DAŞDƏMİR KƏMƏRLİ

Kəmərli, sirli, sehrli bir kənddir. İncə dərəsinin zümrüd qaşlı tacıdır. Qürbətdə qalan dağlarımıza, buz bulaqlarımıza, içində itib-batdığımız dumanlı, çisəkli meşələrimizə, nərgizli talalarımıza, bənövşəli gədiklərimizə o qədər oxşayır ki, hər "Kor bulağa", "Gədeyli bulağına"na qalxanda, elə bilirəm o yerlərdəyəm, - o yurd yerlərində...

Mən xeyli araşdırmalar apardım, kitablar oxudum, İncənin uzaq keçmişinə səyahətlər etdim. Hər yerdən, hər mənbədən bu qədim, qayım elatın çox uzaqlardan gələn sorağını aldım. Bütün mənbələr, bu elatın - qədim Kəmərli kəndinin Kimerlərə, hətta antik dövrə - Hömerə gedib söykəndiyini söylədilər. "Kimerlilər, ", "Qəmərlilər", "Qomerlilər" kimi Qədim Türk tayfalarından gəlib, bugünkü Kəmərli.

Bütövlükdə İncə vadisi, çox qədim Türk tayfaları olaraq, Kimerlər, Qamaqlar və İncu tayfalarının bugünkü varisləridirlər.

Bu fikirləri öncədən söyləməklə, İncəli qımqımılarının, laylalarının, sazının, sözünün və adət-ənənələrinin çox-çox uzaqlardan gəldiyini söyləmək amacındayam.

Daşdəmir Kəmərlinin söz dünyası ilə tanış olduqca bunu bir daha duydum.

Görüm pis adamı yaradan alsın,

Fəlakət törədər, şər dolandırar.

Min hiylə işlədər şeytan donunda,

Gözündə yüz məkan, yer dolandırar.

Səhərdən axşama gəzər sərsəri,

Aləmə hay salar yalan xəbəri.

Darda əli yoxdu, gendə hünəri,

Yanlış xəyalında nər dolandırar...

Daşdəmir Kəmərlinin səsi, doğrudan da çox uzaqlardan xəbər verir. O, bütün şeirlərini xalq ruhunda, el dilində, saz üstündə yazır. Demək olar ki, bütün şeirləri ustadnamələr, öyü-nəsihət və ədəb-ərkan dərsliyidi.

Müasir şairlərimiz, söz gülşənində dərilməmiş təzə-tər sözlər sorağındadırlar, öz üslub və ləhcələrini bəyan etmək, müasir oxucuları heyrətləndirə biləcək metaforalar, təşbehlər, hərdən də sürrial və modern etiketi altında qeyri-adi fikirlər söyləmək arzusunda olurlar. Və, klassik ənənələrə söykənən qoşma, gəraylı, divani, təcnis ... kimi üslubda yazanları bəyənmir, bu üslubda yazılan şeirləri arxaik və naftalin qoxulu şeirlər kimi səciyyələndirirlər.

Mən həmişə yeniliyin, orijinallığın tərəfdarıyam. Buna baxmayaraq, dədə-baba şeir üslublarımızdan imtina etməməliyik. Daşdəmir Kəmərli, məhz dədə-baba üslubuna söykənərək, özünə məxsus nümunələr yaradır, el-oba tərəfindən sevilir, sazın fövqünə ucala bilir.

Heyf yaxşılara, nə tez getdilər,

Bu dünya pislərdən amana qaldı.

Həyatın tərsinə işinə bax bir,

Dünyanın ləzzəti yamana qaldı.

İblislər işləri edər qarışıq,

Ustad sayılarmı yarımçıq aşıq?

Mənim arzularım düşdü dolaşıq,

Düzələr, düzəlməz gümana qaldı.

İntizar insanı yandırar oda,

Ömrə bir zindandı qəhrlə-qada.

Arsızlar kef çəkir, gəzir dünyada,

Elin dərd-azarı qanana qaldı.

Daşdəmir, bu nə hal, bu nə təşvişdi,

Döz, dolan bir təhər, bu da gərdişdi.

İl tərsinə döndü, fəsil dəyişdi,

Millət görünməmiş zamana qaldı.

