Kitabla ucaldılan abidə

Layihənin istiqaməti: Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği

Əslində bu yazını daha ciddi və elmi bir üslubda yazmaq istəyirdim. Çünki əlimdə tutduğum və mütaliə etdiyim, yazmaqda əsas məqsədim olan bu dəyərli və poliqrafik cəhətdən gözəl, səliqəli şəkildə, eyni zamanda savadlı tərtib olunmuş sanballı kitab buna tam şəkildə imkan verirdi. Ancaq müəllifə olan rəğbətim və hörmətim məni daha sentimental notlara kökləyirdi. Beynimdə iki böyük qüvvə mübarizə aparırdı. Bu qüvvələrdən biri müəllif, digəri isə kitab və kitabın həsr olunduğu doğrudan da universal və istedadlı bir şəxsiyyət idi. Birinci qüvvə daha ağır gəlirdi. Çünki müəllif bu kitabla öz qəhrəmanına elə bir mənəvi abidə ucaltmışdı ki, o, yalnız ehtirama layiq idi.

Biz onunla gözəl bir kitab təqdimatında tanış olmuşduq. Mən çıxışımı bitirdikdən sonra kitabxanada işlədiyimi bildikdə yaxınlaşıb özünü təqdim etdi. Qəribə idi. Bu qadının gözlərində dərin və həzin bir titrəyiş var idi. O titrəyişin və kədər qarışıq qürurun səbəbini mən bir müddət sonra biləcəkdim. Mənə elə gəlirdi ki, sanki mən ona nəyi isə xatırladırdım. Beləcə, mənimlə bir qədər söhbət edib mütləq iş yerimə gələcəyini söylədi. Bu hadisənin üstündən bir müddət keçdi. Bir gün iş otağının qapısı ehmallıca açıldı. Gələn həmin xanım idi. Flora xanım! Mən onun nəzakətli və əsil duruşunu unutmamışdım. Son dərəcə mədəni şəkildə əlində tutduğu qızılgülləri və sanballı bir kitabı mənə təqdim etdi. Bundan gözəl nə ola bilərdi. Dünyanın ən dəyərli iki hədiyyəsi mənə təqdim edilirdi. Bunlardan da gözəl hədiyyə onun kimi insanla tanış olmağım idi. Sözün həqiqi mənasında gözəl insanla - Flora xanım Tağıyeva ilə.

Flora xanım Tağıyevanın 2013-cü ildə "Adiloğlu" nəşriyyatında çapdan çıxan "Nurəddin Tağıyev - 75" adlı nəfis və fundamental şəkildə tərtib etdiyi kitabını görəndə doğrudan da heyrətləndim. İxtisasca fizik olan, uzun illər pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmasına baxmayaraq, nəşriyyat sahəsində heç bir təcrübəsi olmayan bir insanın bu qədər qüsursuz və dəqiq tərtib edilmiş kitab ərsəyə gətirdiyinə inana bilmirdim. Ümumi həcmi 364 səhifədən ibarət, kifayət qədər qalın olan bu kitabı vərəqlədikcə təəccübüm daha da artırdı. Əvvəlcə müəllifə qarşı yaranan müsbət fikrim yerini kitabın qəhrəmanına verirdi. Bax elə Flora xanımın da məqsədi bu idi. Müəllif məqsədinə nail olmuşdu. Özünün mərhum ömür-gün yoldaşı, ixtisasca kitabxanaçı-biblioqraf olan, müxtəlif dövlət vəzifələrində çalışan Nurəddin Tağıyevin xatirəsinə ehtiram hissi, ruhuna rəhmət oxutmaq... Sanki bundan sonra dincəlir və öz missiyasını bitmiş hesab edirdi. O, doğrudan da bunu bacara bilmişdi. Öz qəhrəmanına ucaltdığı abidə dünya durduqca duracaq və onu ölməzliyə qovuşduracaqdı.

