MUSİQİLİ
GÖRÜŞ
Layihənin istiqaməti: Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği
Qəhrəmanı şuşalı və Şuşa idi...
Avtobusda əyləşib Sumqayıta gedirəm. Yol boyu
artıq əzbərlədiyim nömrədən telefonuma bir
neçə dəfə zəng gəlir. Çox narahat
adam olan bu zənglərin sahibi
Sumqayıtın harasında avtobusdan düşəcəyimi,
hansı istiqamətə gedəcəyimi və yaxud hansı
nömrəli marşrut avtobusuna oturacağımı təkrar-təkrar
mənə izah edir. Açıq-aydın görünür
ki, görüşünə tələsdiyim bu adam qonağı üçün də
narahatlıq hissi keçirir. İstəmir ki,
havanın nisbətən isti olduğu indiki vaxtda əziyyət
çəksin. Və mən də onun bu
narahatçılıq duyğularını anlaya-anlaya
içimdə başqa şeylər düşünürəm.
Düşündüklərimin ipucunu mənə
çox dəyərli ziyalımız, Qarabağda
sözün bütöv mənasında bir ziyalı haqqı
olan Vasif Quliyevin dedikləri vermişdi. Yəni, Vasif
müəllim mənə yazılarından
tanıdığım, barəsində müəyyən
söhbətlər eşitdiyim Tahir Hacı Əzimin
özündən, yaradıcılığından, xüsusilə
muğamın hava, su qədər özünə hopdurub,
muğamla nəfəs aldığından
danışmışdı. Və
sözarası da demişdi ki, bugünlərdə Tahir müəllimin
yubileyi olacaq. İmkanın olsa onunla görüş...
Açığını deyim ki, Vasif müəllimi
yaxşı tanıdığımdan onun "imkanın
olsa" deməyi artıq mənə həm də bir
böyük qardaş tapşırığı idi. Necə deyərlər,
arifə bir işarə də bəs edir. Və
mən də son vaxtlar Şuşanın
sayılıb-seçilən insanları barəsində silsilə
yazılar yazdığımı, təbii ki, həmin
yazıların da Vasifdən qaynaqlandığını
bildiyimdən həvəslə bu işarəni də qəbul
etdim. Və Vasif Quliyev mənə bildirdi ki, telefonunu
Tahir müəllimə verəcəm, hara gedəcəyini o,
özü sənə deyər...
Hə, bu da Bakı-Sumqayıt avtobusu. Vağzalda salonu
tərk edəndə yol boyu mənimlə yanaşı əyləşmiş
cavan oğlandan Sumqayıtdakı məşhur "Pioner"ə
necə getməli olduğumu soruşuram. Gözləmədiyim
halda üz tutduğum oğlan sakit şəkildə deyir:
- Müəllim,
mən də elə o tərəfə gedirəm, - dedi.
Onunla yanaşı addımlayıram. O telefonda kiminləsə
danışır, mənsə siqaretimi tüstülədirəm.
Bu vaxt yenə telefonuma zəng gəlir. Tahir müəllimdi, bildirir ki, küçəyə
tərəf olan balkonda dayanıb gözləyir. "Pioner"in yaxınlığındakı
dayanacağa yaxınlaşanda başımı qaldırıb
yuxarı baxsam onu balkonda görəcəm. Dediyi kimi də edirəm. O balkonda dayanıb və
ona baxdığımı görəndə çox məmnun
bir halda əli ilə, - həyətə keçin, giriş
ordandı, - deyir...
