YAZMAYA BİLMƏDİYİM YAZI

Bu bir şokun diqtəsidi

İnsan ömrü həm çox uzun, həm də çox qısadı, hətta bəzən bir andı - göz qırpımıdı. Burda söhbət yaşanan ayların, illərin sayından getmir. Çünki yüz ili dağdan aşıran, necə deyərlər, 150-nin kürəyini yerə vuranlar var ki, onların necə yaşadığı və ümumiyyətlə, yaşayıb-yaşamadığı heç kim üçün maraqlı olmayıb. Təkcə Gennesin kitabını yazanlardan başqa. Onlar da rekord xatirinə həmin o 150 il yaşayanın adını kitabın bir küncünə yazıblar. Amma ömrü barmaq sayı illərdən ibarət olan elə Allah bəndələri olub və var ki, onlardan zaman-zaman danışılır, onların barəsində yazılır, filmlər çəkilir, xatirələr çap olunur, adları yeni doğulanlara bağışlanır. Bax, bu mənada insan ömrünün ölçüsünü, yəni zaman kəsiyini düşünəndə, göz önünə gətirəndə şəxsən mən 37 yaşında həyata əlvida deyən söz adamlarının ruhu qarşısında baş əyirəm və onların bu qısa ömürdə nələr yazdıqlarını və nələri özləri ilə apardıqlarını heyrət, həm də təəssüf hissi ilə yaddaşımın süzgəcindən keçirib bu gündən sabaha boylanıram. Və görürəm ki...

Bəli, hamı bu dünyanı qınayır. Tanıdığım, oxuduğum bütün söz adamlarının ən böyük irad yerləri, ən böyük günahkar saydıqları bu dünyadı. Hətta böyük Səməd Vurğun özünün məşhur "Komsomol" poemasında yazıb ki:

Bir də görürsən ki, açılan solur,

Düşünən bir beyin bir torpaq olur.

Bir yandan boşalır, bir yandan dolur,

Sirrini verməyir sirdaşa dünya.

Və böyük Səməd Vurğun onu da yazıb ki:

Biz gəldi gedərik, sən yaşa, dünya!

Hə, bu misraları sizə xatırladarkən söylədiyim fikrin bariz nümunəsini sərgiləməklə yanaşı, həm də demək istəyirəm ki, xalq bayatılarımızda da bu dünyanın vəfasızlığını, bu dünyanın zülmkar olduğunu, bu dünyanın insana ancaq dərd yüklədiyini, ayrılıq gətirdiyini də çoxlarımız dinləmişik, oxumuşuq. Və çoxlarımız da:

Bu dünya bir pəncərə

Hər gələn baxıb gedər

- deyirik.

Doğurdan da daha çox insanın baxıb getdiyi, daha az insanın isə şərəfləndirdiyi bu dünya bizim hamımızın müəyyən zaman kəsiyi üçün evimizdi. Biz də bu dünyada kirayənişinik. Çalışıb hansısa bir formada bu dünyanın, yəni kirayənişin olduğumuz evin haqqını ödəyirik - birimiz sözlə, birimiz daş-divar hörməklə, birimiz yol çəkməklə, birimiz körpü salmaqla. Amma içimizdə elələri də var ki, evimiz olan bu dünyanı barıt çəlləyi üstündə saxlayıb gah onu partladır, gah onu bombalayır, gah da elə ağıla gəlməyən cinayət üsullarına əl atıb hamını heyrətləndirir ki, adamın dünyaya yazığı gəlir. Bax, məhz həmin məqamda düşünürsən ki, dünya bu qədər nankorluğun qarşısında yaxşı ki, bizi, yəni insanları ayaq üstə min il saxlamır. Yoxsa dünyanın torpağını da, suyunu da, daşını da elə bir hala gətirərik ki, min ildən sonra heç kim bu dünya haqqında nə danışa bilər, nə yaza bilər, nə də onunla üz-üzə gəlməyə gücü və yeri olar. Təəssüf ki, bu gerçəyi anlamaq istəyənlər çox azdır. Özü də böyük Məmməd Arazın dediyi məşhur bir fikri ortada olduğu halda:

Dünya sənin, dünya mənim,

dünya heç kimin.

Doğurdan da mənim, sənin və heç kimin olmayan bu dünyayla öcəşmək, onu sınaq, özü də cinayətlərin sınaq meydanına çevirmək insanlığın ən böyük yaramazlığıdı. Necə deyərlər, çörək yediyi qaba... kimi. Nə isə...

