Süleyman Zeynalov: “Mən vətənimə
bağlı müğənniyəm”
"İndiki müğənnilər oxuyur, amma mən
yaradıram.
O mahnı ki, mənim səsimə uyğun gəlir, daxili
dünyamı əks etdirir onu oxumağa
çalışmışam” – bu fikirləri resbublikanın
Əməkdar artisti, tanınmış müğənni
Süleyman Zeynalov "Ədalət” qəzetinə müsahibəsində
deyib.
Süleyman
Zeynalov - 1976-cı ildə Dövlət İncəsənət
Universitetinin və Bakı Asəf Zeynallı adına
Musiqi Kollecinin "Vokal” şöbəsini bitirib. 1978-ci ildən dövlət qastrol konsert birliyinin 20
ildən artıq solisti olub. Eyni zamanda əməkdar incəsənət
xadimi Gülarə Əliyevanın rəhbərlik etdiyi
"Dan ulduzu” ansamblının, Xalq artisti Nəriman
Əzimovun rəhbərlik etdiyi Səyid Rüstəmov
adına "Xalq-Çalğı alətləri” orkestrinin,
dövlət televiziyasının nəzdində əməkdar
incəsənət xadimi Əfsər Cavanşirovun rəhbərlik
etdiyi "Bənövşə” uşaq xorunun solisti olub. Oktay
Kazımovun "Büllur sarayda” tamaşası
üçün bəstəsini xalq artisti Amalya Pənahova ilə
duet və xalq artisti Sevda
İbrahimovanın "Kəndçi qızı”
tamaşasında iki bayatılar ifa edib. "Fəryad” filmində
erməni əsilli məşhur fransız müğənnisi
Şarl Aznaur rolunu canlandırıb.
"Özümə
qiymət istəyirəm”
– Necəsiniz, səhhətiniz necədir?
–
Müalicəmi davam etdirirəm. İranda
müalicə olunuram. Ayaqlarımda problem
vardı. Həkimlər düzgün
diaqnoz qoymamışdılar. Dedilər əsəbdəndir.
İndi daha yaxşıyam.
– Tez-tez mətbuatda
şikayət edirsiniz...
– Bəli
şikayət edirəm, çünki mən xalqımın
musiqisi, səhnəsi üçün az fəaliyyət
göstərməmişəm. İndi
özümə qiymət istəyirəm. Mədəniyyət
və Turizm Nazirliyinə müraciət etdim. Mənə cəmi 500 manat pulla yardım etdilər.
Bu qədər təqaüd yazdırırlar,
heç olmasa mənə də mükafat versinlər... 144
manat təqaüd alıram, 64 manat isə əməkdar artist
olduğum üçün. Mən
bunları deməkdən əvvəllər utanardım, amma
artıq utanmaqdan keçib. Mən demirəm
ki, başqa müğənnilərə şərait
yaradılmasın, əksinə cavanlara yol
açılmalı, onlara imkan tanınmalıdır. Amma bu o demək deyil ki, əvvəlki müğənnilər
yaddan çıxmalı, diqqətdən uzaq
olmalıdırlar. Cavanlar da yekaxana
olmasınlar.
– Nəsillərarası
problemlər həmişə
olub və bundan sonra da güman ki, olacaq. Bu, bütün sahələrdə
var...
– Amma mən
də cavan olmuşam. Heç vaxt özümdən
qabaqkı müğənnilərə qarşı yekəxanalıq
etməmişəm. Həmişə
hörmətlərini saxlamışam. Bacardıqca
onlardan öyrənməyə çalışmışam.
Həmişə dünya şöhrətli sənətkarların
içində olmuşam. O vaxt mərhum Sara Qədimova
deyərdi ki, "cavanlar nə karadır ki, bizlə tən gələ”.
Ancaq biz bu sözə də bir öyüd kimi əməl
etmişik. Məndə olan səs tembri, səs
şirinliyi, zövq kimdə var? Təvazökarlıqdan
uzaq olsa da, bunları deməliyəm.
– Elə bəlkə də, siz də
əvvəlki nəsil korifeyləri kimi səhnədə daha
tələbkar olmalıydınız. Hər mənəm-mənəm
deyən yeni müğənnilər üçün səhnə
bu qədər boş buraxılmamalıydı?
