“Atam evlənəndə hönkür-hönkür
ağladım”
Adalet.az
kulis.az-ın "Atamın xatirəsi" layihəsindən mərhum
şair Vaqif Səmədoğlunun qızı Nigar Vəkilova
ilə müsahibəni təqdim edir.
- Atanızla bağlı
yadınıza düşən ilk xatirə hansıdır?
- Mənim
həmişə atamla bağlı bir xatirə yadıma
düşür. Amma bunun səbəbini bilmirəm
ki, niyə bu xatirə ağlımdan çıxmır.
Bu gün də bura gələndə həmin
xatirə yaddaşımda canlandı, uşaqlığım
gözümün qabağına gəldi. Bizim
evdə, qonaq otağında böyük bir royal vardı.
Atam o royalın üstünə
"proiqrivatel”, plastinkalar qoymuşdu. Mən
nağıllara qulaq asırdım. Onda
üç, ya dörd yaşında olardım. Hər gün bu təkrar olunurdu. Royalın üstünə çıxırdım,
nağıllara qulaq asırdım, anam oyuncaqlarımı gətirirdi,
yeməyimi verirdi. Bir dəfə atam gəlib dedi ki, Nigar
geyin, biz heyvanxanaya gedəcəyik.
- Zooparka
yəni...
- Hə. Amma zoopark demədi. Heyvanxana dedi (gülür). Mən
bunu eşidəndə o qədər çox sevinmişdim
ki... İndi belə yadımdadır ki, royalın
üstündən necə durdum, qaça-qaça
otağıma getdim... Amma sonra nə oldu? Bax, bu mənim yadımda deyil. Xatirənin
arxası yadıma düşməsə də, nədənsə
bu xatirə məndə kədər hissi oyadır. Və mən bunun səbəbini bilmirəm. Yadıma gəlmir ki, atamla heyvanxanaya getdim, ya yox.
Bu xatirə məni hər zaman onu yadıma
salanda kədərləndirir.
- Mənim
tanıdığım Vaqif Səmədoğlu şən,
zarafatçıl biriydi, yumor hissi çox güclüydü.
Evdə də eləydi?
- Evdə
də siz dediyiniz kimiydi. Onu tanıyanlar, məni
tanıyanlar deyirlər ki, sizdə "firmenni Vəkilovski”
yumor var (gülür).
- Sizlə zarafat edirdi?
-
Çox...
- Yadınıza hansı zarafatı
düşür?
- Birini
deyim. Amma onu xatırlaya bilmərəm. Çünki mən doğulanda olmuşdu bu. Rəhmətlik
nənəm Xavər xanım, bibim, bibimin qızı bizlə
üzbəüz yaşayırdılar. Bir
gün onlar balkona çıxırlar. Bizə
zəng eləmişdilər, soruşmuşdular ki, Vaqif, necəsən,
nə var, nə yox? Atam da demişdi ki,
yaxşıyam, indi balkona çıxaq, sizə Nigarı
göstərəcəm. Mən də bir
on gün olar dünyaya gəlmişəm. Bibim danışırdı ki, atan balkona
çıxdı, səni tez-tez yellədi, sonra başladı
səni göyə atıb tutmağa, bir dəfə, iki dəfə,
axırda uşaq düşdü yerə.
- Vay!
- Ancaq o mən
deyildim. Mənim bir yumşaq meymun
oyuncağım vardı, onu bürüyüb
çıxıbmış balkona.
- Onu
görənlərə çox pis təsir edərdi amma...
- Əlbəttə.
Bibim az qalmışdı özündən
getsin (gülür).
- Bu sizinlə
ilk zarafatıydı... Hələ bələkdəykən...
- Aha, ilk
zarafat idi. İkinci zarafatını da deyim.
Bizim bir qohumumuz vardı - Ramiz Qiyasbəyli.
O, bizə gəlmişdi ki, məni görsün. Qırxım çıxmışdı onda. Anam süfrə açıb, plov bişirib. İndi Ramiz atama deyir ki, ay Vaqif, uşaq hardadır,
Nigar balanı gətir görək. Ramizin
də çox yekə bığları vardı. Atam da
dedi ki, Ramiz sən yemə, mən indi uşağı gətirəcəm.
