BATABATA GƏLMİŞƏM - II yazı

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

«Zorbulaq»ın suyundan bir ovuc da içib maşına əyləşirəm. Sürücü mühərriki işə salır. İndi dağlardan üzü aşağı qayıdacağıq. Amma hələ bu ətrafda görməli, baxmalı çox yerlər var. Ona görə üzümə baxan sürücüyə deyirəm:

- Heç buralardan ayrılmaq istəmirəm. Gəl bu ətrafı da bir az dolaşaq.

O da gülümsəyib yerli ləhcəylə:

- Baş üstə, müəllim! – deyir.

Maşınımız gölün kənarı ilə hərəkət edir. Mənə elə gəlir ki, «Üzən ada» qarışıq, bu ərazi bir sükuta qərq olub, ayrılıq sükutuna. Öz-özümə deyirəm kmi, sorağına uçub gəldiyim bu yerlər deyəsən məndən, mənim kimi qonaqdan ayrılmaq istəmirlər. Mənim onları necə özlədiyimi duyub onlar da mənə bir sevgi bağışlayırlar. Bax, o sevginin, o duyğusallığın içərisində dolanırıq gölün başına. Yamacda gözəl bir bağ var. Ağaclar və o ağacların arasındakı kənardan diqqəti çəkən səliqə-səhman məni daha artıq maraqlandırır. Bunu duyan sürücü bildirir ki, ora «qonaq evidi». Naxçıvana gələn hörmətli qonaqlar orada istirahət edirlər. Bu, mənim həmişə yüksək qiymətləndirdiyim və milli mentalitetimizin çox gözəl nümunəsidi. Çünki qonaq gördüyünü danışan, gördüyünü indiki dildə desək, reklam edən şəxsdi. Ona normal şərait yaratmaq, onu ətrafla tanış etmək təbii ki, həmin məkanın da tanıdılması, təqdir edilməsidir. Biz qonaq evinə gedən yolun xeyli hissəsiylə hərəkət edib buradakı diqqətçəkən mənzərələri seyr edirik. Hətta şəkillər də çəkmək fürsəti qazanırıq. Elə bu vaxt diqqətimi qoyun sürüsü çəkir. Çoban itləri, çobanın cilovundan tutduğu atı və bir də sürünün önündə ağaclara, kol-kosa dırmaşa-dırmaşa özünü ora-bura vuran keçilər… Mütləq onlarla söhbət etməliyəm. Ona görə də uzaqdan çobanı səsləyirəm. Başını qaldırıb əliylə məni salamlayır:

- Bərəkətli olsun! – deyirəm. O da öz növbəsində mənə «sağ ol» göndərir. Elə uzaqdan etdiyimiz bu söhbət, yəni barmaqsayı kəlmələr bizi bir az yaxınlaşdırır. Onun əlini sıxıram, güzəranını soruşuram. Çox ağayana, həm də daxili bir məmnunluqla cavab verir:

- Çox şükür, hər şey yaxşıdır. Davarlarımız da Allaha şükür bu il o qədər də bizə əziyyət verməyib. Ot-ələfi var, örüş var, su var...

Mən elə bu sözdən yapışıb:

- Bəs ağartı, pendir, süd, qatıq?...

- Min bərəkət, heç nədən korluğumuz yoxdu. Gedək qonağım olun. İstərsən çəpiş kəsərəm, istərsən quzu.

Mən kənd adamının, xüsusilə çoban tayfasının necə səxavətli olduğunu bilirəm. Ona görə də dəvətin ürəkdən gəldiyinə də inanıram və:

- Sağ ol, qardaş! – deyirəm. Məmnuniyyətlə gedərdik. Amma vaxtımız azdı, gəzib görməli yerlər isə çox. İnşallah, bir də yolum bu tərəfə düşəndə mütləq qonağın olacam. Elə bu sözlərlə də çobanın əlini sıxıb sağollaşırıq.

