KƏDƏRDƏN BÖYÜYƏN ŞAİR

ƏDƏBİ HƏYAT

Nəcməddin Mürvətov yurdumuzun Siyəzən adlanın gözəl bir məkanında yaşayır, müəllimdir, rayonda tanınmış ziyalılardan biridir. Gözəl evi-eşiyi, gülləri sayrışan, bülbülləri ötüşən bağı-bağçası var. Ailəsinə, uşaqlarına söz ola bilməz, Nəcməddin müəllimin adına layiqdi bu uşaqlar. Yaxından da, lap uzaqdan da bu ailəni, bu ocağı, onun ağsaqqalını tanıyanlar deyirlər ki, xoşbəxtdi Nəcməddin müəllim. Amma onun xoşbəxtliyi həm də ürəyindədi. O ürək ki, hər gün ordan ağ kağıza poeziya odu-alovu, yanğısı səpələyir. Və Nəcməddin Mürvətov ürəyinin sevincini, dərdini, gileyini şeirlərə çevirir.

Dünyamız ağlı-qaralıdır, təzadlıdı, dəyişən, yeniləşən, köhnə qaydaları, buxovları qandallayan dünyadı. Amma dəyişməyən, heç vaxt da dəyişə bilməyəcək məhəbbət var, sevgi var, Vətən hissi, göz oxşayan gözəlliklər var. Nəcməddin Mürvətov da bu sevgiləri qələmə alan şairdir. O, kədərdən yazanda da, sevincə bürünəndə də, istər zəmanədən, istərsə də bir dostundan gileylənəndə o sevgi hissi onu tərk etmir.

Nəcməddin Mürvətov bugünkü kəndin, milli-mənəvi dəyərlərimizi, adət-ənənələrimizi yaşadan kəndin övladıdır. Kənd stixiyası, ağsaqqallardan gələn, müdriklərdən, qarı nənələrdən gələn Allahçılıq, dinimizə, dilimizə, milli-mənəvi dəyərlərimizə ehtiram onun şeirlərinin məzmun qatında, necə deyərlər, üst mərtəbədə görsənən əlamətlərdi.

Öyünmə dövlətin, malın, varın var,

Geniş xəzinəndə hesabsız yatar.

Zamana, dövrana yoxdur etibar.

Güvənmə dürr, zərə, lələ, daş-qaşa,

Güvən Allahına, arxayın yaşa.

Olanlar hamısı deyil ki, kamil,

Lazımmı de buna bir söhbət, dəlil?

Gözəllik verilib, alınacaq bil,

Bağlıdır taleyə bu qismət, yaşa,

Güvən Allahına, arxayın yaşa.

Bu moralist ruhlu şeir təkcə tərbiyəvi əhəmiyyət daşımır, həm də eldən, möhtərəm ağsaqqalların dilindən eşidilən balaca bir Qorqud çağırışıdır.

İçimdə həsrət var, yer-yurd həsrəti,

Qoymur ki, quruya gözümün yaşı.

Hayqırtım, fəryadım aşkar, xəlvəti,

Cismim nə?-əridər torpağı, daşı.

Ağır yük daşıyır ürəyim indi,

Ağrılı-acılı, bağrı yaran yük.

Bundandır saçıma ağ qar ələndi,

Bundandır həyatım mənasız, sönük.

Nəcməddinin şeirlərində Ana mövzusu da diqqəti çəkir, o səbəbdən ki, bu şeirlərdə ana məhəbbəti illər boyu yaşanılan hisslərdən doğur. Ana itkisi şair qəlbində sonsuz kədər yaradıb. Bu kədəri hər şair özünəməxsus yazır. Nəcməddinin şeirlərində Ana itkisi Anaya məhəbbətin əbədiyaşarlığı kimi mənalanır:

Bədrəng oldu boz-bulanıq həyatım,

Yana düşdü sınmış qolum-qanadım.

Sənlə bağlı saysız arzum, muradım,

Külə döndü vaxtsız solan, ay ana.

Tənhalığı niyə qıydın balana,

Sənsizlikdən ağlar mələr qalana.

İnanıram uydurduğum yalana.

Yuxudasan oyan, oyan, ay ana.

Əlbəttə, bu yazıda Nəcməddin Mürvətovun bütün şeirləri barədə söz açmaq istəmirəm. Amma onun sevgi şeirləri barədə söz açmasam, günah olar.

Əsrimizin bu çağında gözəl sevgi şeirləri az yaranır-bunu etiraf etmək lazımdır. Çox yazılır, amma keyfiyyət nadir hallarda kəmiyyətə çevrilir. Ona görə ki, Leylilik, Məcnunluq, sevgi yolunda fədakarlıq azalıb. Çox şeirlərdə yaşanılan, duyulan hisslərdən deyil, hazır sevgi şeirlərindən gələn "mətnlər" üstünlük təşkil edir. Nəcməddin Mürvətovun sevgi şeirlərində yaşayan, ölməyən, illər keçdikcə xatırlanan və xatırlandıqca da daha şiddətlənən sevgidən söhbət gedir. Bu şeirlərdə bir Azərbaycan kişisinin qəlbinin iztirabları və əslində, bu iztirabların gözəlliyi öz əksini tapır.

