XX əsr klassik Azərbaycan şairlərinin yaradıcılığında vətənpərvərlik ideyaları

İstər müasir, istərsə də klassik ədəbiyyat nümunələrində vətənpərvərlik mövzusu həmişə ön planda olmuşdur. Yəqin ki, həm də bu səbəbdən dahi Füzulidən başlamış bugünkü çağdaş ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndələri Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Süleyman Rüstəm, Bəxtiyar Vahabzadə, Məmməd Araz kimi tanınmış, öz dəsti-xətləri ilə ədəbiyyatımıza bir sıra yeniliklər gətirmiş şairlərimiz həmişə xalq tərəfindən sevilərək qiymətləndirilmişdir.

Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində Səməd Vurğunun adı xüsusi ehtiramla çəkilir. O, ədəbiyyat tariximizdə təkrarsız poetik şəxsiyyət, milli və beynəlmiləl ictimai xadim, şair dramaturq və mütəfəkkir söz ustası kimi yaşayır. Şairin vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı şeirləri müasir Azərbaycan ədəbiyyatının təkrarsız incisidir. Onun "Azərbaycan" şeiri ən möhtəşəm bir poeziya nümunəsidir. "Ayrılarmı könül candan, Azərbaycan, Azərbaycan!" - dillər əzbəri olan bu beyt bu gün də Vətənə məhəbbət etirafının inikasıdır. "Azərbaycan" şeiri milli ədəbiyyatımızın vətən haqqında yazılan ən klassik söz dastanıdır. Poeziya bax budur!

Şair "Dilican dərəsi" qoşmasında da doğma yurdun füsunkar gözəlliyini etirasla təsvir edir, təbiətin bu guşəsini cənnət sanır və ən nəhayət, insanın ən ali sifətlərindən olan səmimiyyəti, doğruluğu misal göstərir:

Fələklər yaratmış bu yeri cənnət,

Desəm çox münasib həqqindir əlbət.

Səndə var doğruluq və səmimiyyət

O, ibrət bağına loğmanlar gəlir.

S.Vurğunun "Bizim dağların" şeirində isə doğma dağların təsviri ilə birlikdə el-obamızın məişətinin bir sıra əlamətləri, Azərbaycan təbiətinin ayrı-ayrı rəng çalarları öz bədii əksini tapmışdır:

Şeh düşər otların üstə gecədən,

Doymaq olmaz orda toyuq-beçədən.

Dəyəsi qurular qalın keçədən

Dərdlərin dərmanı bizim dağların.

Şairin "Kür çayı", "Göy-göl" kimi şeirlərində də Azərbaycan təbiətindən, dağlarımızın vüqarından, çaylarımızın səsindən, aşıqlarımızın saz havalarından, nağıllardan, əfsanələrdən, xalqımızın həyat və məişətindən bəhs olunur.

Şairlə eyni dövrdə yaşayıb yaratmış Rəsul Rza poeziyasında da vətənpərvərlik mövzusu həmişə ön planda olmuşdur. Şairin poeziyasının Azərbaycan ədəbiyyatında xüsusi yeri və mövqeyi var. Rəsul Rzanın Böyük Vətən müharibəsinə aid şeirlərinin toplandığı "Vətən", "Ölməz qəhrəmanlar" kitabları ona böyük xalq məhəbbəti qazandırmışdır.

Həmin dövrün daha bir vətənpərvər şairi Süleyman Rüstəmdir. Şairin poeziyasında Cənubi Azərbaycan mövzusu xüsusi yer tutur. Odur ki, Süleyman Rüstəm poeziyasına bu gün də böyük ehtiyac var. Onun Böyük Vətən müharibəsi dövründə yazdığı "Ana və poçtalyon" şeiri isə mövzu seçimi və Vətənə, anaya məhəbbət mövzusunda yazılmış ən dəyərli əsərlərdəndir. Şairin müxtəlif illərdə çapdan çıxmış "İki sahil", "Təbrizim" kimi şeir kitablarında da əsasən vətənpərvərlik mövzusunda yazılmış ən gözəl şeir nümunələri toplanmışdır.

Müasir dövrümüzün tanınmış şairlərindən olan Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığında da vətəni, torpağı tərənnüm edən şeirlər xüsusi yer tutur. Şairin "Bir gəminin yolçusuyuq" şeirlər kitabında toplanmış şeirlərinin hamısında qürbət, ayrılıq, müdriklik öz əksini tapmışdır. Vətənin hər qarışını canından çox sevən şair hələ sağlığında özünə Azərbaycan ədəbiyyatında vətənpərvər şair adını qazandırmışdır. Onun ana dili haqqında yazdığı şeirlərə nəzər saldıqda bu gün də əvəzolunmaz hisslər yaşayırıq:

Dil açanda ilk dəfə ana söyləyirik biz,

Ana dili adlanır bizim ilk dərsliyimiz.

İlk mahnını, laylanı anamız öz südüylə

İçirir ruhumuza bu dildə gilə-gilə.

Məmməd Araz yaradıcılığında da vətənpərvərlik mövzusu həmişə öndə olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, şairin bütün şeirlərindən Vətənin ətri gəlir:

Vətən mənə oğul desə nə dərdim

Mamır olub qayasında bitərdim.

Xəlqilik, xalq ruhunun tərənnümü onun əsərlərinin daxili məzmunundan, ümumi ruhundan, bədii estetik keyfiyyətindən doğur. Məmməd Araz poeziyası onun mənsub olduğu xalqın qeyri-adi tərcümeyi-halıdır. Şair həm də, sözün həqiqi mənasında, böyük istiqlal şairidir:

Son atəşdə, son zərbədə səninkidir.

Oğul əsgər, əsgər oğul mərd igiddir.

Məmməd Araz şeiri həmçinin qaynar ilhamlı həyat seçməsidir. Onun dərin mənalı və məzmunlu poeziyası dünənin düşündürücüsü, bugünün aydın poetik fəlsəfəsidir. XX əsrin sonlarında yenicə dövlət müstəqilliyini bərpa etmiş Azərbaycan Məmməd Araz şeirində boy atmış, böyümüşdür:

Nə yatmısan qoca vulkan, səninləyəm

Ayağa dur Azərbaycan, səninləyəm!

Şairin böyük düşüncələr hesabına yaratdığı poemalarında da vətənpərvərlik ruhu, Vətənə, xalqa məhəbbət özünün ən yüksək mərhələsinə çatmışdır.

Şair "Üç oğul anası" poemasında çox gözəl bədii ifadələrlə

"Bir ana ürəyi layla deyəndə

Laylı buludlarda yerə enəydi.

Bir ana ürəyi hökm eyləyəndə

Qranit qayalar muma dönəydi"

deməsi ilə vətən və ana məhəbbətinin vəhdətini yaratmışdır.

Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı şairlərinin yaradıcılığına kiçik bir səyahət etməklə biz belə bir qənaətə gələ bilərik ki, milli vətənpərvərlik hissi damarlarında qana çevrilən XX əsr klassik şairlərimizin əsərləri bu gün də öz dəyərini qoruyub saxlayır. Elə bu səbəbdən öz milli təfəkkürləri ilə böyük ədəbi irs qoymuş həmin şairlərin ideyaları bugünkü gənc yazarlar tərəfindən böyük məhəbbət və inamla davam etdirilir.

Gülarə BUDAQOVA,

Yasamal rayonu Paşa Nəzərov adına

60 nömrəli məktəbin müəllimi

Ədalət 2017.- 17 avqust.- S.3.