CAVAD ZEYNALLA GÖRÜŞ... AMMA ŞAİR KİMİ
Bir nasir kimi tanıdığım,
"İkinci and", "Suya söylənən yuxu", "Şəhərə
qar yağırdı"
kitablarında hekayələrini,
povestlərini oxuduğum
Cavad Zeynalı bir neçə il bundan əvvəl
"Köhnə kişilər"
şeirlər kitabı
ilə bir şair kimi gördüm. Ədəbiyyatda belə hadisələrlə
həmişə qarşılaşmaq
mümkündür. Bilirəm ki,
Cavad Zeynal yaradıcılığa şeirlə
başlayıb, amma çox keçmədən
hekayələr yazıb
və uzun müddət də onu hamı bir
nasir kimi tanıyıb. Onun hekayələri
öz təbiiliyi, təsvir etdiyi kənd həyatının
koloritli təqdimi ilə diqqəti cəlb edirdi. Bu təbiilik onun
şeirlərində də
davam edir. Yaradıcılıq hansı janrda
olursa-olsun, fərdi üslub, yəni yazıçıya məxsus
olan bədii keyfiyyətlər yaşanır.
Bax, Cavad Zeynalın şeirlərində bu yaşantıları görürəm.
Onun şeirləri haqqında söhbətə
başlamamışdan öncə
Rəşad Məcidin-Cavadı
yaxşı tanıyan
gözəl şairimizin
"Köhnə kişilər"
kitabına yazdığı
ön sözdən bir kiçik parçanı təqdim edim: "2010-cu ilin bir payız günü idi. Cavad Zeynal qəflətən
"525-ci qəzet"də yanıma gəldi. Üzündə qəribə bir
nigaranlıq, sıxıntı
vardı. Nə idi
bunlar? Bilmədim. Yaşına uyğun olmayan bir utancaqlıqla: - Bu qoca vaşımda şeir yazmağa başlamışam-dedi və
əlindəki bükümü
qarşıma qoydu: - Bax gör bunları
üzə çıxarmaq
olar? Şeirləri oxudum və
məni tutdu. Şeirlər həm ədəbi
ictimaiyyət arasında,
həm də oxucularda böyük maraq doğurdu".
Cavad Zeynalın bütün şeirləri
heca vəznindədir. Bunun səbəbini araşdırmaq
istəməzdik, hər
hansı şairin hansı vəzndə yazması əsas deyil, əsas odur ki, şeirdə
fikir-hiss, qəlb və ağıl vəhdəti hiss olunsun.
Şair bu dünyaya, təbiətə,
cəmiyyətə, Vətənə,
gözəlliyə, sevgiyə
həsr etdiyi şeirlərində səmimi olsun, ən başlıcası,
təzə söz desin, mənalı fikir söyləsin. Cavadın doğulduğu Füzulinin
Gorazıllı kəndi
indi düşmən tapdağındadır. Və
Cavad "Uzaqdan boylandım dağlarımıza"
şeirində o həsrəti,
yurd yanğısını
ifadə edir:
Uzaqdan boylandım dağlarımıza,
Ürəyim uçundu, səsim titrədi.
Göz yaşım gözümdə
döndü ulduza,
Özüm yalan oldu,
hissim titrədi.
Hər biri kimsəsiz qocalar kimi...
Elə bil bir
azca yapıxmışdılar.
Qayalar dumanda bacalar kimi...
Elə bil bir
göz də qıpıxmışdılar.
Tamam dəyişmişdi görü-görkəmi,
Solmuşdu mən görən al yamacları.
Həsrətdən göynəyən dodağım kimi,
Duman yalayırdı yal-yamacları.
Bulaqlar başında kürəklənirik,
Çöllərə düşürük,
dirrik gəzirik.
Kürsüyə qalxanda körüklənirik,
Kürsüdən düşəndə
birlik gəzirik.
Sinəmdə ahlarım qalxıbdı
göyə,
Mən nələr çəkirəm bilməyin
anam.
Məzarı yağıda qalıbsa
deyə
İnciyib, yuxuma gəlməyir
anam.
Vətəndə yurd həsrətini
bundan da yaxşı ifadə etmək olarmı? "Məzarı
yağıda qalıbsa
deyə İnciyib, yuxuma gəlməyir anam" - nə qədər həzin duyğudur və nə qədər obrazlıdır. Cavad Zeynalın
şeirlərində iki
zaman üz-üzə
gəlir.
Keçmiş və indi. Keçmiş həm xoş
xatirələrlə, həm
də nisgilli duyğularla doludur, indiki çağda isə həm keçmiş yaşayır,
həm də bu gün. Bax, bu mənada Cavadın "Köhnə
kişilər" şeiri
maraq doğurur. Cavadın gördüyü köhnə
kişilər "Göylərdən
yerlərə işıq
salırlar. ...Onlar
şimşək idi -
çaxıb getdilər".
Amma indi "köhnə kişi" tapmaq çətindi. Çünki:
"Elə dağıdırıq,
sökürük ancaq,
Elə hey didirik, didilirik biz. Qardaş xirtdəyinə çökürük
ancaq, Kişilik taxtından itiririk
biz".
