Mənalı ömrün səhifələri

 

Layihənin istiqaməti: Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği

 

 

(əvvəli ötən sayımızda)

 

***

 

Xudu müəllimi sevindirən hadisələrdən biri şair Zəlimxan Yaqubla bağlıdır. Belə ki, şair Xudu müəllimin təklifi əsasında yazdığı "Saz" poemasını yazıb qurtarandan sonra onun oxunuşunu filosof Camal Mustafayevin evində təşkil edirlər. Zeynal Məmmədov kimi bir çox poeziya həvəskarlarının iştirakı ilə də tədbir yüksək səviyyədə gedir. Təbii ki, poema bəyənilir. Hamı təbriklər söyləyir. Bu zaman Xudu müəllim ayağa durur, şairin alnından öpərək deyir: "Mən səni yox, özümü təbrik edirəm ki, bu tarixi hadisədə mənim də payım var!"

 

***

Bir gün yerində - laboratoriyada məruzəçinin çıxışından narazı qaldığı və əhvalının xoş olmadığı məqamda iki nəfər nəmalum şəxs içəri girib Xudu müəllimə yaxınlaşır:

-Xudu müəllim, biz Az.TV-nin müxbirləriyik, sizin loboratoriya haqqında efirə oçerk vermək istəyirik.

Əhvalsız olsa da, Xudu müəllim gülümsəyib cavab verir:

-Bilirsiniz, bizim laboratoriyada oçerklik mövzu yoxdur. Amma faciə mövzusunda qədər istəsəniz, mövzu var...

 

***

Ötən əsrin 60-70-ci illərində olmuş bir hadisəni kənd ziyalılarından biri xatırlayaraq deyir ki, yay vaxtı Xudu müəllim Dəlidağda dostlarından birinin qonağı olur. Səmimi qonaqlıq məclisi qurulur. Hər şey öz yerində. Şirin söhbətlər, demək-gülmək öz yerində. Kefi yuxarı olan ev sahibi kiçik oğlunu hərdən zarafatla "qoduq balası-qoduq!" - deyə əzizləyir. Atası tərəfindən uşağa olan bu müraciətdən xoşlanmayan Xudu müəllim bu sözü təkrar eşidəndə ev sahibinə deyir:

- Amma özünü yaman balacalaşdırırsan ha...

***

Vətənsevərlikləri ilə, düşmənə münasibətləri ilə nümunə olan Xudu müəllim Bəxtiyar Vahabzadə ermənilərin Qarabağa olan iddialarından danışdıqları vaxt şair əsəbi halda onların ünvanına sərt ifadələr işlədir. Bu zaman Xudu müəllim deyir ki, Bəxtiyar, onlara söymə, heç olmasa, onlar bizi öz adımızla-"türk", - deyə çağırırlar.

 

***

1988-ci ilin əvvəllərində Xalq Hərəkatının öncüllərindən Əbülfəz Elçibəy Tofiq Qasımov tez-tez məsləhətlər almaq üçün Xudu müəllimin yerinə gələrmişlər. Belə vaxtların birində Xudu müəllim onlara deyir ki, bax, indi siz marksizim-leninizm ideyasını aradan götürürsünüz, bəs bunun yerinə qoymağa isə bir ideyanız var? Onlar "yox!" deməmiş Xudu müəllimin özü bildirir ki, tələsmək lazım deyil, olanın yerinə qoymağa bir şey yaradıb, sonra onu atmaq lazımdır!

Qeyd: Sonralar sabiq prezident Ə.Elçibəy 60-cı illərdəki tələbə hərəkatından tutmuş son görüşlərinədək olanları xatırlayaraq Xudu müəllimi sevgi dolu fikirlərlə xatırlayırdı. Onun siyasi baxışlarını örnək kimi qiymətləndirirdi...

 

***

Bir gün Xudu müəllim "QAZ-69" markalı maşını ilə gedərkən yol müfəttişi maşını saxlatdırır. Sənədləri soruşur. Şəxsiyyəti təsdiq edən sənədin unudulub evdə qaldığını bildirəndə müfəttiş deyir ki, şəxsiyyəti təsdiq edən sənəd olmadan yola çıxmaq qorxuludur...

Müfəttiş sözünü bitirəndə Xudu müəllim deyir:

-Vallah qəribədir. Şəxsiyyətin olmaması qorxulu deyil, şəxsiyyəti təsdiq edən sənədin olmaması qorxuludur.

 

***

Xudu müəllimin bulaq başında özünü həddindən artıq xoşhal hiss etdiyini bilən Kəlbəcərdən olan tələbələrinin biri onu çox çətinliklə sıldırım qayanın arasından axan bir bulağın üstünə aparıb çıxarır. Yaxın kəndlərin əhalisinin "Daşdan çıxan bulaq" adlandırdıqları bulağı görəndə fərəh hissi ilə Xudu müəllim deyir:

-Bilirsənmi, bulaq təkcə su içmək üçün deyil, həm bulaqüstü bir ziyarətdir.

***

Valeh Baxşəli (texnika elmləri doktoru, professor) deyir ki, 70-ci illərdə bir dəfə kəndimizdən yetişən müxtəlif sənət-peşə mütəxəssislərindən söhbət getdiyi zaman Xudu müəllim dedi ki, Mərzilidə milisdən (polisdən) başqa bütün ixtisaslar üzrə mütəxəssislər vardır. Burada milisə ehtiyac yoxdur, çünki tərəkəmə camaatına bir ağsaqqalın sözü rəhbərliyi kifayətdir.

