Sənətkarı eldən soruş...
"Aşıq sözü aşiq
sözündən törəmədir"
Tarixlə qol-boyun addımlayan türk dünyasının
mənəviyyat rəmzlərindən
olan, Azərbaycan milli mədəniyyətinin
ən əski qatları ilə bağlı aşıq və saz-söz sənəti haqda qələm işlətmək
hər kəsin hünəri deyil. Elə biz də
qorxa-qorxa bu mövzuya yaxınlaşmışıq...Daha doğrusu sorağı eldən soruşulan bir ustad sənətkarın adı bizi bu
mövzudan danışmağa,
deməyə gətirib.
Amma yenə də ağızdolu söz demək, mətləbə
gəlincə böyüklərdən
söhbət açmaq
yaşımıza tuş
gəlmir. Bu yerdə
həmyerlimiz, folklorşünas
alim, filologiya elmləri doktoru Seyfəddin Rzasoyun bir müddət əvvəl haqqında söhbət açacağımız
ustad sənətkarla bağlı qələmə
aldığı maraqlı
tarixi fikirlər əlimizdən tutur:
"Şirvan aşığına
qulaq asanda ruhum yerindən oynayır... Balabanın səsi, qoşanağaranın
axarlı ritmi, sazın cingiltili nəqarəti Şirvan aşığının dünyada
heç bir səsə bənzəməyən
avazı ilə birləşərək, ruhuma
əbədi hakim kəsilib,
yaddaşıma əbədi
ahəng kimi yazılıb... Bu ahəngi
harada eşidirəmsə
eşidim, donub qalıram: ona olan sevgimi heç
vaxt cilovlayıb, ağlın məcrasına
yönəldə bilməmişəm...
Şirvan aşığının avazı ruhumun gözü dünyaya açılandan mənim içərimdədir.
Biləsuvarda - Bəydili kəndində
toy əsas axşam başlardı. Kəndimizin toylarının, demək olar ki, hamısını Aşıq Əlifağa Sayılov çalardı.
Ara-sıra başqa aşıqları
da görürdüm.
Ağasadıq müəllimgildə toy olanda Salyandan Aşıq İmran da gələrdi.
Kəndin klubunda Biləsuvarın başqa aşıqlarının
da ifalarını görmüşdüm. Ancaq aşıq kimi daha çox Əlifağa əmioğlunun
ifaları yadımda qalıb...
Zurnaçılar çalar, qaranlıq düşəndə Aşıq
Əlifağa meydana girərdi. Onun toyxananın bu başından o başına
qızılquş kimi
səkməsi, balanbançının
aşıqdan bir addım belə geri qalmaması, bir də palatkalarla
örtülmüş toyxanının
yarımqaranlığında sazın üstündə
müxtəlif rəngələrə
çalan şüşələrin
parıltısı yaddaşıma
əbədi həkk olub... ."
Bəli, bu günlərdə Biləsuvar rayon Ağsaqqallar
Şurasına yolum düşmüşdü. Şura rəhbəri
Əvəz müəllimin
qonağı olan Aşıq Əlifağa Əmioğlu ilə görüşümüz də
burada olur. Onunla söhbətimizdə keçmiş
xatırlanır, nisgilli
xatirələr yada düşür. Bəzi şəxslərin
laqeyidliyindən incik görünən aşıq
hər zaman öz işindən zövq aldığını
deyir. Söhbətimiz
onunla tanışlıqdan
başlayır:
-Əlifağa müəllim,
aşıqlığa necə
başladınız?..
- O vaxtlar uşaq idim, gözümü açandan aşıqları
gördüm, onların
ifaların dinlədim,
daxilimdən bu sahəyə olan ilahi sevgim məni
aşıq edəcəyinə
əminiliyimi artırırdı.
9 yaşımdan el şənliklərində püxtələşdim,
sənətin incəliklərini
öyrəndim. 1959-cu ildən, 17 yaşım olandan sərbəst toylara gedirəm. Məni aşıq edən elin, xalqımın mənə olan məhəbbəti, sevgisidir.
- Ailənizdə bu sənətə yaxın olanlar olub?
- O zaman bizim ailə
Qırmızıkənddə (Salyan) yaşayıb. Anam Gülüstan xanım kənddə qadınların
öz aralarında təşkil etdiyi halay ansamblına başçılıq edirdi.
Əslində o, mənə bu
sahənin dalınca getməkdə stimulverici olub, sənətə marağımı daha da artırmışdır.
- El məclislərinə necə
gedirdiniz?
- Ətraf qonşu rayonlarda elə bir toy olmurdu ki, orda iştirak
etməyək, dəvət
almayaq... Balabançılar:
Salyandan- Manaf Məmmədov, Əliməmməd
Əmrahov, Cəlilabaddan-
Mikayıl, Əhməd
və digər tanınmışlarla birlikdə
olurduq. Həmin illərdə sənətkara
el məhəbbəti bizi
ruhalndırıdı.