1938-ci ildə Gəncə şəhərində anadan olan Nurəddin Həmid oğlu Tağıyev 1961-1971-ci illərdə M.F.Axundov adına Respublika Kitabxanasında çalışmışdır. Elə burada da hələ o zamanlar tələbə olan, kitabxananın oxucusu Flora xanımla tanış olmuş və ailə qurmuşdur. Bura Flora xanıma o qədər doğma və əziz idi ki. Mənə: "Bir zamanlar bura oxucu kimi gəlirdim. İndi isə sizə görə gəlirəm" deyəndə qəribə bir hiss keçirdim. Üstündən uzun bir zaman keçməsinə baxmayaraq Flora xanım Nurəddin müəllimi bir an belə unutmurdu. Mümkün idimi? Onun üçün Nurəddin müəllimi əvəz edə bilən bir kimsə yox idi. O, təsəllisini ancaq əzizlərindən, həyat yoldaşının yadigar qoyub getdiyi övladlarından və nəvələrindən alırdı. Mən Nurəddin müəllimi tanımasam da, haqqında yazılan bu kitab onun barəsində tam təsəvvür formalaşdırırdı. Bununla da Flora xanım hər kəsə Nurəddin Tağıyevin kim olduğunu, nə qədər geniş və çoxşaxəli yaradıcılığa malik olan istedadlı bir şəxsiyyət olduğunu bütün dünyaya bəyan edirdi. Bəlkə də kitabın belə uğurlu alınmasının ən əsas səbəbi də elə bu idi.

Nurəddin müəllimin atası Həmid Tağıyev institutu bitirdikdən sonra təyinatla Tovuz rayonunun Aşağıquşçu kəndinə gəlmişdi. Nurəddin müəllim də bu kənddə böyümüş, sadə kənd uşağı olsa da həyatda özünə yer tuta bilmiş, öz bacarığı və savadı ilə şəxsiyyətini təsdiqləməyi bacarmışdı. Cəmi 44 il ömür sürən Nurəddin müəllim yaşadığı bu qısa müddətdə çox işlər görmüş, özü-özü üçün çox insanın qəlbində möhtəşəm abidə ucaltmışdı. Elə Flora xanımın kitabın "Xatirələr" bölməsində verdiyi yaxınlarının və tanışlarının sözlərini oxuduqca hər şey aydın olur. Bu xatirələr elə həzin və kövrəkdir ki, hamının qəlbindən çıxan o nisgil aydınca hiss olunur. Burada Nurəddin müəllimin qardaşı - Türk Dünyası Araşdırmaları Akademiyasının professoru Albert Tağıyev, bacısı Svetlana Tağıyeva, baldızları - Xalq artisti, YUNESKO-nun "Sülh artisti", professor, Bəstəkarlar İttifaqının sədri Firəngiz Əlizadə, Ü.Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının dosenti Züleyxa Məlikova, qaynı - inşaatçı-mühəndis Vəfa Əlizadə, bunlardan başqa tanışları və dostları - "Qızıl qələm" media mükafatçısı Natiq Səfiyev, Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasında məsləhətçi Tofiqə Rzayeva, sonda isə oğlu, uzun illər televiziya ekranlarından yaxşı tanıdığımız Xəyal Tağıyevin və Nurəddin müəllimin həyat yoldaşı Flora Tağıyevanın xatirələri təqdim olunub. Hər biri cəmiyyətdə özünəməxsus yeri, sözünün xüsusi çəkisi olan insanların onun haqqında ürək dolusu söhbətlərindən bilmək olur ki, dünya necə bir insanı itirib. Yaşasaydı...

Əmək fəaliyyətinə 1958-ci ildə Tovuz Rayon Mədəniyyət Evinin direktoru kimi başlamış, 1961-ci ildə M.F.Axundov adına Azərbaycan Respublika Kitabxanasında davam etdirmişdir. Nurəddin müəllim 1971-ci ildə köçürmə yolu ilə "Mədəni-maarif işi" jurnalının məsul katibi, 1974-cü ildən Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyinin Mədəni-maarif müəssisələri baş idarəsinin inspektoru kimi çalışmış, 1977-ci ildən Abşeron Rayon Mədəniyyət şöbəsinin müdiri olmuşdur. Burada çalışarkən Xırdalanda Uşaq musiqi məktəbinin açılmasına nail olmuş, Mədəniyyət evinin tikilməsində, gözəl parkın salınmasında böyük xidmətlər göstərmişdir. İlk dəfə olaraq rayonda "Diyarşünaslıq Muzeyi"ni yaratmış, onun təşkili üçün lazım olan eksponatların toplanmasında müstəsna əmək sərf etmişdir. N.Tağıyev keçmiş Sovetlər İttifaqında ənənəvi Məhsul bayramlarının keçirilməsində mühüm işlər görmüşdür. Tədbirlərin təşkilatçısı və ssenari müəllifi şəxsən özü olmuşdur. Bütün bu və digər xidmətlərinə görə 1981-ci ildə SSRİ Ali Sovetinin əmri ilə "Şərəf nişanı" ordeni ilə təltif edilmiş, müxtəlif Fəxri Fərmanlara layiq görülmüşdür.