Bu da görüşünə tələsdiyim Tahir
Hacı Əzim. İnanın ki, üz-gözündəki təbəssümə,
hərəkətlərindəki səmimiyyətə,
davranışına baxanda adam ona əlli
yaş verməyə də tərəddüd edir. Əsl ziyalılıq nümunəsi, əsl musiqi
adamı dayanıb qarşımda. Son dərəcə
sadə və son dərəcə də
çılğın. Elə qapının
ağzındaca - Rahat gələ bildinmi... əziyyət
olmadı ki... Bağışla, zəhmət
verdim. Keç içəri bir stəkan sərin su iç, sonra söhbət edərik... kimi
suallarla məni elə əhatə etdi ki, sanki yüz ildi
bir-birimizi tanıyırıq. Və həyatımda ilk dəfə
idi ki, ilk dəfə qonaq getdiyim ünvanda özümü ev adamı kimi hiss edirdim. Ona
görə də sərbəst şəkildə vanna
otağına keçib əl-üzümü sərin suyla
yudum. Tahir müəllimin təklif etdiyi və
özünün nübar üzümdən sıxıb
hazırladığı buz kimi şirədən (yeriniz məlum!
- Ə.M.) içib,
divanda əyləşdim. Artıq rahatlandığımı
hiss edən Tahir müəllim:
-Sən
bir az dincəl, mən çayın
altını da yandırım, biz söhbət edənə
kimi isti qalsın, - dedi.
Təbii ki, mən evə göz gəzdirdim və onun
dediklərindən bir balaca təəccübləndiyimi gizlədə
bilmədim.
Bu dəfə də özü məni qabaqladı:
-Uşaqlar,
yəni, oğlum Anar və qızım Nurlanə ailəlidilər.
Yoldaşım Cəmilə xanım bizə mane
olmamaq üçün gərək olanları
hazırlayıb, Bakıya qızımgilə gedib, nəvələrini
görməyə. Özüm belə istədim.
İki qarabağlı oturub söhbətləşək və
sənə söz verdiyim muğamları da tarda sənin
üçün ifa edim...
Hə, artıq hər şey mənə məlum oldu. Tahir müəllim
həqiqətən bir musiqili görüş süprizi
hazırlamışdı. Otaqdakı
pianinodan tutmuş, tar, saz, eləcə də küncdəki
yaraşıqlı dolabın üstündəki valları səsləndirən
qammafon... divardakı musiqimizin qibləsi olan dahi şəxslərin
fotoları... hə, burda hər şey, elə bu otağın
özü musiqi demək idi.
KİÇİK
ARAYIŞ
Tahir
Şamil oğlu Əzimov 1940-cı il
oktyabr ayının 7-də bu gün həsrətlə
adını dilimizə gətirəndə dodaqlarımız
çat-çat olan Şuşada dünyaya gəlib. İstər atası Şamil kişinin, istər
anası Sudabə xanımın nəsil şəcərəsi
çox böyük bir tarixi özündə əks etdirir.
Hətta bu qan, nəsil qohumluğundan, yəni Firudin bəy
Köçərli, Fikrət Əmirov, Şükür bəy
Köçərli və digər ünlü simalardan Tahir
müəllim böyük fəxarət hissi ilə
danışır və bildirir ki, babam Əfrasiyab Hacı
Əzim oğlu öz adını tarixə həkk etmiş
simalardandı. Sübut üçün təkcə
Mir Mövsüm Nəvvabın "1905-1906-cı illərdə
Şuşada erməni-müsəlman davası" kitabına
baxmaq kifayətdi. Burada Əfrasiyab Hacı
Əzim oğlu əsl xalq qəhrəmanı kimi təqdim
olunub, eləcə də, Pənahi Makulunun "Səttərxan"
romanında Əzimzadə kimi təqdim olunan həmin şəxs
Tahir müəllimin babasıdır. Ümumiyyətlə,
Tahir müəllimin Azərbaycan tarixində, xüsusilə
aydınlar tarixində çox sayılıb-seçilən və
artıq tarixləşən doğmaları olub və bu
gün də var. Yeri gəlmişkən onu da əlavə edim
ki, Tahir müəllimin həyat yolu da məhz Azərbaycanın
çox böyük şəxsiyyətlərinin yolu ilə kəsişib
və bəzən də onlarla paralelləşib, yəni
çiyin-çiynə işləyiblər...