Ramiz də tez-tələsik
bığlarını dəsmalla silir ki, bu saat uşaq gələcək,
onu görəcək. Atam qucağında mən
gəlib deyib, Ramiz, ala uşağı, alnından öp.
Ramiz əyilib öpmək istəyəndə
atam örtüyü açıb, ortaya həmən meymun
oyuncaq çıxıb (gülüşmə).
- Sizə
yəqin ki, Niyar deyirdi...
- Hə,
Niyar... Niyar balam deyirdi. Amma məni
ən çox "Amatya” deyə
çağırırdı. Nəyə
görə? Ona görə ki, anam mənə
hamilə olanda, bunlar elə biliblər, oğlan olacaq. Atam da, anam da oğlan istəyirlərmiş. Doğum evində atama deyiblər ki, təbrik edirik,
sizin qızınız olub. O da rusca: "A malçik?”
deyə soruşub. Sonra bu "A malçik”
dönüb oldu "Amalçik”, sonrda da "Amatya”.
- Nigar xanım, Vaqif müəllim nə
vaxt ailə qurdu?
- Anamla
1971-ci ildə tanış olublar. Bir ildən sonra evləniblər.
- Necə
tanış olublar?
- Bizim bir
qohumumuzun evində. Atam Azərbaycanın xalq
yazıçısı Mirzə İbrahimovun qızı Sevda
İbrahimova (Azərbaycan bəstəkarı, Azərbaycanın
xalq artisti – red.) ilə orta məktəbdə oxumuşdu.
Ana nənəm isə Mirzə İbrahimovun həyat
yoldaşı Sara xanımla xalaqızı idi. Atamla anam
Mirzə müəllimin kiçik qızının ad
günündə tanış olub, bir-birlərini
bəyənib və bir müddət sonra ailə qurublar.
- İki
qız uşağı oldu...
- Bəli,
mən, bir də məndən balaca Məhbub. Səməd
Vurğunun anasının adıdır.
- Evdə ən çox kimlə
ünsiyyətdə olurdu?
- İkimizlə. Amma, bacım məndən dörd yaş
kiçik olduğuna görə, mənimlə daha çox
ünsiyyətdə olurdu.
- Nələrdən
danışırdınız?
- Biz çox şeydən danışırdıq. Axır vaxtlar biz daha çox həyatdan, poeziyadan söhbət açırdıq. Çünki mən şeir yazıram. Ancaq rus dilində. Ona görə ki, rusdilliyəm. Bir gün mən aparıb şeirlərimi atama verdim və ona dedim: "Sən sadəcə şeirləri oxu, tənqid eləmə, demə ki, bu pisdi-filan. Bəyənməsən, denən bəyənmirəm. Ya da yaxşı yaza bilərsən demə. Bir sözlə, tənqid eləmə”. Dəftərimi verdim, açdı, birinci şeiri oxudu, sonra vərəqi çevirdi, ikinci şeirə keçdi, gördüm, siqaret alışdırdı, yenə oxumağa davam elədi. Hiss etdim ki, şeirlərim atama maraqlı gəlib. Üzünün ifadəsindən gördüm. Dalbadal siqaret çəkirdi, həyəcanlı olduğunu hiss etdim. Sonra durdu otaqdan çıxdı, əlində də mənim dəftərim. Sonra gəldi mənə dedi ki, Ngar, bilsəydim, sən son yazdığım şeirləri oxumusan, deyərdim bu plagiatdı, ya da Azərbaycan dilindən rus dilinə tərcümədir. Ancaq o şeirləri sən oxuya bilməzdin, çünki çap olunmamışdı, onlar mənim stolumdadır, məndən başqa heç kimin o şeirlərdən xəbəri yoxdur. Yəni şeirlərimiz bir-birinə çox oxşayırdı.
- Nigar xanım,
Vaqif Səmədoğlu ata kimi necə biriydi? Onu necə
xarakterizə edərdiniz?