Mən dünyanın vəkili deyiləm, nə də onun hüquqlarını qorumaq fikrim yoxdu. Sadəcə, biz insanların, xüsusilə söz adamlarının bəzən haqsız yerə dünyadan inciməyimiz, onu qınamağımız, ona etiraz etməyimiz mənə bu fikirləri yazmaq imkanını verdi. Təbii ki, bu da adı böyük hərflərlə yazılan, əməli böyük hərflərlə vurğulanan, insanlığın şərəfi, namusu kimi uca tutulan dahilərin, dühaların yaşayan xidmətlərinin diqtəsidi. Yəni məhz mən bu vurğuladığım İNSANlara söykənərək dünyanı müdafiə etmək fikrinə düşdüm. Amma...

Amma bir gerçək də var ki, baxıb getdiyimiz bu dünyada bir insan ömrünün halal və haram, doğru və yalan, nəhayət, sevgi və nifrət anlayışları da ortağına çevrilir.

Bir az da açıq ifadə etsəm, yəni insan öz içində mələyə də, iblisə də yer vermək gücündədi. Həmin o mələk və iblisin hansı ürəkdə yerləşməsi artıq digər insanlara da münasibətdə elə dünyaya olan münasibət kimi formalaşa bilir. Yəni insan insanı sevirsə, onun bu dünyaya olan sevgisi də, təbii ki, ya sabun köpüyüdü, ya da ümumiyyətlə heç nədi. O nə qədər gözüaclıq etsə də, onun-bunun haqqını yesə də, ona-buna tor qursa da sonu məhz həmin unudulmaq, öz qazdığı quyuya düşmək deməkdir. Məhz bu mənada mən dünyanın əbədiliyinə, ədalətinə haqq verirəm. Hələ bu günə qədər kiminsə haqqının kimdəsə qaldığının nə şahidi olmuşam, nə də eşitmişəm, günahkar mütləq və mütləq layiq olduğuna çatır. Ən azından o, bir insan kimi dəfn olunmur, basdırılır, üstü torpaqlanır və elə həmin andaca itir...

Hə, mən də kirayənişin olduğum bu dünyada bütün bu gerçəkliklərin fonunda aydın şəkildə görüb və dərk edirəm ki, rəhmətlə lənətin arasında məsafə bir göz qırpımıdı, bir andı. Necə ki, hər kəsin sevgisini, hər kəsin könlünü fəth edənlər, yəni zaman-zaman xatırlananlar o bir anda əbədiyaşarlığı qazanırlar.

Qazancım bir çörək, bir də ki, kirə

Dərdimi üyüdür dişsiz kirkirə...

Qapı da açılmır mən də bir girəm-

Deyəm dərdim budu, dərmanımı ver!

Bilmirəm savabla günah yarımı

Düzür muncuq kimi gün ahlarımı...

Söyləyib üzümə günahlarımı-

Mənim də yazılı fərmanımı ver!

Sıxdıqca azalır, tükənir şirə

Mən nə and yeriyəm, nə də ki, pirəm...

Sənə ünvanlanan sual, fikirəm-

Əlimdən aldığın hər anımı ver!..

***

Mən bu yazını bir gün öncə tamam fərqli düşünmüşdüm, tamam fərqli yazmaq niyyətindəydim. Amma ötən gecənin yaşantıları mənim içimi alt-üst etdi. O şoku düşünmək, xatırlamaq belə istəmirəm. Sadəcə, əl boyda bir uşağın qışqırtısı, göynərtisi hələ də qulaqlarımda səslənir və elə bilirəm ki, bu, dünyanın sonu deməkdi, bu, mənim gücsüzlüyüm deməkdi. Və ümumiyyətlə, kiçiklərin, hələ özünü ifadə edə bilməyənlərin qarşısında böyüklərin yazıqlığı, hətta sınıb çiliklənib tökülməyi deməkdi. Təsəvvür edin ki, bir-iki sözdən başqa heç nəyi deyə bilməyən bir uşağın öz ağrısını çatdırmaq üçün bütün gücüylə bağırması və heç vəchlə sakitləşməməsi böyükləri hansı duruma salır. Bunu təsəvvür etməyin özü də məncə ağırdı. Ona görə də mən həmin o ağırlığın içərisində çabalaya-çabalaya özümə də, insanlığa da, dünyaya da az qala asi olmaq istəyirdim və bəlkə də oldum və bundan da xəbərim olmadı. Sadəcə, bağıran uşaqla birlikdə gizlədə bilmədiyim göz yaşlarım da nə ağrını, nə də uşağı sakitləşdirdi. Eləcə bir gecənin şoku bir gün öncə düşündüyüm və az qala yazıb bitirdiyim mövzunu yaddaşımdan sildi. Ona görə də indi bilgisayara diqtə etdiyim bu yazının dünyayla, həyatla, insanla bağlı notları məhz o bir andan qaynaqlandı. Yəni bir an içərisində gözdən yayınan uşaq özünə də acılar çəkdirdi, böyüklərin də acizliyini ortaya qoydu. Deməli, ən böyük güc sahibi elə o bir andı. Onu yaşamaq da olur... onu yaşatmaq da... onda ölmək də...