İstəyim, bir damla göz yaşı səndən,

Göstərə köksünü yaxan həsrəti.

Çox üstün olar o sözdən, kəlmədən,

Görəm sevgindəki səmimiyyəti.

O şeirləri oxuduqca sanki bir sevgi hekayətini dinləyirsən. Və o şeirlərdə müəllif məişət dedi-qodularına uymur, mənasız küsməklərə, inciməklərə meyl eləmir, hər şey o sevgi hekayətinin axarında gözə dəyir. "Sevgimiz olsa da göl, ümman, dəniz, Sən mənsiz yaşadın, mən də ki, sənsiz" - bu etiraf səmimidir, səni inandırır ki, ortada ayrılıqlar dağ kimi ucalıb. O ucalan ayrılıq dağını isə qoparmaq, yıxmaq mümkün deyil. Çünki sevginin gözəlliyi də elə ayrılıqdadır. Ayrılıq mənəvi olanda, yəni iki insan bir-birinin həsrətini çəkə-çəkə bir-birindən uzaq olanda, ya da kövrələndə ayrılığın dadı bilinir. Yaşamaq, sevmək-bax, elə budur!

Sıxır boğazımı amansız qəhər,

Axır sifətimə gözümün yaşı.

Mümkünmü özümdən qaçım birtəhər,

Atım sinəmdəki o ağır daşı?

Mürvətovun şeirləri içərisində saza, musiqiyə bir təşnəlik duyulur. Onun musiqi duyumu həm də şeirlərindəki musiqilik, ritm, ahəng, melodiya tempi yaradır.

İndi isə onun qəzəlləri haqqında bir neçə kəlmə. Qəzəli kim yaza bilər? Əruza az-çox bələd olan, klassik poeziyaya sevgilər bəsləyən, Füzulini, Seyid Əzim Şirvanini, Vahidi oxumadan, onların qəzəllərindəki gözəllikləri, poetik incəlikləri mənimsəmədən qəzəl yazmaq günahdır. Həm də indi elə qəzəl yazasan ki, heç olmasa, füzuliyanə bir deyim, bir obraz, təşbeh və metafora ilə üzləşəsən. Nəcməddinin qəzəllərində mümkün qədər ərəb-fars sözlərinə etinasızlıq var, bu, yaxşı cəhətdir. Sevgi şeirlərində olduğu kimi, qəzəllərində də səmimi hisslər, təbii duyğular diqqəti cəlb edir. Muğam haqqında yazdığı qəzəl daha diqqətəlayiqdir:

Ucaldıb zirvəsinə verdi nəfəs, gah muğama,

Görüb ecazı bəşər, qaldı mat, heyran muğama.

Ustaddan ərz eyləyə möcüzənin sirlərini,

Açdı yol, meyli sala şövqlə hər cavan muğama.

Car çəkdi: dinlə, budur musiqidə şahənşah,

Qayğıyla bəxş elədi yepyeni dövran muğama.

Dünyaya etdi sübut, zərrəcə yox şəkk-şübhə,

Anadır, doğma ana Azərbaycan muğama.

Nəcməddinəm, deyirəm tanımıram bircəcə kəs,

Necə ki xidmət edib xanım Mehriban muğama.

Təbii ki, onun qəzəllərinin də əsas mövzusu sevgidir. Deyim ki, hamısı əlüyyül-əladır, özümü aldatmış olaram, amma içərisində elə nümunələr var ki, Vahidin gözəl qəzəllərinə ruh etibarilə yaxındı.

Eylə bol zillətini hər nə qədər var mənə,

Söz deyəm, səs çıxaram vermə ixtiyar mənə.

Qoy dadım ləzzətini həsrətin, həm hicranın,

Göndər köksüm dolusu qüssə, qəm, qubar mənə.

Sevginin dərdi-səri aşiqə xoş zinətdir,

Söyləyirlər yaraşır ağı, ahı-zar mənə.

Gözümün yaşın döndər selə ki, ümman ola,

Dəhanımdan çıxan od eyləməyə kar mənə.

Nəcməddinəm, diləyim rəhm deyil, səndən yar,

Ver uyum ağrı-acı, xəlvət, aşikar mənə.

Gözəl qəzəldir, istənilən xanəndə bunu ifa elədiyi muğamda səsləndirə bilər.

Nəcməddin Mürvətova-Siyəzəndə yaşayan bu duyğulu şairi yeni, daha gözəl şeirlər yazmağa səsləyirəm.

Vaqif YUSİFLİ,

filologiya

elmləri

doktoru

Ədalət 2017.- 14 oktyabr.- S.15.