- Atamla anam mən doğulandan yeddi il sonra ayrılıblar. Bir müddət tək yaşadı atam. Sonra Nüşabə xanımla tanış oldu və onunla evləndi. Atam bizlə yaşayanda mən uşaq idim. Uşaq olsam da, onun necə ata olduğu yaxşı yadımdadır. Onunla parka gedirdik, bağ evinə aparırdı məni. Şüvəlandakı bağımızda bibimlə qalırdıq. Fotoaparat kolleksiyası vardı, həmçinin gözəl fotoqraf idi. Mənim ən gözəl uşaqlıq şəkillərimi atam çəkib. Onlar çox canlı şəkillərdi. Adi şəkillər deyil. Yadıma sonra bir şey düşür. Bir dəfə atam göbələk qızartmışdı, çağırdı məni ki, gəl yeyək. Anam da hirsləndi: "Olmaz, olmaz. O uşaqdı, uşağa göbələk vermə”. Atam demişdi ki, qoy ən dadlı şeyləri indidən öyrənsin.
- Vaqif müəllim
ayrılandan sonra əlaqələr kəsilmədi ki?
- Xeyr. Qətiyyən kəsilmədi. İlk növbədə ona görə ki, atamla üzbəüz yaşayırdıq. Atamın balkonu bizə tərəf çıxırdı. Zəng edirdi mənə ki, balkona çıx. Balkona çıxırdım, o da o tərəfdən mənə əl eləyirdi. Mən rəhmətlik bibim Aybəniz xanım ilə çox yaxın idim, biz onunla sözün əsl mənasında dost idik. Ona qörə də, çox vaxt bütün əlaqələri bibim yaradırdı ki, biz tez-tez görüşək.
- Nə
üstündə ayrıldılar?
- Bilirsiniz, yaradıcı insanla ailə qurmaq
çətindir. Mənim anam da musiqiçidi, həmin vaxtlar işləyirdi
də. Atam da şair idi, yazırdı. Bir
gün elə bir vaxt gəldi ki, onlar bir-birini başa
düşmədilər.
- İki yaradıcı eqosu evliliyə mane oldu.
- Belə
deməzdim. Cavanlığın eqosu və
maksimalizm üst-üstə düşüb. Bu mənim fikrimdir. Sən əgər
yaradıcı adamla ailə qurursansa, ona olan
marağını da yaradıcılığına qurban verməlisən.
- Ayrılıqdan sonra ananız
üçün çətin olardı?
- O
qadınıydı, tək qalmışdı, iki uşağa
baxırdı. Amma anamın yanında həmişə
atası, anası, bacısı olmuşdu. Mənim babam tanınmış akuşer-ginekoloq həkim,
professor idi. Nənəm də həkim idi.
Onlar anama böyük dayaq oldular. Məncə, hər insan üçün
ayrılıq ağır bir hisdir. Mən
ayrılıqdan danışanda, atamın bir gözəl
şeiri yadıma düşür:
Bacarsaydım
qurudardım,
Dünyanın
dənizlərini,
Xəzər
yudu bu gün, gülüm,
Sahildəki izlərini.
O balaca ləpirləri
Çoxmu
gördü dünya mənə,
Gözmü dəydi izlərinə?
Yerə
vurdun sözlərimi,
Dindi yerim
sarı simi...
Eşitmişəm
yol üstəsən,
Yaz,
göndərim gözlərimi,
Harda
ağlamaq istəsən...
Bu şeir o ərəfələrdə yazılıb.
- Bəlkə
başqa səbəb vardı? Qısqanclıq,
Vaqif müəllimin şair xarakterindən dolayı ailəyə
çox diqqət göstərməməsi və s.
- Qətiyyən!
Çünki atam anamı, bizi çox sevirdi.
Bunu da anam yaxşı bilirdi, ona güvənirdi.
Sadəcə dediyim kimi, iki insan bir gün
anladılar ki, hərəsi ayrı-ayrı
yaşamalıdırlar.
- Hiss edirəm
ki, uzaqlıq hiss etməmisiniz atanızdan...
-
Heç vaxt atam mənə uzaq olmayıb, hiss etməmişəm
bunu. Mənim 19 yaşım olardı. Bibim qızı zəng eləmişdi ki, sənin xəbərin
varmı, papan evlənir. Onda
qısqanmışdım, ağlamışdım hətta.