Bəli, Şuşada oktyabr ayının 7-də dünyaya
gələn Tahir adlı bu oğlanın elə kiçik
yaşlarından qeyri-adiliyi ilə, xüsusilə hər səsə,
hər ritmə yaşından böyük bir anlayışla
yanaşması doğmalarının diqqətindən
yayınmırdı. Hətta yaşıdları ilə birlikdə
Şuşanın müxtəlif məhəllələrini
dolaşanda, Üçmıxda qoyun otaranda onun tütəkdə
çaldığı havalar hamını ayaq saxlamağa məcbur
edirdi. Hətta bir dəfə
qarğıdan düzəltdiyi tütəklə ifa etdiyi həzin
"Çoban Bayatı" elə bil ki, yaşıl otlara
hücum çəkmiş qoyun-quzunun da sakitcə dayanıb
onu dinləməsinə və bunu kənardan seyr edənlərin
heyranlığına, təəcübünə səbəb
olmuşdu. Onun barmaqlarında, nəfəsində
daşı da dindirmək, quşları da ram etmək
möcüzəsi var idi. Artıq hamı
bilirdi ki, bu, əl boyda uşaq mütləq həyatda nəyəsə
nail olacaq, tay-tuşlarından önə keçəcək.
Heç də təsadüfi deyildi ki, iki
oğul, bir qız payı olan bu evdə hər gün musiqi səslənirdi.
Bacısı Sara xanım da, qardaşı
Tariyel müəllim də musiqini duyur, qardaşı tütəyi
dilləndirəndə, yaxud tarı əlinə götürəndə
onlar da müxtəlif alətlərdə bir üçlük
yaradırdılar. Doğrudu, illər
ötəndən sonra Tariyel müəllim riyaziyyatçı
alim kimi, Sara xanım geoloq kimi özlərini təsdiq etdilər
və bu gün də öz elmi yaradıcılıqları ilə
məşğuldular. Ancaq Tahir müəllim on beş yaşında olanda Bakıya gəlib Asəf
Zeynallı adına Musiqi Texnikumuna daxil oldu. O, Şuşada ilk
musiqi təhsilini alsa da və bu gün də adını
hörmətlə xatırladığı Əlikram
Hüseynovun pedaqoq kimi ona aşıladıqlarını həyatının
ilk musiqi uğuru saysa da, onu da etiraf edir ki, musiqi
dünyasına açılan qapı 1955-ci ilə təsadüf
edir və onu da əlavə edir ki, artıq 18 yaşım
olanda müəllimim Əlağa Quliyev məni
özünün çalışdığı Dövlət
Opera Simfonik Orkestrində işə qəbul olunmağım
üçün köməklik göstərmiş və mən
ilk dəfə olaraq orkestrdə ikinci tarçalan kimi müəllimimlə
yanaşı əyləşib Azərbaycanın ən
böyük ifaçılarını müşayiət
etmişəm.
Moskvada Azərbaycan günlərində Xalq artistləri
Əbülfət Əliyev və Sara Qədimovanı, unudulmaz
Bakir Haşımovu və Rübabə Muradovanı
müşayiət etmişəm. Böyük Niyazinin drijorluğu ilə
orkestrin ikinci tarçalanı kimi tamaşaçı
qarşısına çıxmışam və elə bu məqamda
səsi bir az titrəyən Tahir müəllim
masanın üstündəki nəfis tərtibatlı bir
kitabı - "Musiqi... Poeziya..." xatirələr,
məqalələr, şərhlər - kitabını mənə
göstərir.
(ardı gələn
sayımızda)
Əbülfət
MƏDƏTOĞLU
AzƏrbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında kütlƏvi informasiya
vasitƏlƏrinin inkişafına dövlƏt dƏstƏyi
fondunun maliyyƏ yardımı ilƏ
Ədalət 2017.- 7 iyul. - S.3.