Hələ Camal müəllim kimi öz üzərində gərgin çalışan, yazı-pozudan qorxmayan, işini dəqiq bilən insan görməmişəm. Mən onun haqqında humanist sözünü elə-belə işlətmirəm. Çünki C.Zeynaloğlu həmişə bütün qələm adamlarına əlindən gələn köməyi təmannasız eləyir. O, olduqca çox sadə bir adamdır. Onun iş yerində də böyük hörməti var. Bir insan kimi hamı onun haqqında yaxşı fikirdədir.Amma, Camal Zeynaloğlu jurnalistdir, dördüncü hakimiyyətin nümayəndəsidir. Eşq olsun belə ziyalılarımıza, qələm dostlarımıza.

Allah hər adama qələm tutmağa istedad verməz, şükür qüdrətinə. O elə kəramət sahibidir ki, hər kəsə elə qəlbinə görə verir.

Nə isə, əziz qardaş, elə olduğun kimi də ol, belə daha yaxşıdı, ömrün uzun, canın sağ, qələmin iti, sözün kəsərli, işin asan, əlin qazanclı olsun ki, arvad-uşağın içində, dost-tanışın yanında utanmayasan. Çünki indi "dünya, zamana dəyişib" deyirlər, bu da mənim arzumdu, amma deyəsən adamlıq dəyişib, nə isə təki sən dəyişmə.

Mənim çox adam tərifləməkdən xoşum gəlmir, amma sən tərifini özündə gəzdirən kişisən, göz qabağındasan, ömrünə bərəkət.

Adam var gözləri zülmət içində,

Adam var xəyalı nur işığıdır,

Adam var təbiət bezib əlindən,

Adam var həyatın yaraşığıdır...

Camal müəllim, siz həqiqətən də həyatın yaraşığısız. Tanrı amanında!

Ədalət.-2015.-26 fevral.-S.6.