Qubada

(əvvəli ötən sayımızda)

Xeyrəddin müəllim redaksiyaların birində işləyərkən əməkdaşlarla birlikdə Quba meşələrinə bir günlük istirahətə gedir. Gecə orada qalmalı olurlar. Əməkdaşlardan biri onun xasiyyətini və vərdişlərini bildiyindən səhər tezdən yuxusuna haram qatıb, çimmək üçün ona isti su hazırlayır. İsti su ilə dolu vedrəni Xeyrəddin Qocaya verib, deyir:

- Çimə bilərsiniz...

Xeyrəddin müəllim vedrəni götürüb, meşənin dərinliyinə doğru gedir və arxaya baxanda görür ki, əməkdaşlar bir-biri ilə pıçıldaşırlar. O, getdiyi istiqaməti dəyişir və yarım vedrə su ilə yuyunub geri qayıdarkən görür ki, əməkdaşlar əllərində fotoaparat onu axtarırlar. Soruşur ki, nə olub? Deyirlər ki, heç nə. İstəyirdik şəklini çəkək, qəzetdə dərc edək, altında da yazaq: "Xeyrəddin Qoca Quba meşələrində çimərkən..."

Verən var ki?

Xeyrəddin Qocadan soruşurlar ki, niyə rüşvət almırsan?

O, suala zarafatla cavab verir:

- Verən var ki, almıram?

Amma Xeyrəddin Qoca bu sual-cavabı kitabda dərc etmək üçün çox götür-qoy edir. Dərc etmək olar, yoxsa yox? Birdən düzgün başa düməzlər. Elə bilərlər, mənə iş versələr, rüşvət alaram... Sonra da fikirləşir ki, onsuz da iş vermirlər. Çap edək, kim nə düşünür qoy düşünsün. Bir də, alıb-verən olsaydım, yəqin çoxdan iş verərdilər...

Qohum

Xeyrəddin Qoca Amerika Birləşmiş Ştatlarında prezident seçkiləri zamanı hamıya deyirdi ki, "mütləq Barak Obama Amerikanın prezidenti olacaq". Elə ki, Obama seçilir, Xeyrəddin Qocanı təbrik etməyə başlayırlar. Xeyrəddin Qoca da öz növbəsində tanınmış bir dövlət xadiminə zəng vuraraq soruşur:

- Məni niyə təbrik etmirsiniz?

- Nə üçün? - deyə dövlət xadimi soruşur.

- Qohumum, qara dərili Obama Amerikanın prezidenti seçilib! Daha qara dərililərin hüquqlarını poza bilməyəcəklər.

Dövlət xadimi Xeyrəddin Qocanın zarafatlarına bələd olduğundan ürəkdən gülür və dillənir:

- Elə biz də teelviziyada Barak Obamanı görəndə səni düşünürük...

Danışma...

Xeyrəddin Qoca Kislovodskdan Danbaya avtobusla bir neçə saat yol getməli olur. Bələdçi fasiləsiz danışır, bütün sərnişinləri yorur. O, bələdçiyə yaxınlaşıb zarafatla deyir:

- Nə istəyirsən verək, daha danışma!

Məni tutacaqlar

Xeyrəddin Qoca ömrü boyu qızıl-brilliant həvəskarı olmayıb. Lakin İstanbulun Topqapı Muzeyini gəzəndə hər tərəfə işıq salan bir brilliant parçası onun nəzərini cəlb edir, sanki ürəyinə işıq salır.

Muzeydə birlikdə gəzdiyi Daxili İşlər nazirinə deyir:

- Deyəsən, bu brillianta görə məni tutacaqlar...

Bizim millətdən deyil...

Rəhmətə gedən bir kişini qəbristanlıqda basdırarkən kim isə Xeyrəddin Qocanın qulağına pıçıldayır:

- Qəbristanlıqda çoxlu qəbir üzü qibləyə qazılmayıb.