– Dediklərim
bütün gənc müğənnilərə aid deyil. Elə gənc müğənnilər
tanıyıram ki, çox ləyaqətli insanlardılar.
Böyük-kiçik yeri bilirlər. Özlərindən əvvəlki nəslə
hörmətlə yanaşırlar. Lakin
bir qrup müğənnilər var ki, nə səsləri, nə
də zövqləri var. Bununla belə çox yekəxanalıq
edirlər. Danışanda deyirlər ki, mən
2-ci Şövkət Ələkbərovayam, İbrahim
Tatlısəsəm. Düşünmürlər ki, bu
iki ad Azərbaycan və Türkiyənin sənətinə
qızıl hərflərlə yazılıb, istəsəniz
də onlar ola bilməzsiniz. Yaxşı
müğənninin öz dəsti-xətti olmalıdır.
Mən Şövkət xanımla, Tükəzban
xanımla, Əbülfət Əliyevlə işləmişəm.
40 ildir səhnədəyəm, yenə də bu
korifeylərdən öyrənməyə hazıram. Onları özümə məktəb sayıram,
amma bu o demək deyil ki, onları olduğu kimi təqlid etməliyəm.
Mən ifa üçün hər mahnını
götürmürəm. O mahnı ki, mənim səsimə
uyğun gəlir, daxili dünyamı əks etdirir onu
oxumağa çalışmışam. İndiki
müğənnilər oxuyur, amma mən yaradıram. Bir mahnı üzərində aylarla məşq
etdikdən sonra onu lentə yazdırıram. Adi oxumağı hər kəs, hətta evdar
qadınlar da qab yuya-yuya zümzümə edirlər.
–
Bugünkü müğənnilərin artıq
möhürünü qoymuş mahnılara sintez eləməsinə,
improvizəsinə necə baxırsınız? Bunlara tələbat
varmı, yoxsa klassik ifalar olduğu kimi qorunub
oxunmalıdır?
– İmprovizələr oluna bilər, amma savadlı
şəkildə. Deyək ki, Şövkət Ələkbərovanın
ifasına müraciət edirlər, amma bunu elə etməlidirlər
ki, o cür korifein dəsti-xəttinə, onun adına
xələl gəlməsin, onun ifa etdiyi, artıq
möhürünü vurmuş mahnılar korlanmasın. Ümumiyyətlə, bəstəkarın musiqisi,
şairin sözlərinə müdaxilə
olunmamalıdır. Sadəcə, bir
müğənni kimi ona çalar qatmaq olar. Məsələn,
bir mahnını beş müğənni
oxuya bilər; hərənin öz dəsti-xətti, öz səs
tembri var. Amma improvizələr yerində olmalıdır. Artıq xalq arasında qəbul olunmuş, öz təsdiqini
tapmış mahnılar korlanmamalıdır. Ona görə də bəzi tanınmış
müğənnilər öz mahnılarının
oxunmasına icazə vermirlər. Düz də
edirlər, çünki mahnını korlayıb, gözdən
salırlar. Mən indiyə kimi İlhamə
Quliyevanın bir mahnısını oxumuşam: Faiq Sücəddinovun
bəstələdiyi "Ayrılıq” mahnısını. Onun da xeyir-duasını almışam. Ümumiyyətlə, İlhamə xanımla, Tükəzban
xanımla istər ölkədaxili, istərsə də xarici
qasrtollarda çox olmuşam. O vaxt bölgələrə
çox səfər olunurdu, xüsusilə məhsul
bayramlarında, zəhmətkeş insanlar üçün
konsert proqramları təşkil olunurdu. Müğənnilər
üçün, onların səslərinə uyğun
gözəl musiqilər yazılardı...
"İndi tamaşaçılar
pisə əl çalırlar”
– Dediyiniz kimi o vaxt səhnə
sırf xalq üçün nəzərdə tutulurdu. İllərin sənətkarı kimi, bugünkü
Azərbaycan səhnəsini, musiqi mənzərəsini necə
qiymətləndirirsiniz?
