Unudulmaz tarix

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin anadan olmasının 95-ci ildönümünə və əziz xatirəsinə

XX əsrdə xalqımız keçməkeşli mübarizələrlə dolu tarixi bir yol keçmişdir. Bu mübarizələrin hamısının bir məqsədi, bir məramı olmuşdur: Azadlığa və müstəqilliyə qovuşmaq.

XX əsrin sonunda xalqımızın çətinliklə olsa da qazandığı ən böyük nəaliyyəti müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaranması oldu.

Öz müstəqilliyini bərpa edən respublikamız bundan sonra demokratik, hüquqi, heç zaman sarsılmayacaq bir dövlətin təməlini qoydu.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev müstəqilliyimizin ilk illərində onun əvəzsiz bir sərvət olduğunu böyük qürur və iftixar hissi ilə bəyan edərək demişdir:

"Azərbaycan dövlət müstəqilliyi dönməzdir, əbədidir və bizim borcumuz dövlət müstəqilliyini, əldə etdiyimiz milli azadlığı daim qoruyub saxlamaqdır. Bizim vəzifəmiz bu müstəqilliyi möhkəmləndirməkdən və gələcək nəsillərə müstəqil, qüdrətli Azərbaycan dövləti yaratmaqdan ibarətdir".

Lakin müstəqilliyin ilk illərində ölkəmiz nə qədər ağır və çətin sınaqlardan keçdi. XX yüzilliyin sonunda qarşılaşdığımız problemlər xalqımız üçün ən məsuliyyətlisi idi. Ermənistan tərəfindən xalqımıza qarşı elan edilməmiş müharibə, torpaqlarımızın 20 faizinin işğal olunması, bir milyona yaxın qaçqın və məcburi köçkünün taleyi, ölkə daxilindəki qeyri-sabitlik və bir çox başqa səbəblər gənc dövlətimizi hər an məhv olmaq təhlükəsi qarşısında qoyurdu.

Ümummili liderimiz ölkəni gözləyən bütün təhlükələri aradan qaldırmaqla Azərbaycanımızın müstəqilliyinin möhkəm təməlini qoydu. Onun ölkə rəhbərliyinə qayıdışından sonra dövlət və dövlətçilik konvensiyasının əsasını yaratdı. Heydər Əliyev öz yenilməz dühası ilə Azərbaycan tarixinin yeni mərhələsində xalqı səfərbər edərək ilk növbədə hakimiyyətdə olan boşluğu aradan qaldırdı.

Bu gün mən böyük iftixarla bildirirəm ki, elə bir parlaq şəxsiyyətlə bir neçə dəfə görüşmüşəm.

Belə ki, 1965-ci ildə Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunun aspiranturasının əyani şöbəsinə daxil oldum, ona görə əyani şöbəsinə ki, milis orqanından uzaqlaşmaq üçün, o vaxtı milis orqanında maaş çox az idi. Rütbəyə görə maaş verilmirdi. Çox çətinliklə milis orqanından xaric ola bildim. Ona görə çox çətinliklə ki, o dövrdə gənc mütəxəssisləri hər hansı bir qəbahəti olmasa idi, milis orqanından xaric etmirdilər. Daxili İşlər Nazirinin kadr üzrə müavini mənə dedi ki, mən səni işdən azad edə bilmərəm və təklif etdi ki, get ərizə ver qiyabi şöbəyə keç, orqandan çıxmaq məsləhət deyil, sonra peşman olarsan, onda da gec olar.

Nəhayət, uzun müddət get-gəldən sonra mən məqsədimə nail ola bildim, yəni orqandan xaric olundum.

Mən aspiranturada oxudum vaxt milis işçilərinə artıq rütbəyə görə əlavə maaş müəyyən edildi. Mən yenidən milis orqanına qayıtmaq qərarına gəldim. Odur ki, sabiq Daxili İşlər Nazirinin qəbuluna getdim və gəlməyimin səbəbini nazirə dedikdə, o cavab verdi ki, sən namizədlik dissertasiyasını müdafiə etdiyinə görə, sənə Daxili İşlər Nazirliyində münasib iş yoxdur. Mən çıxıb getdim və bu barədə bir daha heç kimə müraciət etmədim. Və həmin instituta elmi işçi təyin edildim. Bu vaxt hələ namizədlik diplomumu almamışdım, maaş olduqca az idi, cəmi 83 manat təşkil edirdi.

Odur ki, 1972-ci ildə Ulu öndərimiz Heydər Əliyevə müraciət etdim. Qısa müddət ərizndə mən Daxili İşlər Nazirliyinə dəvət edildim. O zaman Daxili İşlər Naziri mərhum Arif Heydərov idi. Qısa zaman ərzində Daxili İşlər Nazirliyinin Qərargah İdarəsinə təyin edildim.