Yuxarıda sadaladığımız xidmətləri onun yalnız ictimai fəaliyyəti idi. O, təkcə bacarıqlı təşkilatçı və peşəkar işçi deyildi. O, yaradıcı insan idi. Bu isə tamam başqa bir söhbətin mövzudur. Bu insanı başqalarından fərqləndirən bir xüsusiyyətdir. Məni hər şeydən çox heyrətə gətirən də bu idi. Cəmi 44 il ömür sürən bu insan nə qədər zəngin bir şəxs olubmuş. Flora xanım Tağıyeva öz kitabında onun şəxsiyyətinin bu hissəsinə də işıq tutmuş, bütün yaradıcılığını səliqəli şəkildə qruplaşdıraraq sistemləşdirmiş və oxucusuna təqdim etmişdir. Kitabın mündəricatına nəzər salsaq görərik ki, müəllif ilk olaraq Nurəddin müəllimin nəsr əsərlərini, daha sonra pyeslərini, poeziyasını (rübailər və bayatılar), mahnılarını, publisistik yazılarını, düşüncələrindən sətirləri, tərcümələrini, elmi-metodiki, tənqidi yazılarını çox mahir şəkildə arxivindən seçərək bu kitabda toplamışdır. Siz də təəccübləndinizmi? Təəccüblənməmək mümkündürmü? Əsla!

Həyat yoldaşı, kitabın müəllifi Flora xanım öz xatirələrində qeyd edir ki, hətta Nurəddin müəllim o zamanlar Azərbaycan Dövlət Televiziyasında nümayiş etdirilən məşhur "Səhər görüşləri" verilişinə yumoristik səhnəciklər də yazmış, "Gəl dolmanı ye..." adlı səhnəcikdə isə Xalq artisti Nəsibə xanım Zeynalova iştirak etmişdir.

1961-ci ildə Bakıda nəşr edilən "Uğur olsun" şeirlər və hekayələr kitabında hekayəsi çap edilmiş, 1977-ci ildə "Gənclik" nəşriyyatı tərəfindən Nurəddin Tağıyevin Firuz Qənizadə ilə həmmüəllifi olduğu "Pribaltika nağılları" adlı tərcümə kitabı nəşr edilmişdir. Yazıları o zamankı dövri mətbuatda - "Vışka", "Abşeron", "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetlərində, "Ulduz", "Mədəni-maarif işi" jurnallarında dərc edilmiş, "İnsan qəribə məxluqdur" hekayəsi bolqar dilinə, bir neçə hekayəsi isə rus dilinə tərcümə edilərək dərc edilmişdir.

İxtisasca kitabxanaçı-biblioqraf olan Nurəddin müəllim bir metodist kimi dəyərli metodik vəsaitlər işləyib hazırlamışdır. 1970-ci ildə M.F.Axundov adına Azərbaycan Respublika Kitabxanasının Elmi-metodik kitabxanaşünaslıq şöbəsinin baş metodisti kimi "Əlamətdar və tarixi günlər təqvimi 1970 - Aprel-may-iyun" buraxılışının, 1971-ci ildə isə "Rayon kitabxanalarının işinin planlaşdırılması" adlı metodik vəsaitin tərtibçisi olmuşdur. Bundan əlavə "Rayon kitabxanalarında ölkəşünaslıq işi" məqaləsi ("Mədəni-maarif işi" jurnalı, 1971-ci il, N2), "El gözü tərəzidir" (Salyan rayonda Kənd sovetinin deputatı, kitabxanaçı Bəsti İsmayılova haqqında. "Azərbaycan gəncləri" qəzeti, 8 fevral, 1973-cü il), "Oxucu və kitab müzakirəsi (Kitabxana işçilərinə kömək)" ("Abşeron" qəzeti, 4 mart, 1975-ci il), "Şərait var, amma..." (Gəncə şəhərindəki 7 nömrəli kitabxana haqqında tənqidi məqalə) ("Mədəni-maarif işi" jurnalı, 1971-ci il, N.2) məqalələri də son dərəcə maraqlıdır.

