DÜNYANIN MİN RƏNGİ VƏ ƏBƏDİYYƏT

MİLLİ MƏTBUAT - 140

Yarandığı gündən bəri ölkəmizin ictimai, siyasi, mədəni həyatında müstəsna rol oynayan Azərbaycan mətbuatı dövrün qabaqcıl ideyalarını təbliğ etmiş, bədii fikrin inkişafına təsir göstərmişdir. Həsən bəy Zərdabi tərəfindən əsası qoyulan "Əkinçi"nin ənənələrini davam etdirən mətbuatımız dövrün tarixini obyektiv işıqlandırmış, milli-mənəvi dəyərlərin təbliğində, xalqımızın müstəqillik arzularının gerçəkləşməsində mühüm rol oynamışdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev "Azərbaycan milli mətbuatının 140 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında" sərəncam imzalamışdır. Sərəncamda qeyd edilir ki, ötən yüzilliyin sonlarında Azərbaycan dövləti müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra cəmiyyət həyatının bütün sahələrində olduğu kimi milli mətbuatın inkişafında da əsaslı dönüş yaranmışdır. 1993-cü ildə yenidən hakimiyyətə qayıtmış ümummilli lider Heydər Əliyev demokratik inkişafı, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunu dövlət siyasətinin başlıca istiqaməti kimi müəyyən edərək söz və məlumat azadlığını məhdudlaşdıran süni maneələri, o cümlədən senzuranı aradan qaldırmış, KİV-lərin fəaliyyətini tənzimləyən mükəmməl qanunvericilik bazasının formalaşdırılması, mətbuatın kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinin yüksəlməsinə şərait yaratmışdır.

Tanınmış yazıçı-publisist Müzahim İsmayılzadənin "Anamsız – amansız dünya" kitabı milli mətbuatımızın 140 illik yubileyinə həsr olunmuşdur. Kitab bütünlükdə ictimai, siyasi mədəniyyətin inkişaf etdirilməsinə, mənəvi-əxlaqi dəyərlərin qorunub saxlanmasına və təbliğinə həsr olunmuşdur. Kitabı şərti olaraq iki hissəyə ayırmaq olar: birinci hissədə ömrünün 60 ilini ucqar dağ kəndində insanların sağlamlığının qorunmasına həsr edən Ananın obrazının sənədlərlə bədiiləşməsi öz əksini tapmışdır, ikinci hissədə isə müəllif əbədiyyətə qovuşmuş anasından sonra yazdığı əsərləri oxuculara təqdim edir.

"Anamsız – amansız dünya" xatirə-oçerkin qəhrəmanı müəllifin anası – ömrünü insanların şəfa tapmasına həsr etmiş Aminə Abulovadır. Uşaqlıq illəri Stalin respublikasına, Böyük Vətən müharibəsi illərinə təsadüf etmiş Ana bütün çətinliklərə baxmayaraq tibb təhsili alaraq ucqar dağ kəndində fasiləsiz olaraq, demək olar ki, ömrünün sonuna qədər bu şərəfli peşəni ləyaqətlə xalqın xidmətinə həsr etmişdir. O, 50–60-cı illərin ağır dövrlərini, ağır zəhməti, aclıq illərini, yoxsulluğu təkbaşına deyil, bütöv bir el-oba ilə bərabər, çiyin-çiyinə daşımış, bəzən onların son ümid yeri olmuşdur. Dərman qıtlığı, tibbi avadanlıqların primitivliyi, bəzən isə yoxluğu o demək deyildi ki, səfa diləməyə gələnləri naümid qoyasan!

Bəzən onun adi bir sözü hansısa xəstəyə ümid işığı verib.

Bəzən isə onun adicə varlığı, quruca adı ucqar dağ kəndində yaşayan böyüklü-kiçikli hamıya ürək-dirək verib.

İnsanların adi məişət qayğılarından tutmuş yaşamaq eşqinə qədər ağrılı-sevincli günləri çiynində daşıyan Ana həm də ailə sahibi, övlad anası, cəmiyyətin öncül üzvlərindən biridir. Vaxtilə "qız uşağı oxumaz" fikri, tənəsi ilə onun atasını qınayanlar və danlayanlar indi onun varlığına necə sevinirlər?

Ana hər yaşında anadır!

O, gah övladını bağrına basaraq şaxtadan, borandan qoruyub ürəyinin, canının istisilə onu qızdırır, gah kürəyinə qaldırıb şalla bağlayır, iki əllərini iş görmək üçün azad edir, gah da övladını qorumaq üçün sinəsini sipər edir!

Müəllifin qeyd etdiyi kimi ən böyük qəhrəman, ən zərif məxluq Anadır. O, yeganə və təmənnasız bir varlıqdır ki, təbiətin ən əlverişsiz şəraitlərindən övladlarını qoruyur, bu yolda hətta canından belə keçmək ona şərəflidir.