 

***

1988-ci ilin isti günlərinin birində Xudu Məmmədov, şair Xəlil Rza Ulutürk türkoloq Firudin Cəlilov "Bulvar"da çay içə-içə o zamankı hadisələrdən söhbət edirmişlər. Birdən Xudu müəllim üzünü şairə tutaraq deyir:

-Xəlil, gün gələcək bu erməniləri qovacaqsınız. Onda onlardan 3-4 nəfərini Bakıda saxlayın!

Xudu müəllimin sözünə təəccüblənən şair soruşur:

-Niyə, ustad? Bu deməkdir? Niyə onlardan damazlıq saxlamalıyıq ki?

-Yox, e, onlar bizim adımızı düz deyirlər. Onlar bizə türk deyəndə ürəyimə yağ kimi yayılır...

Qeyd: Xudu müəllim erməni xislətinə dərindən bələd idi. Ermənilər Xudu müəllimin adını "Erməni xalqının düşmənləri" siyahısına salmışdılar. Bu barədə 2013-cü ildə "Təzadlar" qəzetində çap olunmuş bir məqalədə oxuyuruq:

...Rusiya EA-nın həqiqi üzvü, görkəmli kimyaçı alim, akademik Yuri Timofeyeviç Struçkova həsr olunmuş 2005-ci ildə Moskvada nəşr edilmiş "Çelovek, kotorıy ne umel bitğ ravnoduşnım" ("Biganə qala bilməyi bacarmayan insan") kitabında görkəmli Azərbaycan alimi Xudu Məmmədovun haqqında indiyədək bilmədiyimiz sensasiyalı faktlar var. Kitab Rusiya EA-nın sifarişi əsasında çap olunub... Budur, Y.Struçkovun həyat yoldaşı, xanım İ.S.Axrem ərinin yazıb çap etdirə bilmədiyi, indi özünün redaktorluğu ilə nəşr olunmuş kitabın 464-cü səhifəsində həyat yoldaşından bəhs edən xatirəsində yazır: "Yuranın Azərbaycanda çoxlu dostları alim yoldaşları var idi. O, Xudu Surxay oğlu Məmmədova xüsusi rəğbət bəsləyirdi. Bu bəstəboy insan öz xalqını ölkəsini dəlicəsinə sevirdi...

Onun yanına hər cür insanlar gələrdilər, kömək almağa, məsləhətləşməyə. Yeri gəlmişkən, Xudunun adı da rus dilinə tərcümədə "əl tutan, xeyirxah" mənasını ifadə edir". Nəhayət, kitabın 466-cı səhifəsində oxuyuruq: "...SSRİ məkanında və Qafqaz ölkələrində faciələr yaranırdı... Dəhşətli hadisələr bizim alim dostlarımızdan da yan keçmədi. Xudu Məmmədovun adı "Erməni xalqının düşmənləri" siyahısına salınmışdı. Lakin ermənilər heç cürə onu öldürməyə macal tapa bilmədilər. Çünki Xudu Məmmədov 1988-ci ildə qəflətən infarktdan dünyasını dəyişdi..."

 

***

Yay aylarında Dəlidağda olan hər kəs Xudu müəllimin yolunu həsrətlə gözləyərdi. Bilirdilər ki, Xudu müəllim yaylaqların daimi qonaqlarındandır. Gəlişinin birində çəmənlikdə oturub söhbət etdikləri vaxt çobanlardan biri Xudu müəllimin gəlişinə sevincini ifadə etmək üçün deyir ki, Xudu müəllim lap yaxşı vaxtında gəlmisiniz. Quzeylərin də qarı çəkilməkdədir. Görün, hər tərəfi bürüyən rəngarəng çiçəklər adamın gözünə necə gözəl görünür...

Xudu müəllim ürəkdən gələn bu müraciətə cavabında deyir:

-Bilirsiniz, içimizdə məhəbbət, sevgi olanda gözlərimiz gözəllik görə bilir.

 

***

İclaslardan, iclaslardakı elmə dəxli olmayan ideoloji xarakter daşıyan çıxışlardan Xudu müəllimin xoşu gəlməzdi. Bir dəfə Akademiyada belə yığıncaqların biri keçirilirmiş. Rəyasət heyətinin üzvləri səhnənin arxasında əyləşib, zalın dolmasını gözləyir. Rəyasət heyətinin üzvü olan Xudu müəllim zalın içərisindən keçərək həmin otağa daxil olur. Bu zaman alimlərdən biri soruşur ki, Xudu müəllim, zalda adam çoxdursa, gedək başlayaq.

Xudu müəllim də adəti üzrə sakitaramla cavab verir:

-Vallah, baş hesabı ilə soruşursunuzsa, zal demək olar ki, dolub. Adam hesabı soruşursunuzsa, on-on beş nəfər olar.

 

Yusif Millətoğlu

AzƏrbaycan Respublikasının Prezidenti yanında kütlƏvi informasiya vasitƏlƏrinin inkişafına dövlƏt dƏstƏyi fondunun maliyyƏ yardımı ilƏ

 

Ədalət  2017.- 26 iyul.- S.3.