Bir zamanlar millətin düşdüyü ağır vəziyyəti görüb, Ağamalı Sadiqdən soruşmuşdum ki, bəy, vəziyyət günü-gündən pisliyə doğru gedir, bir düzələnə gedən vaxt olacaqmı? O isə təəssüf hissi ilə demişdi ki, zaman gələcək bu günlərə şükür oxuyacaqsınız.

Şair zamanının güzgüsüdür və Daşdəmir Kəmərli də əksər şeirlərində zamandan gileylənir, haqqın, ədalətin bərqərar olmasını arzulayır.

Belə fikirlərə tez-tez rast gəlirik. Şairlərin bir-birinə oxşar fikir və sözlərinə - "bu ondan oğurlayıb", "o, bundan çırpışdırıb" və s. kimi fikirləri kökündən yanlışdı. Söz, heç kimin dədəsindən qalmayıb. Eyni fikri iki müxtəlif məkanda yaşamış, bir-birindən xəbəri olmayan şair söyləyə bilər. Oğurluq, plagiatlıq isə başqa şeydi. Mən Daşdəmir Kəmərlinin kitablarını vərəqləyərkən özümlə paralelliklər gördüm. Bu o demək deyil ki, kimsə kimsədən oğurlayıb. Bu qətiyyən belə deyil. "Baş endir" divanisinin ən gözəl nümunəsini Ələsgər babamız yazıb. Bu rədifdə mən də bir divani yazmışam və çox hörmətli xalq şairimiz Zəlimxan Yaqub mənim haqda yazısında buna toxunaraq, Ələsgərdən gələn yolun yeni, orijinal məntiqi davamı olduğunu vurğulayıb. Bu rədifdə divanini, Daşdəmir qağamızda da gördüm. O da özünə məxsus yazıb və hər ikimizin divanimizi deyişmə kimi vermək qərarına gəldim. Ümid edirəm ki, bu sintez xoşunuza gələcək:

D. Kəmərli

İnsan oğlu, gərdişində halal-himmət eylə sən,

Ərşə-gürşə hökm eyləyən adil şaha baş endir.

Kəlamını təmiz söylə, eldə-gündə nuran ol,

Gecə-gündüz səcdəsində bir Allaha baş endir.

M. Dəmirçioğlu

Ey eşq əhli, dərviş könül əhli hala baş endir,

Uy gözəllər sevdasına, bir halala baş endir.

Bu dünya bir pərvanədi, eşq oduna dolanır,

Aşiq olub gül dodaqda şəhdi-bala baş endir.

D. Kəmərli

Söylə görüm kim eyləyib bu dünyanı laləzar,

Rəssam kimi hər çiçəyi yüz rəng ilə kim bəzər?

Dəhşətindən hərzə çəkər, yer kürəsi sərbəsər,

Əməlindən agah olan, ol pənaha baş endir.

M. Dəmirçioğlu

Yer davalı, göy havalı, mən divanə bir kəsəm,

Asi olub, yerdən göyə havalanan bir səsəm.

Yer üzünün qəribiyəm, göy üzündə nakəsəm,

Gəl ey gönül, bu fanidə gül camala baş endir.

D. Kəmərli

Bu dünyadan gedənlərə rəhmət söylə, yada sal,

Ölənəcən öz cismində çalış pak ol saf qocal.

O dünyanın savabını bu dünyada bacar al,

Yasin oxu, əl fatıhə, qülhüvəallaha baş endir.

M. Dəmirçioğlu

Dünya nağıl, üç gün ömür göydən düşən almadı,

Biri onun, biri bunun, biri mənim olmadı.

Dəmirçioğlu, cah-cəlalı Süleymana qalmadı,

Könüllərdə bərq eyləyən cah-cəlala baş endir.

D. Kəmərli

Daşdəmirin haqq yolunda əzəmətdi inamı,

" Quran" ali müqəddəsdi, gəl eyləmə günahı.

Bu dünyanın qazancıdı, tapa bilsən imanı,

Yatanda da, duranda da Bismillaha baş endir.

İnanın ki, biz bu divaniləri bir-birimizdən xəbərsiz yazmışıq. İndi isə baxın, deyişmə halında sanki, üz-üzə dayanıb, deyişmişik. Fikrimə inanmağınız üçün daha iki oxşar nümunəni deyişmə kimi təqdim edirəm.