Məndən elə ağlamaq çıxmışdı
ki... Başqa bir insanla ailə həyatı
qurmağı mənə çox pis təsir eləmişdi.
Bu sonra keçdi. Nüşabə
xanımla, onun qızı Mirvari ilə tanış
oldum, çox yaxşı insan olduqlarını gördüm.
İndi biz doğmalaşmışıq. Övladlarımız da bir-birlərini bacı kimi qəbul
ediblər. Atam olmasa da, mən onların
evinə tez-tez gedib gəlirəm.
- Nigar xanım, atanız sizə
heç qadağalar qoyurdu?
- Hə,
iki dəfə olmuşdu. Birinci dəfə atamgilə gəlib
dedim ki, müğənni olmaq istəyirəm. Anam
Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbində
dərs deyirdi. Vaqif Gərayzadə də orda
işləyirdi. Mənim yaxşı səsim var. Anam
dedi ki, gəl gedək, Vaqif müəllim də sənə
qulaq assın. Vaqif müəllim də dinlədi və dedi ki,
çox gözəldi, amma üzərində işləmək
lazımdı, gərək sənnən çalışaq.
Dedi, istəyirsən gəl çalış, sonra müğənni
olarsan. Mən atamgilə gəldim, dedim, papa, belə bir iş
olub, nə deyirsən. Atam dedi, qətiyyən olmaz. Mən
etiraz elədim, oxumaq istədiyimi dedim. "Get, evdə oxu” –
dedi. Belə oxumaq istəmirdim, səhnədə
oxumaq istəyirdim. Dedi, ay qız, yox e, yox, olmaz, sən
hara, səhnə hara, mənə müğənni qız
lazım deyil. Oxumaq istəyirsən, gəl bizə,
anam Xavəri də çağıraq, oturaq sənə qulaq
asaq, əl çalaq, amma səhnədə olmaz.
- Bəs ikinci qadağa nə idi?
- Mən
aktrisa olmaq istəyirdim. Atam həmişə
deyirdi ki, "Azdrama” sənin timsalında böyük bir
aktrisa itirib. Yəni məndə aktyorluq
görürdü. Mən onda dedim ki, sənədlərimi
İncəsənət Universitetinə verim. Atam dedi, qətiyyən
olmaz. Səbəbini soruşdum. Dedi, mənim
bir Afaq Bəşirqızım var, ikinciyə ehtiyac yoxdur
(gülür).
-
Çox içirdi Vaqif müəllim... İçkiylə
yaxın dost idi...
- Bu
şişirdilmiş bir faktdır. Ümumiyyətlə,
düşünürəm ki, yaradıcı insanlar ya kədərli
olanda, ya da azacıq içəndə gözəl əsərlər
ortaya qoya bilərlər. Bu ondan irəli gəlir ki, insan
bir az içkili olanda cəsarətə gəlir,
daxilində gizlənən hissləri qorxmadan etiraf edə
bilir, daha kövrək və həssas olur.
- Sizcə, Vaqif müəllim
güclü adam idi?
- Həm
də çox. Çünki o, öz xəstəliyini
bilə-bilə onunla zarafat eləyirdi.
- Xərçəng...
- Bəli...
Ölümdən də danışırdı.
Filosof idi. Onun poeziyası
başdan-ayağa fəlsəfi ahəng üstündə
köklənib. Bilirdi ki, tezliklə gedəcək,
amma heç vaxt qorxuram demirdi.
- O günləri necə
xatırlayırsınız?
- Təbii
ki, mən bunu eşidəndə şoka
düşmüşdüm. Diaqnozun səhv
olduğunu düşünürdüm. Çünki
bibim qızı Aygünə də eyni diaqnoz qoyulmuşdu və
o, müalicə alırdı. İnanmırdım
ki, mənə yaxın iki adamda belə bir diaqnoz olsun. Amma sonra bildik ki, həqiqətən xərçəngdi.