- Elə çıxır ki, indi yoxdur?
- Əslində, yaralı yerimə toxundunuz, bəlkə də bu sahəyə olan əvvəlki, el məhəbbətinin olmaması,
naşıların bu
sahəyə ayaq açmasıdır...
- Yaxşı xatirimdədir,
1999-cu ilin martında,
Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Biləsuvara səfərində
qarşısında çıxış
etmişdiniz...
- Bəli, həmin tarixi günü heç unutmaq olarmı? Rayon ictimaiyyəti
ilə görüşündə
dahi şəxsiyyət
ayaq saxlayıb mənlə görüşməsi,
onun aşıq- el sənətinə verdiyi xüsusi diqqəti idi. Sözləri və ifası özümə məxsus olan "Naxçıvadadı"
mahnısını sazla
ifa edirdim:
Milli ənənəli, milli adətli,
Nağıl rəvayətli, şirin söhbətli.
Heydər
baba kimi dünya şöhrətli,
Yetirən insanlar Naxçıvandadır.
Əlifağa, sazınla düş
soraq-soraq,
Heyran diyarında
qalginən qonaq.
Yoluna gül-çiçək səpərlər
ancaq,
Əziz, mehribanlar Naxçıvandadı.
Heydər
baba kimi dünya şöhrətli,
Yetirən insanlar Naxçıvandadır.
Elə bu an O, gülər üzlü sima əlini uzadıb mənim əlimdən sazı aldı və sazın gözəlliyini seyr etdi: "Sənin nə gözəl sazın var, özününküdü?" deyə təbəssümlə
üzümə baxdı.
Həyatımın ən
xoşbəxt anları
hesab edirəm o günü, indi də...
- Fəaliyyət dövrünüz
nə ilə yadda qalıb?
- 1968- ci ildən Aşıqlar Birliyinin üzvüyəm. Dəfələrlə Azərbaycan qəzəllərinin festival laureatçısı olmuşam. Azərbaycan Dövlət Filormoniyasında, Azərbaycanın tanınmış aşıqları: Aşıq Şakir Hacıyev, Məmmədağa Babayev, Pənah Pənahov, Alxan Əsgərov, Bəylər Qədirov və Qurban Sadıqovla qastrol və konsertlərdə olmuşam. Az.Tv-də çıxş etməklə zəngin filmotekada 15-ə yaxın aşıq mahnılarım saxlanılır. 1973 və 1978-ci illərdə Respublika Aşıqlar Qururultayının iştirakçısı olmuşam.
- Övladlarınız arasında musiqiçi olanı varmı?
- 5 oğul övladımın hər biri musiqi sahəsində çalşır. Zahir müğənnidir, Əmizadə sintizator, Zamin, Müşfiq və Anar zərb alətlərinin mahir bilicisi və ifaçılarrıdır, bir sözlə ailə ansanbılımız var.
- Məclislərin söz pəhləvanı Aşıq Əlifağa xeyli müddət olar meydanda görsənmir...
- Sənətkarı el yaşadır. Lakin aidiyyatı təşkilatın, bura rəhbərlik edənlərin laqeyd münasibətini görəndə əlin işdən bir qədər soyuyur. Aşıq sənəti, aşıq kəlməsi çox qiymətlidir. Yaxşı olar ki, hər kəs öz gücünü. Öz qiymətini bilsin. Aşıq sənətinin müqəddəsliyini dərk edib, onu cılızdırmasın, hörmətdə saxlamağı bacarsın. Açığı naşı insanların, bəzi yaramazların bu sənətə ayaq açması, sazın hörmətinə xələl gətirməklə məni küsdürmüşlər.
- Yəni, bu qədər bədbin olmuşsunuz?
- Xeyr, sualınıza elə öz yazdığım bir bənd şeirlə cavab verəcəm:
Ucaldım el qədrini biləndən
sonra,
Ad aldım sənətə gələndən sonra,
Əlifağayam, hələ öləndən
sonra,
İzim
eldə qalasıdır,
qalası,
Dostlar, mənəm
Azərbaycan balası.
Allah verdiyi ömrü
sonadək saza-sözə,
şeirə həsr edəcəm. Çünki, ana dilimizin ən
böyük söz sərraflarından və ədəbi dil normalarının formalaşmasında
müstəsna xidmətləri
olan Şah İsmayıl Xətai söz haqqında belə demişdir:
Söz vardır - kəsdirər başı,
Söz vardır
- kəsər savaşı.
Söz vardır - ağulu aşı,
Bal ilən edər yağ bir söz.
- Təşəkkür edirik,
aşıq. Xeyir işlərdə, məclislərdə görüşək,
inşallah.
Samir QURBANOV,
Biləsuvar
Ədalət 2017.- 19 dekabr.- S.8.