Xeyrəddin Qoca dillənir:

- Yəqin onlar bizim millətdən deyillər...

Həmin adam pıçıldayır:

- Yavaş, eşidərlər! Hamısı bizim millətdəndir...

Yüksəliş üçün

Bir dostu X.Qocaya deyir:

-Türk Hava Yollarının uçağı enəndə stüardessanın səsini eşidirik: "Sayın yolçularımız! Eniş üçün alçalmağa başlıyoruz..."

X.Qoca:

- Bizim həm ləhçəmiz fərqlidir, həm özümüz. Bizdə çoxları yüksəlmək üçün alçalmağa başlıyırlar...

Yalançının...

Yazıçı danışır ki, SSRİ dövründə marqarin yağını alan yox idi. Məşhur qəzetlərdən biri düz bir səhifə reklam verib, marqarin yağını tərifləmişdi. Reklamda elə fikirlər yazılmışdı ki, güya yer üzündə marqarin kimi keyfiyyətli, xeyirli yağ yoxdu. Ucqar rayonda yaşayan bir nəfər reklamı oxuyub, baş redaktora üç kəlmədən ibarət məktub yazmışdı: "Yalançının..."

Yeni fikir

X.Qocaya professor dostu kitab bağışlayır.

X.Qoca:

-Məşhur yazıçı filankəsi yəqin ki, tanıyırsan?

-Ağzında "məşhur" deyirsən, əlbəttə, tanıyıram...

-O gün mənə təxminən min səhifəlik kitab bağışladı. Dedim, a kişi, daha yazma! Soruşdu, niyə? Dedim, yazmağın heç bir xeyri yoxdu, bir para cavanları çaşdırırsınız...

-Niyə?

-Elə o da bu sualı verdi. İndi cavabını deyim. İndiki gənclərin öz yaşamaq yolları var. Hərəsi bir cür ömür sürür. Siz yazmaqla onları özünüzə oxşatmaq istəyirsiniz, "düz yola" dəvət edirsiniz. Daha doğrusu, onların çaş-baş salırsınız. Qoyun, özləri bildikləri kimi yaşasınlar...

Səhv zəng

Yazıçı səhər saat 8-də bərbərinə zəng vurub soruşur:

-Saat neçədə işə çıxırsınız?

- Niyə soruşursunuz, Xeyrəddin müəllim?

- Başımı qırxdırmaq istəyirəm...

- Biz baş qırxmırıq, qardaş, qulaq kəsirik!

- Yəqin mən başqa yerə düşmüşəm, üzr istəyirəm.

- Siz müfəttişliyə zəng vurmusunuz...

Namizəd mənəm

Xeyrəddin Qoca deputatlığa namizədliyini irəli sürür. Bir vəzifəli şəxsdən xahiş edir ki, işçilərindən birini ayırsın, deputatlığa namizədin "xalqa verdiyi" yazılı vədi küçələrə, prospektlərə yapışdırsın.

Həmin işçi də gəlir, başlayır ki, "vədləri" ora yox, bura yapışdırmaq yaxşıdır. Dəqiqədə yazıçıya bir yer göstərir. Xeyrəddin müəllim dözə bilməyib onun müdirinə zəng vurur:

- Qardaş, sən bu işçinə başa sal ki, deputatlığa namizəd mənəm ey, o yox!..

Elə bildim...

Xeyrəddin Qoca danışır ki, anamgilin televizoru göstərmirdi. Göstərirdi ey, alayarımçıq göstərirdi. Üstünə bir qapaz ilişdirəndə başlayırdı göstərməyə. Yəqin içərisində bir boşluq vardı. Usta tanışımı çağırdım ki, gəl, bu televizoru düzəlt. O da gəldi, başladı "uzunçuluğa". Açdı- tökdü, sonra bağladı, sonra yenidən açmağa başlayanda bildim ki, öz aləmindədi, kimin evində olduğunu unudub. Odur ki, dilləndim:

-A bala, bu mənim televizorumdur!