İndi düşünürəm ki, biz gerçək faktları görə-görə, bilə-bilə özümüzü görməməzliyə, bilməməzliyə yuvarlayıb niyə özümüzdən bu qədər uzaqlaşırıq. Axı hər şeyi ölçmək, biçmək, düşünmək, ağıllı qərar vermək, özü də hamımızın xeyrinə qərar vermək imkanımız olduğu halda niyə məhz kimisə, nəyisə düşünüb kimə görəsə, nəyə görəsə addım atırıq. Axı o atılan addım da, o deyilən söz də, o çıxarılan qərar da elə bir anın bəhrəsidi, göstəricisidi.

Təəssüf ki, məhz həmin o dediyim bir anı hamıya şamil etmək, ondan hamını bəhrələndirmək mümkünsüzdü. Bu yerdə duyğusal adamların hissə qapılması, ürəyinin param-parça olması, acı çəkməsi qaçılmaz və təbiidi. Çünki duyğusallar o anı duyurlar, o anı hiss edirlər, o anı özlərindən keçirirlər.

Bir anda paralandı

Neçə yerə ürəyim...

Göy ondan aralandı-

Köçə yerə ürəyim!..

Sızıldadı dil, dodaq

Selə batdı göz, yanaq...

Düşdü bir anda oddaq-

Üçcə yerə ürəyim!..

Od fələkdi kömürü mən

Çınqıl qopmaz kömrümdən...

Ağrın kəsdi ömrümdən-

Heçcə yerə ürəyim!..

Bizim bir xoşbəxtliyimiz var. Təbii ki, söhbət yazı adamlarından gedir. Bu xoşbəxtliyi bizə alın yazımız kimi Tanrı bağışlayıb. Yəni biz başqalarından fərqli olaraq içimizi, düşüncələrimizi kağıza köçürüb özümüz özümüzə təsəlli verə bilirik, azacıq da olsa rahatlanırıq. Bax, bu mənada mən bütün dualarımda Allahıma mənə verdiyi bu xoşbəxtliyə görə sonsuz minnətdarlığımı ifadə edirəm.

Öyünmək üçün demirəm və bunu mənə qəbahət də saymayın. Ola bilsin ki, mənim yazdıqlarım oxucu üçün heç nədi. Ən yaxşı halda deyək ki, bir cızmaqaradı, bir topa sözdü. Amma mənim özüm üçün hər yazı bir övladdı - istər qüsurlu olsun, istər hər nöqtəsi, hər vergülü yerində!..

Bax, bu yazının özü də mənim bir gecədə yaşadığım, düşündüyüm, ağlımdan gəlib keçənlərdi. Onun bəlkə də oxucuya iynəucu boyda da dəxli yoxdu. Amma tam əminəm ki, mənim həmin o yaşadıqlarımı bu məmləkətin insanlarının ən azı bir faizi yaşayıb. Və o bir faizin içərisində onu yazmaq istəyənlər də mütləq olub, bəlkə də yazıblar. Amma onlar öz düşündükləri kimi yazıblar, mən də öz yaşadığım kimi yazdım və bunun üçün də rahatsız deyiləm. Əksinə, belə hesab edirəm ki, həmin o bir faizin sözünü, duyğularını bölüşdüm. Hər halda bu həyatda mütləq düşüncələrini bölüşərək bununla da kiminsə yanında olduğunu, kiminsə uzanan əlindən tutduğunu göstərməlisən. Təbii ki, insan kimi!

Hə, mən indinin özündə də, yəni bilgisayarın yanında dayananda da, siz bu yazını oxuyanda da bölüşdüklərimə görə daxilən rahatam, həm də sizin məni necə qəbul edəcəyinizin parametrlərini özüm üçün cızmaq istəyirəm. Bilmirəm alınacaq yoxsa yox, hər halda bu yazıya elə bu kövrək misralarla nöqtə qoymaq istəyirəm. Çünki bu misralarda da mən yaşantılarımı sizinlə paylaşıram.

Özün özünə, gülüm,

Çox olsa da dost-tanış...

Hərdən məndən də danış-

Yadında təzələnim...

Söylə üzümə, gülüm

Mənəm sənin qadan da...

Şirin tikə dadanda-

Dadında təzələnim!..

Kaş ki, özüm də, gülüm

Qəlbə işıq tək dolan...

Sevgimə ana olan-

Qadında təzələnim!..

Bütün yaşadıqlarıma və sizə yaşatıqlarıma görə üzülsəm də, amma yazmaya bilməzdim.

Əbülfət Mədətoğlu

Ədalət.- 2015.- 17 iyul.- S. 8.