– Bu
gün bütün sahələrdə inkişaf var. Bu
inkişaf incəsənətdə də özünü
göstərir, xüsusilə muğam sahəsində. Hamımız şahidiyik ki, milli muğam sənətimizə
dövlət səviyyəsində necə qayğı
göstərilir, Heydər Əliyev Fondu bu sahəni daim diqqətdə
saxlayır. Amma estrada sahəsi
üçün bunu deməzdim. Ələlxüsus
da əvvəlki müğənnilər diqqətdən kənarda
qalırlar. Olmazdımı ki, mənim kimi
illərini səhnəyə vermiş sənətkarlara daha
böyük qayğı göztərilsin?! 2006-cı ildə Əbülfəs Qarayevin təqdimatında
mənə Əməkdar Artist adı verilib. Amma mən
bunu əslində 20 il bundan öncə
almalıydım. Bu gün yerindən duran,
dünən səhnəyə gələn müğənnilər
bu ada layiq görülüblər. Sual
yarana bilər ki, axı bi müğənnilərin xalqa, səhnəyə
xidməti nə olub? Axı fəxri ad bu xidmətlərə
görə verilir! Nə olsun ki, gözəl
oxuyanlar var, mən də çox yaxşı oxuyuram. Hər
halda Gülarə Əliyeva məni "Dan ulduzu”na boş yerə,
nəyinsə xatirinə solist etməmişdi... 1990-cı ildə
xalq artisti bəstəkar Tofiq Quliyev mənim haqqımda
"Baku” qəzetində "Duşevnost” adlı məqalədə
sənətimə böyük qiymət verdi. Onu
da deyim ki, bu gün Azərbaycan tamaşaçısı ilə
əvvəlki tamaşaçılar arasında da çox
böyük fərq var. O vaxt tamaşaçılar çox
diqqətli və tələbkar idilər. Amma
indi tamaşaçılar pisə əl çalırlar.
Bu, bir çox tamaşaçının səviyyəsizliyini
göstərir.
– Yəni deyirsiniz ki,
tamaşaçının zövqü korlanıb?
– Bəli.
Bugünkü tamaşaçıya şou lazımdır, əsl
incəsənət yox! Müğənni deyir
ki, solo konsert verirəm. Əslində isə
o, sponsor konserti verir. Biletlər də
sponsorlar üçün satılır. Mən
də vaxtilə solo konserlər vermişəm. Xədicə Abbasova ilə böyük səhnə
paylaşmışam, bütün konsertlərimiz də
anşlaqla keçib. O vaxt sponsorlar yox idi, amma konsert
administratoru olurdu. Elə bir Azərbaycan ərazisi
yoxdur ki, mən orda konsert verməyim. Mən
vətənə, torpağıma, xalqıma bağlı
müğənniyəm. Ən çox da əsgərlər
üçün konsertlər vermişəm. Güllələrin altında qorxmadan səngərlərdə
əsgərlərimiz üçün mahnılar oxumuşam.
– Bu
gün də səhnə fəaliyyətiniz davam edirmi?
– Əlbəttə! Davamlı olaraq telekanallara
çıxıram, mahnılarımı səsləndirirəm. Səsim də,
özüm də formadayam. İctimai
kanalda, ANS-də dəfələrlə
çıxışlarım olub. Sadəcə,
hər verilişə getmək istəmirəm. Bunu bəzən özündənrazılıq kimi
qiymətləndirirlər. Amma belə
deyil. Özümə, sənətimə
hörmət qoyuram, çağırılan yerləri dəyərləndirirəm.
"Xalqın
qəlbinə yol tapmağı bacarıram”
– Bu günün müğənnilərindən
daha çox kimləri bəyənirsiniz?
– Dediyim
kimi bu gün yaxşı oxuyan müğənnilər var:
xüsusilə Azər Zeynalovu, Azərini, Könül Kərimovanı
çox bəyənirəm. Amma estrada sahəsində,
lirik janrda oxuyan gəncləri görmürəm.
– Gənc
nəsil müğənnilərdə nələr sizi qane
etmir?
– Özlərindən yersiz razılıqları. Baxırsan ki, dərin səsi yox, xüsusi üslubu yox, amma gözləri özlərindən başqa heç kimi görmür. Çox yekəxanadırlar. Mənim oxumağım göz qabağındadır, buyurub dinləsinlər: səsimdə olan çalar, şirinlik hansı müğənnidə var? Özüm də böyük məktəb keçmişəm, bu gün də məni istər zövqlü tamaşaçılar olsun, istərsə də böyük sənətkarlar dəstəkləyirlər. Mən xalqın qəlbinə yol tapmağı bacarıram.
Şəfiqə
Şəfa
Ədalət.-2015.-23 may.-S.12.