Usta sanki yuxudaydı, ayıldı:

-Sən Allah bağışla! Elə bildim başqa müştərilərimin evindəyəm...

Heykəl

Abşeron rayonunda Azərbaycan-Misir dostluq parkında Misirin keçmiş prezidentinin möhtəşəm heykəli qoyulmuşdu. Misirdə vəziyyət pisləşəndə Xeyrəddin Qoca tanınmış bir siyasətçiyə deyir ki, "nə qədər gec deyil, heykəli parkdan götürmək lazımdır".

Tanınmış siyasətçi qorxa-qorxa dillənir:

-Sən nə danışırsan? Siyasi səhv eləyirsən! Bilirsən, həmin heykəli düz səkkiz əsgər gecə-gündüz qoruyur...

Bu söhbətdən heç bir ay keçməmiş prezidenti devirirlər, heykəli də parkdan götürürlər. Xeyrəddin Qoca siyasətçi tanışına zəng vurub deyir:

-Gördün? Mən sənə nə demişdim?..

Hədiyyə

"Yazıçı" nəşriyyatının direktoru Şəmsi Vəfədar Xeyrəddin Qocanın kitabını dərc edir. Xeyrəddin Qoca da Türkiyədən bir köynək alıb ona bağışlayır.

Şəmsi Vəfadar köynəyi geyib küçəyə çıxan kimi bir nəfər ona yaxınlaşır ki, "taksinizlə filan yerə gedə bilərik?" Şəmsi Vəfadar təəccüblənir və soruşur:

- Məni niyə taksi sürücüsünə bənzədirsiniz?

"Müştəri" cavab verir:

-Köynəyinizdən oxşatdım. Taksi sürücüləri də sizin köynəyinizdən geyinirlər...

Maraqsız tədbir

X.Qocanı bir tədbirə dəvət edirlər. O, dəvətnaməni diqqətlə nəzərdən keçirəndən sonra deyir:

-Mən o tədbirə getməyəcəyəm.

Yanındakılar soruşurlar:

-Niyə?

X.Qoca cavab verir:

-Proqramdan görünür ki, maraqsız tədbirdir.

Ətrafdakılar bir-bir dəvətnaməni alıb baxırlar. Axırıncı dillənir:

-Biz də getmirik...

Xeyrəddin Qocanın

əsərlərindən fikirlər...

"... Birdəfəlik başa düşün, bu millət heç zaman birləşə bilməz. Niyə? Qanımızda var. Allah bizi yaradanda belə yaradıb. Birləşən olsaydılar, hərə bir partiya yaradıb, bir-birini rüsvay etməzdi ki! O, Lenin idi, dedi sizə çörək verəcəyəm, acları bir yerə yığıb inqilab elədi. Görmürsünüz, indi üç adamın sözü bir-birinə düz gəlmir?" ("Gərək yazam...").

"... Deyirdim yazmaqda mənə çatan olmaz, amma and olsun o bizi Yaradana, mənə göndərilən məktubu oxuyanda gördüm ki, həmin məktubu yazanın şagirdi olmağa belə layiq deyiləm!" ("Gərək yazam").

"... A kişi, sizdən əvvəl yazıb-pozanlar olub. Özün onları yaxşı tanıyırsan. Mirzə Cəlil, Sabir, Əbdürrəhim bəy yazdılar. Nəyi düzəldə bildilər? Yaza-yaza axırı quru yurdda qaldılar. Birinin də beş quruş pulu olmadı. Siz yazmaqla düzələcək? Ay düzəldi ha!" ("Gərək yazam").

"... Canım, ciyərim! Üzüyola ol. Nə desələr, de ki, "baş üstə". Sənə "yaltaq" desələr, vecinə alma. Çünki heç bir zamanədə yaltaqlara dəyib-toxunan olmur. Onların "şəlpəsi" hər yerdə yaxşı işləyir..." ("Oğluma nəsihət").

