"Bu ömür əriyən şamdı..."

Layihənin istiqaməti: Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği

Şair Qəzənfər Bəxtiyarın yeni çapdan çıxmış "Bu ömür əriyən şamdı..." adlı ilk kitabı ilə tanışlıq məndə bu qənaəti doğurdu ki, hər bir şairin, yazıçının xidməti cəmiyyətin inkişafına dəstək olmalıdır. Əsl yazarın missiyası yaratmaq, yaratdığını yaşatmaqla yaşamaq və bir əməl ortaya qoymaqdır.

Bəri başdan deyim ki, kitabdakı şeirlərin böyük bir qismi istedadın və zəhmətin bəhrəsidir. Müdriklərdən biri deyir ki, istedad neftə hopdurulmuş quru taxta parçası kimidir. Neftə hopdurulmuş taxta parçasına od vurmasan yanmadığı kimi, istedad da zəhmət çəkməsən heç bir bəhrə verə bilməz.

İnsanın gözəlliyi, daxili aləminin zənginliyi onu şeirlərində dolğunluğu ilə öz əksini tapmışdır. İnsanda yüksək əxlaqı-keyfiyyəti təlqin edən və öz tərbiyəvi əhəmiyyətini qoruyub-saxlayan bu şeirlər çağdaş ədəbiyyatımızın ən gözəl nümunələri kimi diqqəti cəlb edir.

"Yaşadıqca nələr çəkdim, İlahi!" şerindən aydın olur ki, şairin həyat yolu o qədər də hamar olmayıb. Onun şerlərini oxuduqca bir daha əmin olduq ki, Q.Bəxtiyarın həyatı gərginliklərdən, çətinliklərdən, maneələrdən keçib.

Çiynimdə yük, tək olmuşam yedəkdə,

Əzablarım çat olubdu ürəkdə,

Nə qalmadı daşımağa kürəkdə?

Yaşadıqca nələr çəkdim, İlahi!

Bəzən onun haqlı çıxışlarına dodaq büzənlər də olub, obyektiv fikirlərinə laqeyd yanaşanlar da olub. Lakin heç bir maneə onu öz yolundan sarpdıra, öz istəyindən döndərə, arzularından çəkindirə bilməyib.

Onun qəlbində insanlara, cəmiyyətə, xalqına qarşı sonsuz sevgi var. Elə onun qələmindən bəşəriyyətə yön alan könüloxşayan misraları da bu sevgidən, bu istəkdən bəhrələnir. Ruhumuza sığal çəkən bu misralar bu gün vulkan kimi püskürən, dəniz kimi qabaran dünyanı barışa, dostluğa səsləyir.

Duyasan həyatın özəlliyini,

Nələri itirib, tapıb nəyini

Yaşamaq eşqinin gözəlliyini,

Duyanla oturub-durmağa dəyər.

Kökünə, geninə, qan yaddaşına bağlı olan, millətini, dövlətini varlığı qədər sevən bir şairin geriyə baxanda qürur hissi keçirməyə haqqı var. Bunu bizə söz-sənət adamının bəşəriyyətin inkişafı üçün köklənən ürəyindən qopub gələn hər bir sözü, insanların ruhuna sığal çəkən misraları söyləməyə əsas verir. Daim yeniliyə can atan, yaradıcılığında heç kimə bənzəməməyə üstünlük verən müəllif yazır:

Mən köhnə söz danışmıram,

Nə desəm, təzə deyirəm.

Arxa-filan mənlik deyil,

Deyəndə üzə deyirəm.

Ürəyimə nələr damdı,

Bu ömür əriyən şamdı...

"Bu dünya dolu adamdı",

Sözümü saza deyirəm.

İndiki zamanda sözü üzə demək hünər işidi, vallah. Hər adam üzə söz deyə bilmir. O adam sözü üzə deyə bilir ki, o, cəmiyyət arasında şax gəzməyi, şux yeriməyi bacarır, yəni heç kimin yanında gözükölgəli deyil.