O, bu şeiri Mübariz Qaragözlüyə ünvanlayıb. Amma görün deyişmə kimi necə maraqlı alınır:

D. Kəmərli

Ay bacoğlu, qəmdən uzaq,

Bir tənha gülşən gəzirəm.

Nə dərd məndən aralanmır,

Nə mən dərddən gen gəzirəm.

M. Dəmirçioğlu

Könül nazı çəkəmmirəm,

Öz özümdən gen gəzirəm.

Hərəmiz bir diyardayıq,

Mən itmişəm, mən gəzirəm.

D. Kəmərli

Qəm yükümü götürmüşəm,

Söz-söhbəti bitirmişəm.

Günəşimi itirmişəm,

Duman, çisək, çən gəzirəm.

M. Dəmirçioğlu

Qanad açır arzularım,

Heç bilmirəm hara varım.

Yuvamda ac balalarım,

Gecə-gündüz dən gəzirəm.

D. Kəmərli

Tale mənə qurdu tələ,

Əl-qol edib atdı lilə.

Görüşürəm gülə-gülə,

Düşünmə ki, şən gəzirəm.

M. Dəmirçioğlu

Puluymuş hər işin başı,

Dəmirçoğlu qalıb naşı.

Kürəyimdə ənlət daşı,

Yollarımda çən, gəzirəm.

D. Kəmərli

Daşdəmirin şəri varmı?

Axtar ömür güzarımı.

Dildən şirin dostlarımı,

Etibarda tən gəzirəm.

Daşdəmir Kəmərli, təkcə şeirləri ilə deyil, bir el ağsaqqalı kimi də Qazax bölgəmizdə çox sevilir, aşıqlarımızın demək olar hamısı onun qoşmalarını, gəraylılarını, divanilərini oxuyurlar. "Görən hara gedir ömür karvanım" adı kitabına, gözəl şairimiz Rəfail İncəyurd maraqlı ön sözü yazmışdır. Şair dostumuzun qeyd etdiyi kimi, Daşdəmir Kəmərli doğulduğu kənddən dişarı çıxmamış, el-obanın ab-havasındaca öz könül nəğmələrini bəstələmiş, qaynar ədəbi mühitdən, türlü-türlü tədbirlərdən, orda-burda görünmək, reklam olunmaq azarından uzaq olmuşdur. Ona görə də şeirlərini əsil İncəli kimi yazmışdır.

Daşdəmir müəllim, ithaf şeirlərini də mübaliğəsiz yazmış, yalançı tərifə, pafosa varmadan, təmənna ummadan öz sevgi və sayğılarını tərənnüm etmişdir. O, bu nümunəsi ilə mənim portret cizgilərimi yaratmağa cəhd etmiş, sevgi və sayğılarını çox səmimi qələmə almışdır

Gövhər mətahların kamil sərrafı,

Mən səni sanıram, ay Dəmirçioğlu.

İlhamım günəşdən alıb nurunu,

Atəşəm, yanıram, ay Dəmirçioğlu.

Həqiqət cəm olub söz amalında,

Ümmanlar çalxanır pür kamalında.

Çağlayan eşqin var, şerin yolunda,

Anlayıb, qanıram, ay Dəmirçioğlu.

Bir sadiq insansan qonaq-qaralı,

Vaxt bizi salıbdı bizdən aralı.

Biz ki, İncədənik nə var duymalı,

İncədə qalıram, ay Dəmirçioğlu.

Daşdəmir dost deməz hər divanəyə,

Dost üçün canını qıyar ölməyə.

Səhər də, axşam da dost deyə-deyə,

Haqqa boylanıram, ay Dəmirçioğlu.

Mən də bu balaca mənzərə yazımla onu sizlərlə tanış etməyə çalışdım. Nə tərifləmədim, nə də yetərincə söz dünyasına vara bilmədim. Təkcə onu bilirəm ki, sifarişlə yazı yazmıram. Sevdiyim və könlümdə yeri olanlar haqda yazdığım üçün də bu işdə çox səmimi və çox azadam.

Ədalət.-2015.-21 noyabr.-S.10.