"... Vəzifə ki, olmadı, dolanmaq çətinləşir, kasıblıqdan adam ölür, gedir o dünyaya. Bu dünyada yaxşı yaşamayanların o dünyada da yeri dardır. Çünki pulu-parası olmayanları mənzərəli yerdə basdıra bilmirlər. Üstünə mərmərdən daş və sair, ilaxır qoyammırlar. Bildiyimiz kimi, qəbir yeri bahadır, baş daşı ondan da bahadır. Çalışın, ölməyin! Ölsəniz də, doğulduğunuz rayonda, kənddə ölün..." ("O dünyadan məktub").

"... Əşi, bekarçılıqdansa, yenə qəzet oxumaq yaxşıdır..." ("Başın qarışır").

"... Bir də görürsən, birinə bir vəzifə verirlər, başlayır ki, bu vəzifə mənə layiq deyil, daha böyüyünü verin. Vepdilər verdilər, vermədilərsə, aləmi qatır bir-birinə. Bilmirəm, bu vəzifədə nə görüblər? Adamdan soruşarlar bala, vəzifəyə xalqa xidmət üçün gedirsən?" ("Zəmanə dəyişilib").

"Mən kişiyəm" deyənlərə...

- Görünür ki, qadın deyilsən. Belə isə nəyi sübut etməyə çalışırsan? Bəs, qadınlar niyə "mən qadınam" - deyə, lovğalanmırlar? Belə yerdə bəzi televiziya kanallarında qadınların kişilərə "kül sənin kişi başına!" demələri yada düşür. ("Sözün zamanı, zamanın sözü").

"... İndi əli qələm tutan qəzet buraxır. Daha fikirləşmir ki, bu qəzetlərin çoxu bir çürük qəpiyə dəymir" ("Zəmanə dəyişilib").

"... Kim ərindən boşanır, çıxır ekrana, səhnəyə, olur müğənni. Ərinin acığına." ("Əncir yarpağı da olmayacaq").

"... Əgər rəisin desə ki, "qatıq qaradir", nəbadə, sən deyəsən ki, "yox, ağdır". Xeyir tapmazsan. Çünki rəis özü də yaxşı bilir ki, qatıq ağdır. Sənin ona ağıl verməyin məsləhət deyil. Rəis deyən məsləhətdir." ("Ədəb qaydaları").

"... Çalış həmişə vəzifədə özündən böyüyü təriflə. Ziyan tapmazsan. Kim sənə yaltaq deyirsə, qoy desin. Xəncərinin daşı düşməz ki!" ("Ədəb qaydaları").

"... "Zəngin mənəviyyatla" dolanmaq olmur. Yəni "zəngin mənəviyyatla" bazarlıq eləmək olmur, uşaqlara pal-paltar almaq mümkün deyil, ad gününə əliboş getməli olursan, oğlunu, qızını oxuda bilmirsən, onların toyunu görəmmirsən və sair və ilaxır. Bir sözlə... "zəngin mənəviyyat" yaxşı şeydir, amma gərək bir az da pulun-paran olsun." ("Əsas mənəviyyatdır").

"... Bu zamanədə adamsız oldun ha, qurtardı getdi. Ölsən, ondan yaxşıdır!" ("Gərək adamın olsun").

"... Bilmirsən qarşındakı ziyalıdır, yoxsa yaltaq. Diqqətlə sifətindəki yaltaqlıq qırışlarına baxanda görürsən ki, bu elə ziyalı-yaltaqdır!" ("Yazıq maralların nə təqsiri?").

"... Bir Molla Nəsrəddin vardı. Allah ona rəhmət eləsin, yazdıqlarının hamısı həqiqət idi. Elə həqiqət axtara-axtara da köçdü dünyadan." ("Həqiqət").

Təkrar nəşr (əlavələrlə)

Miniatür kitabdakı əhvalatların düzgünlüyünə əsla səkk-şübhə etmirik. Çünki onların

Ədalət.-2015.-5 iyun.-S.6.