Cavad Zeynal şeirə gec qayıtsa da, hiss olunur ki, illərdən bəri içində şeir yanğıları
ona rahatlıq verməyib və 2010-cu ildən bu yana o yanğıları
misralara çevirir. Şeirə,
poeziyaya böyük sevgi var onun
şeirlərində. O, ustadlara, onların sənətinə böyük
ehtiramla yanaşır,
şairliyi bu dünyanın ən cəfakeş insanları hesab edir.
Yapılmaz torpağa şair
kürəyi,
Sönmək də çətindi,
çaxmaq da çətin.
Alınmaz qaladı xalqın
ürəyi,
Girmək də çətindi,
çıxmaq da çətin.
Şairlər yaradan, şairlər
quran,
Şairlər sözüylə şair olurlar.
"Şairəm söyləyir yerindən duran",
İlaxır olurlar, sair olurlar.
Cavad Zeynal çox
həssas şairdi. Həssaslığın içində yazıqlıq
yoxdu, heyrət var, həzin, kövrək duyğular baş-başadır, təəssüf
də var, sevinc də, qəm də. Hiss olunur ki,
Cavad böyük şairimiz Müşfiqə
pərəstiş edir-"Dünyada bir Müşfiq məhv elədilər, Dünyaya gələnlər Müşfiq
oldular" deyir.
Bir neçə şairimiz
"Yanıq Kərəmi"
saz havasına qol götürüb oynayanları qınaq atəşinə tutublar.
Cavad da elə. "Adam da yananı yandırarmı heç,
Bu necə süzməkdi,
nə oynamaqdı?". Böyük alim Ziya Bünyadovun
qətli onu da yandırır: "45-də
qəhrəman qayıdan
kəsi Qoruya bilmədik öz içimizdə". Şeirlərində
qocalıqdan gələn
qərib küləklər
də əsir: "Qatardan ayrılmış durna kimiyəm, Köç gedib, kimsə yox, tənha qalmışam"
- deyir. "Elə oxşayıram" şeirində
isə özü ilə milləti arasında bir oxşarlıq görür,
bu da həssaslığın
bir sonucu:
Ürəyim süfrədi-açıq və təmiz,
Bozaran sifətim tərs olmayır heç.
Başıma gələni unuduram
tez,
Başıma gələnlər dərs olmayır heç.
Cavad Zeynalın şeirlərində həqiqət
axtarışları - daha
doğrusu, onu bir insan kimi
narahat edən həyati məsələlər
daha çox diqqəti cəlb edir. Deyir ki: "Min illərdi gəzirik, Haralara çapmırıq.
Bir xəyaldı, deyəsən,
Tapmırıq ki, tapmırıq".
Şairin də bütün ömrü həqiqət
uğrunda mübarizələrdə keçir və Cavd da o şairlərdən biri. Bəzən istəyinə nail olur, bəzən yox. O həqiqəti əllərində
tapır: "Əzəli qalamdı, məni qoruyur,
Əzəli qalamı dünya sayıram. Qala əllərimə gecə baş
qoyur, Qala əllərimdə
yuxulayıram". Bəzən isə həqiqət axtarışları
boşa çıxır, məğlubiyyətin
etirafı səslənir: "Sürdüyüm
bu ömür ömür deyilmiş, Ömür sanmamışam, yazıqlar mənə".
Yaşın yetmişində səslənən bu etiraflar bir
şair ömrünün
sevincli, kədərli, enişli-yoxuşlu
həyatının müxtəlif anlarını nişan verir. Axı, insan ömrü heç vaxt birxətli qaydada qala bilməz. Ümid də, ümidsizlik
də, xoşbəxtlik də, bədbəxtlik də mütləq
bir-birini əvəz etməlidir:
Vaxt olub gözümdə sökülübdü
dan,
Açılan
sabahlar səsləyib məni.
Üstümə
atılan çirkab-çamurdan
İşıqlı
olmağım gözləyib məni.
İşığa
tuturam mən çox
dibləri,
Çoxları
düşünür səhv eləyirəm.
Üstümə
yeriyən qara divləri,
Mən öz işığımla məhv eləyirəm.
Cavad Zeynalın
21 apreldə "525-ci qəzet"də dərc edilmiş şeirlərini də oxudum. Hiss olunur
ki, Cavad yeni şeirlərində bir
şair kimi poetik axtarışlarını davam etdirir. Mən onun səkkiz şeiri
içərisində birini daha çox bəyəndim
- "Göy sevgisi"ni.
Bu şeirdə
C.Zeynalın təbiət hadisəsini poetik
məna səviyyəsinə qaldırdığının şahidi oluram.
Neçə
gündü yağış yağır,
göyün bağrı sökülür,
dağlar bu
yağışdan lərzəyə düşür.
Dünyanı yağış tufanı bürüyüb.
Günəş
elə gizlənib,
Saçılmır
ki, saçılmır,
Hıçqırığı
ildırım
Bəxti qara qız kimi.
Qurumayır göz yaşı,
Ələyir
payız kimi.
Göy sevgisi nə dərin,
Silkələyir
Yeri də.
Eşqi daşa dəyibdi
Kimsəsi yox kiridə.
Göyün Yerə sevgisi belə olurmuş. Bir təbiət hadisəsində əbədi sevgi axtarışı...
Cavad Zeynalın
şeirə qayıdışı onu bir ŞAİR kimi də
tanıtdı. Amma axtarışlar hələ
qabaqdadır. Bu yolda
yorulmasın.
Ədalət.- 2018.- 21 iyul.- S.15.