Özünü tanıyan, şərəfini, ləyaqətini qoruyub-saxlayan, kişiyana hərəkətlərdən, mərdanəlikdən söz düşəndə kəkələməyən insanlar sözü üzə deyə bilər. Bu mənada Qəzənfər Bəxtiyarın urvatlı sözləri, bişmiş boğazdan çıxan kəlmələri onun daxili aləminin necəliyindən xəbər verir.

Müasir oxucunu adi sözlə ovutmaq, əgər belə demək mümkünsə, birtəhər yola vermək mümkün deyil. Bunun üçün gərək

Yana-yana yaşayasan.

Sinən üstə köz qoyasan.

Dalaşanda bir kimsəylə,

Barışmağa üz qoyasan.

Sözə məsuliyyətlə yanaşan şair, sözü sanki sözdən qoruyur. Elə buna görə də ürəkdən gələn söz ürəklərə hopur, ürəklə görülən iş hamının xoşuna gəlir.

Onu da deyək ki, Q.Bəxtiyar şeir yazmağın, şair olmağın nə demək olduğunu yaxşı bilir. Bu peşənin ağır, çətin, həm də məsuliyyətli olduğunu dərk edərək "Mən şeir yazıram indi" şeirində şair həyatını, şair ömrünü belə xarakterizə edir:

İndən belə nə yuxu yat,

Od qucaqla, ocağı çat.

Əcəb yaşayırdım rahat,

Mən şeir yazıram indi.

Sözünün məsuliyyətini hiss edən və bu məsuliyyətli sözlərin arxasında duraran insanlar cəmiyyətə məxsusdur. Söz-sənət adamının bəşəriyyətin inkişafı üçün köklənən ürəyindən qopub gələn hər bir söz, səs ətrafdakıların ruhuna sığal çəkirsə, deməli, yaşamağa dəyər:

Nə qaldı ki, "döz"dən başqa,

Nə qaldı ki, "az"dan başqa.

Nəyim var ki, sözdən başqa,

Məni SÖZdən xəbər alın.

Qəzənfər Bəxtiyar bütün canıyla, qanıyla doğma yurduna, elinə-obasına, ana vətəninə, bütövlükdə sevimli xalqına bağlı bir şairdir. Ürəyində Azərbaycanımızın kiçik bir portretini gəzdirən şair ömrünü xalqına, yurduna, vətəninə xidmət etməklə keçirib. Qəzənfər Bəxtiyar üçün Vətən yalnız sərhəd dirəkləri ilə əhatələnən adi torpaq parçası deyil. Vətən onun üçün əcdadımızın, ulularımızın bizə əmanət qoyub getdiyi müqəddəs bir məkandır. Biz bu məkanı canımızla-qanımızla qoruyub saxlamalıyıq. Şairin fikrincə "biz ona görə Vətənə Ana deyirik ki, Anamızın da anası Vətəndir". Bəs şair kimlərə Vətəni ana hesab eləmir?

Qəzənfər alışıb yana bilməyib,

Ürək var, borcunu ana bilməyib,

Kim ki, Vətənini Ana bilməyib,

Vətəni o kəsə Ana bilmirəm.

Qəzənfər müəllimin yüksək məna ifadə edən "Sındırmayın ata, ana qəlbini" şeri məna tutumu, məzmun dərinliyi və lakonikliyi ilə fərqlənir.

Qəzənfərin bu sözünü haqq sanın,

Bu ömürdən nə gəlirsə bəxt sanın,

Ata, ana olan yeri taxt sanın.

Sındırmayın ata, ana qəlbini.

Tərbiyəvi əhəmiyyəti ilə seçilən bu cür misralar şairin şerlərinin yayılma əhatəsini genişləndirməyə imkan verir.