Atam öz xəstəliyini də yumora
çevirmişdi. O, xəstəliyini biləndə
Mirvariyə zəng elədi ki, evə gələndə pivə
al, xərçəng məndə var (gülür). Məncə, çox güclü bir insan xəstəliyini
yumora çevirə bilər. Heç vaxt
xəstəliyinə görə əvvəlki həyat tərzini
dəyişmədi. Sadəcə axır
vaxtlar yorulmuşdu. Müalicəyə
gedirdi xarici ölkələrə, dərman qəbul edirdi.
Sən təsəvvür elə ki, mübarizə
aparırsan, aparırsan, qalib gəlmək istəyirsən,
ancaq uduzduğunu bilirsən. Hətta onu
görürsən də. Uduzduğunu bilə-bilə
güclü qalmaq çox çətindir. Sən getdikcə
dəyişildiyini hiss edirsən, ətrafının da sənə
görə ağrı çəkdiyini görürsən. Görürsən ki, sənə baxanda kimsə
qırağa çəkilib gözünün
yaşını axıdır. Ancaq sənlə
qarşılaşanda gülümsünür. İnsan bunu başa düşür. Və bu çox çətin bir şeydir.
-
Böyük adammış...
- Mən
atamdan o ərəfədə müsahibə də
almışdım. Çox gözəl, səmimi
müsahibə alınmışdı. Biz
onunla oturub bir saatdan çox danışdıq. Hamı evdə idi – Nüşabə xanım,
Mirvari, qızı. Amma bizim
üçün yalnız o və mən var idik. Mən indi bunu başa düşdüm ki, həmin o
müddət bir-birimizlə söhbət edərkən biz
vidalaşırdıq.
- 2015-ci ildə rəhmətə getdi.
- Hə. Mənim üçün çox ağır il olmuşdu. İki əzizimi itirdim. Atamı və bibim qızını.
- Atanızın
son anlarını necə xatırlayırsınız?
- Yada salmaq çətindir. Mən işdə oturmuşdum. Mirvari zəng elədi ki, sən gəlməlisən. Getməyin vacib olduğunu başa düşdüm. Mənim bir ətrim var idi, atam niyəsə onu sevmirdi. Hər dəfə onlara gedəndə deyirdi ki, ay qız, sən yenə bu ətirdən vurdun, eləmə də belə, mənim xoşum gəlmir o ətirdən. Tərslikdən də həmin gün səhər işə gəlmədən əvvəl o ətri vurmuşdum. Mirvari mənə zəng vurub deyəndə ki, gəl, ilk ağlıma o gəldi, öz-özümə dedim, ay Allah indi bu ətirin qoxusu üstümdə necə gedəcəm ora? Bilirdim ki, vidalaşmağa gedirəm. Və bu mənə təsir elədi. Evə gedəndə onlara dedim ki, bir şal versinlər, örtüm üstümü, atamın xoşu gəlmədiyi ətrin qoxusu gəlməsin. Mən həmin an onu sevindirmək istəyirdim. O, məni görsün, ətri hiss eləməsin. Təbii ki, o, bizim nəyə görə gəldiyimizi yaxşı bilirdi. Biz otağa keçdik, oturduq. Bir az keçəndən sonra eynəyini çıxardı və bizə dedi ki, otaqdan çıxın. Beş-on dəqiqədən sonra keçindi.
Mən ölən gün
bir külək əsəcək küçələrdə.
Və yellədəcək
ipdən asılı, quruyan
sarı çiçəkli bir uşaq paltarını.
Matəm bayrağıtək dalğalanacaq
uşaq paltarı
mən ölən gün...
Bu 1982-ci ildə yazdığı şeirdi. Və elə də oldu... O, dünyasını dəyişən andan bir qədər sonra külək əsməyə başladı. Nə idi bu? Bir təsadüf yoxsa şair uzaq görənliyidir? Bilmirəm. Özündən də sorüşa bilmirəm. Amma, bilirsiz, indi 5 dəqiqəlik görsəydim onu, soruşardım. Bir də soruşardım ki, papa, biz səninlə onda getdik heyvanxanaya, ya yox?
Söhbətləşdi:
Ayxan Ayvaz
Ədalət 2017.- 27 oktyabr.- S.6.