Bəli, dağlara qalxan yolla indi dağlardan üzü aşağı gəlirik. Yol kənarlarındakı lövhələrə diqqət yetirirəm. Bu lövhələrdə qoruq zonasından, təbiəti sevməkdən bəhs edən fikirlərə rast gəlmək mümkündür. Meşənin içərisindəki "Söyüdlü bulağ”ın önündə dayanırıq. Suyu o qədər gurdu ki, əlini qarşısında saxlamaq olmur. Soyuqluğu, dadı-tamı da ki, bir başqa aləm. Bax, elə o bulağın önündən üzüaşağı, dərə boyu boylanıram. Bir yaşıllıq sanki evləri də, dağı-daşı da qucağına alıb bələyib. Və ancaq onun bələyi gül-çiçəkdi, gözəllikdi. Mən hələ ötən yazımda vurğulamışdım ki, yol boyu ucaldılan hasarlar bu gözəlliyi gizlədə bilməz. İndi buna bir daha əmin oldum. Biz üzüaşağı enəndə diqqətimi bir yol nişanı çəkir. Burada Qızılqışlaq kəndi yazılıb. Dərhal yadıma dostların söylədiyi bir məqam düşür. Onların verdiyi bilgilərə görə, əslində indi iki kənd olan Qışlaq bir zamanlar Rəmeşin adlanıb. Və bu sözün də mənası böyük və uzun meşə deməkdir. Çünki kənd həqiqətən meşənin içərisindədi. Bax, yolun kənarındakı nişan da dostlarımdan birinin kəndinə gedən istiqaməti göstərir. Mən sürücüyə bu kənd haqqında məlumat verirəm. O, əvvəlkindən də təəccüblü bir şəkildə:

- Müəllim, siz naxçıvanlısınız? – deyə soruşur.

Mən də çox ciddi şəkildə:

- Bəli! – deyirəm.

O, bir az da təəccüblənir və mən izah etmək məcburiyyətində qalıram:

- Qardaş, ruhun harda rahatdısa, könlün-gözün haranı sevirsə, özünü harda göz açdığın topaqda olduğun kimi görürsənsə, deməli, sən həm də oralısan. Bax, bu dağların, bu çayların oxşarını mən Qarabağda görmüşəm. Orda yaşayanda bu yerlərin həsrətini çəkmişəm. Daha doğrusu, buraları gəlib görmək istəmişəm. İndi qismət olub, gəzirəm, görürəm. Deməli, həm də istəyimin, arzumun vətənindəyəm. İndi bildinmi ki, mən də naxçıvanlayım.

Sürücü bu dəfə lap ürəkdən gülüb:

- Müəllim, bir az qəliz danışdınız. Amma siz doğrudan da naxçıvanlısınız – deyir.

Hə, bu da Kükü kəndi. Kəndin qəribə bir mənzərəsi var. Məktəbi, inzibati binaları həqiqətən adamın gözünü əçkir. Yoluna, cığırına söz yoxdu. Hələ internetdən oxumuşdum ki, bu kənddə qırx bulaq var, hərəsi də bir səmtdən qaynayır. Bu kəndin arıçıları, yəni buranın balı dillər əzbəridi. Tərəvəzi də onun kimi. Alması da adladı. Mən eləcə yol kənarındakı evlərin həyətlərinə boylanıram. Yarpaqlar yavaş-yavaş saralır. Ağaclarda alma, armud, qoz gözə dəyir. Bu mənzərənin içərisində olarkən sürücünün səsi məni ayıldır.

- Müəlim, bəlkə qabaqda bir çay içək?

- Olar – deyirəm. Amma ürəyimdə Zorbulağın suyundan sonra çayın nə dadacağını düşünə bilmirəm. Heç o dadı itirmək istəmirəm. Sadəcə etika xatirinə razılıq verirəm.

Maşınımız ailəvi istirahət mərkəzi yazılmış əraziyə daxil olur. Sürücü elə girişdə maşını saxlayır.

- Siz bir ətrafı gəzin, mən də samovar çayı sivariş verim- deyir.

Mən Naxçıvanda olduğum bu iki gün ərzində ikinci dəfə bu cür səliqəli, həm də təbii bir güşəyə qonaq oluram. Burda elə bil ki, hər şey öz-özündən bitib, öz-özündən boy veribdi. Sadəcə, insanlar dincəlmək üçün quraşdırdıqları qurğuların, stolların yanına daş plitələrdən cığırlar çəkiblər. Bir də yeməkxananın önü asfaltlanıb. Qalan hər şey təbii yaşıl otluqdu. Ağacların başı, yalan olmasın buludlara söykənib. Özü də hər cür ağac var. Xan çinardan tutmuş, cır alçaya qədər. Biz çay boyu gəzirik. Burda balıq yetişdirirlər. Balıqlar çayın içərisində qurulmuş maneəni aşıb gedə bilmirlər. Elə oradaca yemlənib, oradaca böyüyürlər. Həm dağ çayının suyuyla, həm də onları becərənlərin verdikləri yemlə. Balıqlara diqqətlə baxdığımızı görən bir nəfər bizə yaxınlaşır. Salamlaşırıq. O da qonaq olduğumuzu hiss edib bizi ətraflı məlumatlandırır. Burdakı balaca qonaq evlərini göstərir. Bildirir ki, şəhərdən ailəvi gələnlər gecələr bu evlərdə qalırlar. Burda uşaqlar üçün hər cür şərait yaradılıb. Böyüklərin də arzuladığı təbiət ovuc içindədi. Onun icazəsiylə balaca qayığa oturub balıqlara bir az da yaxın oluruq. Bizə yaxınlaşan oğlan balıqlara yem atır. Hə... yem uğrunda əsl savaş başlayır. Və sonra da bizi gözləyən sürücünün yanına qalxırıq. Xan çinarın dibində, yaşıl otların üstündə yaşı ən azı 60-ı keçmiş bir mis samovar buğlanır. Üstündə də dəm çayniki. Süfrəyə Naxçıvan mürəbbələri və qənd, konfet qoyulur. Qaysı mürəbbəsini qoyub kim burda qəndlə çay içər ki? Az qala samovarın yarısın içmişik. Sürücü gözucu saatına baxır. Onu başa düşürəm, getmək vaxtıdı. Qalxıb çayın pulunu ödəyirəm. Amma haqq üçünə bu yerin sahibi pulu götürmək istəmir. Mən təşəkkür edib bildirirəm ki, gələn qonaqların hamısını bizim kimi pul almadan yola salsan, buranın heç vergisini ödəyə bilməzsən.