Qəzənfər müəllimin şerlərində elə misralar var ki, bu nümunələrdə həyat, insan, dünya və s. haqqında yüksək düşüncələr sənətkarlıqla ifadə olunur. Onun "Tanrı yazıb bu baxtı..." şerində insan və cəmiyyət münasibətləri, insan ləyaqətinin ucalığı, mənəvi saflığı ön plana çəkilir. Şairin fikrincə insan yuxarıya baxıb fikir edənlərlə deyil, aşağıya baxıb şükür edənlərlə həmrəy olmalıdır. O, bəxtdən-taledən gileylənməyi, "İlin-günü bu vaxtında" bəxtdən küsməyi mənasız hesab edir. "Mən bəxtdən niyə küsüm, Tanrı verənə şükür"-deyir.

Müəllifin şerlərində elə misralar var ki, onlardan nəsihət kimi də istifadə etmək mümkündür:

...Sirrin verər yaxın sənə,

Bir daş altdan, bir daş üstən.

Yaxud:

...Keçdi xəyalımdan ötən illərim,

Daha çatmaz o çağlara bir əvəz.

Təqdirəlayiq haldır ki, Qəzənfər Bəxtiyar həm də bayatı yazır. Bayatının əzəməti onun boyunun kiçikliyi ilə, misralarının azlığı ilə ölçülmür, onu dəyərləndirən məna yükü, məzmun siqlətidir

Bu bir danılmaz həqiqətdir ki, təbiət də, onun qoynunda xaniman quran cəmiyyət də, eləcə də cəmiyyətdə insanların fəaliyyət növlərindən olan ədəbiyyat da, incəsənət də yalnız qanunların sayəsində yaşayır. Bu bir qanun kimi qəbul olunub ki, Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının əsas qollarından biri olan bayatı növü 7 hecalı, 4 misralı bitkin bir şerdir. Ədəbiyyat nə qədər inkişaf edir etsin, nə qədər yüksəkdə dayanır dayansın, fərq etməz, bu qanun- bayatının 7 hecalı və 4 misralı olması qanunu ədəbiyyatdan da yüksəkdə dayanır. Bu qanunu innən belə dəyişdirmək, ona ştirixlər əlavə etmək mümkün deyil.

Bayatı sadəliyinə, səlisliyinə, axıcılığına və rəvanlığına görə xalq ruhuna ən yaxın yaradıcılıq formasıdır. Bayatı qılınc qınından sıyrılıb çıxan kimi xalqın içindən pərvazlanır. Bu üslubda şer qoşmaq böyük ustalıq tələb edir. Çünki hər şair duyğularını dörd misralı, yeddi hecalı "dar bir qəlibə" sığıdıra bilmir. Bəlkə də şairlərimizin bu janrdan gen qaçmasının da səbəbi budur.

Sevindirici haldır ki, bu gün də xalq ədəbiyyatının ən qədim növlərindən olan bayatı yaradıcılığı öz aktuallığını qoruyub saxlayır. Arzu və istəklərini bayatı üstə kökləyən Qəzənfər Bəxtiyarın dördlükləri təbiidir və təbii olduğu qədər də oxunaqlıdır, həyatidir.

Müəllifin aşiqanə bayatılarının birində sevən qəlbin ürək döyüntülərini belə ifadə edir:

Əzizim yarı canım,

Ömrümün varı canım.

Sən çıxıb gedən gündən,

Qalıbdı yarı canım.

Bir qəzet yazısında bu cür kitabların məziyyətlərindən əhatəli şəkildə danışmaq imkan xaricindədir. Bunu həssas oxucularımızın ixtiyarına buraxırıq. Müəllifə isə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Faiq ŞÜKÜRBƏYLİ,

AYB və AJB-nin üzvü,

"Qızıl qələm" media mükafatçısı

AzƏrbaycan Respublikasının Prezidenti yanında kütlƏvi informasiya vasitƏlƏrinin inkişafına dövlƏt dƏstƏyi fondunun maliyyƏ yardımı ilƏ

Ədalət 2017.- 27 iyul.- S.3.