M.İsmayılzadənin "Anamsız – amansız dünya" xatirə-essesi Ananın keçdiyi həyat yolu ilə cəmiyyətdə baş verən proseslərə aydınlıq gətirir; oxucu repressiya illərini, Böyük Vətən müharibəsində yaralanıb əsir düşən və sonradan Vətən həsrətilə geri qayıdanların aqibətini, partiyanın hegemonluğunu və onun törətdiyi haqsızlıqları bir anlıq da olsa təsəvvüründə canlandırır.

Ana bütün bunların canlı şahididir, görür və özünü, övladlarını əməyə, zəhmətə, təmizliyə, saflığa səsləyir! O, həm də dözümlü və səbirlidir – haqqın tapdanıb ayaq altına atılmasına ürəyi göynəsə də, son nəticəni gözləyir.

Haqq nazilər, üzülməz!

Haqq gec-tez öz yerini tutmalıdı!

"Anamdan sonra yazdıqlarım" bölməsində müəllifin kiçik həcmli hekayələri və şeirləri toplanmışdır.

"Mən hansı bir romanı, povesti, hekayəni, hətta şeiri yazanda elə bilirəm ki, publisistik yazı yazmışam!".

Doğrudan da, bu hekayələri oxuyanda, publisistik yazı ilə üzləşdiyini hiss edirsən. "Çürümüş meyvə satan qoca", "Qaçqın bazarı", "Qırmızı, yaşıl, sarı... bir də boz", "Fəlsəfə imtahanı" hekayələri qısa, məntiqli, ilk baxışdan diqqəti çəkən əsərlərdir.

İxtiyar qoca, yaşı səksəni ötmüş müharibə veteranı bazarda çürümüş meyvələri piştaxtaya düzür. Onun öz alıcıları var. O alıcılar onun kimi veteranlar, döyüş dostlarıdı. Qocanın bazardakı yeri sanki onların görüş yeridi. Gec gələndə narahat olur, darıxırlar. Uşaq sadəlövhlüyü ilə onun bu hərəkətini izləyən gənc onun alverdən nə qədər qazanc götürdüyünü soruşur.

– Həyat qədər! – cavabı gənci düşündürməyə və onun nə üçün günlərini bazarda keçirdiyinə cavab tapmağa kömək edir.

"Qaçqın bazarı" sanki reportaj janrında yazılmışdır, vaxtilə tələbə yataqxanası olmuş bina indi qırx yerdən yamanaraq yurdunu-yuvasını itirmiş qaçqınların yaşayış yerinə çevrilmişdir və yataqxananın böyründün içəriyə doğru çəkmə kimi uzanan palçıqlı, antisanitar ərazidə hər şeyi ucuz satılan bazar fəaliyyət göstərir. Alıcıların tıxacı maşınların tıxacından betərdir. Bir-birinin ayağını tapdayan, itələyən alıcılara məsləhət görürlər ki, əgər elə rahatlıq istəyirlərsə, çox da uzaqda olmayan parıltılı "Şüşəli", "Kolxoz" bazarlarına getsinlər. Ora isə üz tutan yoxdur: qiymətlər də bazarın içi kimi parıldayıb gözləri qamaşdırır.

"Fəlsəfə imtahanı" sənədli hekayəsi isə müəllifin tələbəlik illərindən retro-xatirədir. Maraqlı süjetə malik əsər müəllifdən sevimli müəllimi, gözəl insan və alim-filosof Əziz Bayramovun unudulmaz xatirəsinə həsr olunub. "Üzü Allah tərəfinə" adlanan şeirlər toplusu Müzahim İsmayılzadənin müxtəlif mövzulara həsr etdiyi lirik silsilədir və bu silsilədə müəllifin ictimai, siyasi baxışları ilə yanaşı sevgi duyğuları əks olunmuşdur.

"Anamsız – amansız dünya" kitabında yazıçının ədəbi dilinin sadəliyi və gözəlliyi diqqəti çəkən cəhətdir, bu sadəlik və şirinlik oxucunu kitabı birnəfəsə oxumağa sövq edir.

Digər cəhət müəllifin təhkiyəsinin həyat həqiqətləri və tarixə dönmüş anları milli-əxlaqi zəmində oxuculara çatdırmaqdır. İnanıram ki, "Qızıl qələm" və Araz media mükafatlarının laureatı, Prezident təqaüdçüsü, ömrünün 30 illik bir dövrünü fasiləsiz olaraq aparıcı KİV-də məsul vəzifələrdə çalışmağa həsr etmiş Müzahim İsmayılzadənin "Anamsız – amansız dünya" adlandırdığı və milli mətbuatımızın 140 illiyinə həsr etdiyi kitabı oxucuların zövqünü oxşayacaq, maraq dairələrində olacaq.

Ədalət.-2015.-18 iyun.-S.4.