Flora xanım Tağıyevanın tərtib etdiyi bu kitabın daha bir özəlliyi sonda tərtib etdiyi biblioqrafik göstəricidir. O, bu işin də öhdəsindən məharətlə gəlib. İxtisasca fizika müəlliməsi olan bu xanım qəribə bir fəhmlə Nurəddin müəllimin əsərlərini xronoloji prinsip əsasında sistemləşdirərək qruplaşdırmışdır. Əlbəttə ki, bibloqrafik təsvir qaydası nəzərə alınmamışdır. Bundan əlavə hekayələrinin adlar göstəricisini də hazırlamış, Nurəddin müəllimin işlədiyi dövlət müəssisələrinin siyahısını vermişdir.

Kitabda maraqlı fotoşəkillər öz əksini tapmışdır. Burada Nurəddin müəllimin özünün və ailəsinin fotoları çox səliqə ilə düzülmüşdür. Zamanın müəyyən bir saniyəsində donaraq o illəri özündə əks etdirən bu şəkillərə baxarkən bu insanın zahirən də nə qədər xoşsimalı olduğunu görürsən. Allah ondan heç bir şeyi əsirgəməyibmiş. Zahiri ilə daxili eynilik təşkil edən insanlar azdır.

İnsanın ən ali xüsusiyyətlərindən biri də vəfalı olmasıdır. Vəfa hər insanda olmayan elə bir xüsusiyyətdir ki, ona malik olanlar hörmətə layiqdirlər. Mən Flora xanımı tanıdıqdan sonra ondakı aliliyə, xanımlığa və alicənablığa qibtə etdim. Əlbəttə ki, bunlar ona irsən, qanla ötürülən yüksək keyfiyyətlərdir. Bu mənada, haqqında danışdığım bu kitab onun öz tanrısı kimi tapındığı, gəncliyini tam şəkildə yaşaya bilmədiyi, yarı yolda qalan sevgisinə və məhəbbətinə verə biləcəyi, onun xatirəsinə ithaf edə biləcəyi ən gözəl abidədir. Flora xanım Tağıyevanın böyük sevgi ilə, ştrixlərini çox mahir bir heykəltəraş kimi cızdığı, kövrək materialdan deyil də, qranitdən yaratdığı monumental əsəri öz qəhrəmanına ucaltdığı möhtəşəm bir abidədir. Kitabla ucaltdığı mənəvi abidə.

Flora xanım mənə bağışladığı kitaba avtoqraf yazıb: "Hörmətli, adı kimi mehriban, məlahətli Mehriban xanıma müəllifdən... Ən xoş arzularla... 25.02.2013". Belə bir səmimi kitabın mənə də bağışlanmağına çox sevinirəm. Və mən də öz növbəmdə Nurəddin müəllimə Allahdan rəhmət diləyirəm.

Mən onu kitabxananın foyesinədək ötürdüm. Bu bina, bu müəssisə ona o qədər doğma idi ki, mən bunu bütün dərinliyi ilə hiss edirdim. Onun gözləri par-par parıldayırdı. Bu həm göz yaşı həm də sevinc və qürur parıltısı idi. Axı onun ən gözəl çağları bu kitabxanada keçib, axı o öz taleyini burada yaşayıb. Birdən kənardan qəribə bir həyəcanlı səs eşitdim: "Flora müəllimə!" Bu kitabxananın əməkdaşı idi. Öz sevimli fizika müəlliməsini, sinif rəhbərini görüb sevincindən uçurdu. Mən o xanımın gözlərində səmimi bir uşaq sevinci gördüm. Belə hisslər, belə baxışlar fərqli olur. Dağ şəlaləsi kimi təmiz və güclü. Bu isə artıq Flora xanımın şəxsiyyətinin təsdiqi idi. Həyat boş yerə yaşanmamışdı. Şərəfli insanlar şərəfli həyat yaşayırlar.

Mehriban Cəfərova

Ədalət.-2017.-26 may.-S.3.