Bəli, sürücü maşını işə salıb magistrala çıxanda hara gedəcəyimizi soruşur. Deyirəm ki, Duzdağına. Maşınımız sürətlə irəliləyir. Dağlarda bir xeyli vaxt itirdiyimiz üçün sürücü zamanı qabaqlamağa çalışdı. Amma mümkün olan iş deyil. Zamanı qabaqlamaq üçün gərək zamanın özündən qabaqda olasan. O da dahilərə nəsib olan işdi. Biz isə…

Naxçıvan şəhərinin içərisindən keçib məhz Şahbuza gedərkən ayrılan yolun indi də Babək istiqamətinə gedirik. Şəhərdən 10-12 kilometr aralıda yerləşən «Duzdağı» Fizioterapeya Mərkəzi kənardan diqqəti çəkir. Bu mərkəzə gedən yol da ayrı bir aləmdi. Dəniz səviyyəsindən təqribən 1200 m yüksəklikdə olan bu yerdə hər şey adamda çox qəribə bir duyğu yaradır. Xüsusilə yolun sağında və solunda parıldayan yamaclar elə bil ki, günəşi əks etdirir. Sanki, dağa almaz qırıntıları səpilib. Hiss edirəm ki, bunlar duz qırıqlarıdı. Bax, o parıltının içərisində mərkəzə yaxınlaşıb özümüzü təqdim edirik. Kənar adamlara giriş qadağan olunsa da, bizə güzəşt edirlər. Əynimizə ağ xalat geyinib duz tuneliylə - yerin altıyla hər şeyi gözümüzə köçürə-köçürə gəzirik… xəstələrə şəfa diləyirik… burda çalışanlara uğurlar deyirik. Və bir neçə dəqiqəlik yerin altındakı bu mərkəzdə oturacaqda əyləşirik. Havadan doymaq olmur. Mən bilirəm ki, nə vaxtsa bu mövzunu bir də yazacam. Çünki Duzdağını bir sözlə, bir görüşlə ifadə etmək mümkün deyil. Amma indi:

Dolubdu ürəyim, qan var gözümdə

Kükrəyən, qovrulan can var gözümdə

Elə bil bir Qanlı Yanvar gözümdə -

Ağlayıb isladır sinəm duzlağı -

Duzdağı!

Möcüzən hökm edir diz üstə çöküm,

Duz üstə gözümün yaşını töküm.

Başıma haranın daşını töküm,

Görə bilmirəmsə qəmdən uzağı? -

Duzdağı!

Yüyürdüm - yoruldum, qaçdım - yoruldum

Bir açıq qapını açdım, yoruldum.

Sevgiyə, sevincə acdım - yoruldum!

Həsrətdi başıma açan tuzağı -

Duzdağı!

Ümid qapısısan şəfa ünvanlı,

Göynəyən sinəyə dəva ünvanlı,

Nəfəssən – ən təmiz hava ünvanlı

Olmusan bu yurda həm də üz ağı-

Duzdağı!

Vermisən torpaqla kürək-kürəyə

Qatmısan dadını sözə, çörəyə!

Sən ki, dağ deyilsən sevən ürəyə,

Şöhrətsən, nemətsən bizə, duz dağı -

Duzdağı!

Bəli, «yeraltı» dünyadan aryılırıq. Bizi hələ Naxçıvandayıq…

Ədalət.-2016.-28 sentyabr.-S.4.