Bir müddət işlədikdən sonra mən Leninqrad şəhərinə qərargah işçilərinin kursunu keçmək üçün göndərildim. SSRİ Daxili İşlər Nazirinin əmri ilə mənə ilk rütbə - kapitan rütbəsi verildi.

1979-cu ildə İsmayıllı rayon Daxili İşlər Şöbəsinə rəis təyin edilməyimlə əlaqədar Azərbaycan Kommunist Partiyası MK-nın büro iclasına dəvət olunmuşdum. Ulu öndərlə ilk görüşüm həmin büro iclasında oldu.

İclasın müzakirəsinə bir neçə məsələ çıxarıldı. Eyni zamanda prokurorluq orqanlarına və daxili işlər şöbələrinə də təyinatlar nəzərdə tutulmuşdu.

Ümummilli liderimiz iclasda çıxış edərək bir neçə rayon partiya komitələrinin birinci katiblərini kəskin tənqid etdikdən sonra onlara söz verirdi.

Ulu öndər çıxış edənləri çox diqqətlə dinləyir, yeri gəldikcə onlara suallar verir, qeyri-səmimi ifadələr, cümlələr işlədən şəxsləri saxlayır, iradlarını bildirirdi.

Çox ciddi tənqid olunan rayon partiya komitəsinin birinci katibi çıxışını "ə soldat partii" cümləsi ilə başlayanda Heydər Əliyev onun çıxışını saxladı, "lazımsız və standart" ifadələri əzbərləmisiniz, bəsdirin! Birinci katib çıxışını davam etdirməyib, qızara-qızara qayıdıb yerində oturdu.

Növbə mənə çatanda Heydər Əliyev ciddi görkəm alıb, narazı halda dedi: "Sən gedirsən İsmayıllı Rayon Daxili İşlər Şöbəsinə rəis və əlavə etdi: orada dözülməz və acınacaqlı vəziyyət hökm sürür, milisin nə əhali, nə də partiya sovet orqanları arasında heç bir hörməti yoxdur. Milis öz nüfuzunu tamamilə itirib, ona görə ki, keçmiş rəis üzərinə düşən vəzifəni icra etmək əvəzinə başqa-başqa xoşagəlməz fəaliyyətlə məşğul olurdu".

Lakin o açıqlama vermədi, daha sonra əlavə etdi ki, "vətəndaşların əmlaklarını talan edirlər, mal-qaralarını oğurlayırlar. Heç bir tədbir görülmür, insanlar ağır vəziyyətdə yaşayırlar". Sonra o, sözünə davam edərək bildirdi ki, İsmayıllı rayonundan Mərkəzi Komitəyə daxil olan imzasız məktubların ardı-arası kəsilmir, özü də Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi Qəşəm Aslanovdan yazırlar və çox ciddi faktlar göstərilir. Halbuki Aslanov çox yaxşı ziyalıdır. Məcbur olub dəfələrlə MK-nın məsul işçilərindən ibarət Komissiya yaradıb, yoxlamalar keçirilmiş, lakin göstərilən faktlar öz təsdiqini tapmamışdır. Ancaq yenə də imzasız məktublar gəlməkdə davam edir.

Ümummilli liderimizin mənə dedikləri proqram xaraketerli tövsiyələr idi. Sonda mənə dedi ki, "bu gün artıq gecdir, sabah səhər yola çıxıb gedərsən".

Daxili İşlər Şöbəsində şəxsi heyət məni qarşıladı, onlarla söhbət edərkən, bir nəfər vətəndaş hövlank və çox həyəcanlı tərzdə mənə yaxınlaşıb bildirdi ki, bu gecə onun evində oğurluq hadisəsi baş vermiş, bütün ev əşyaları, hətta qızının cehizləri oğurlanmışdır. Bu çox dəhşətli bir mənzərə idi.

Mən şöbəni təhvil götürüb, Heydər Əliyevin sadaladığı nöqsanları araşdırmaq üçün işə başladım. Araşdırma zamanı məlum oldu ki, həqiqətən də şöbədə dözülməz vəziyyət hökm sürürmüş. Buna görə də mən Heydər Əliyevin etimadını doğruldub, tövsiyələrini yerinə yetirməliydim. Bunun üçün rayonda qayda-qanun yaratmalıydım. Bu mənim vəzifə borcum idi. Bu məqsədlə rayonun ümumi vəziyyətini araşdırarkən məlum oldu ki, evlərdən nəinki, mal-qara oğurlanır, eyni zamanda vətəndaşların həyətindən saysız-hesabsız ev quşları da oğurlanırmış.

O zaman belə nəticəyə gəldim ki, bu oğurluqların yerli sakinlər tərəfindən törədilməsi inandırıcı görünmür.

Belə qərara gəldim ki, rayon ərazisində pasport yoxlanışı keçirmək mütləq lazımdır. Bu işi rayonun 107 kəndində tələsik yerinə yetirmək çətin olardı. Çünki əksər kəndlər dağlıq ərazilərdə yerləşirdi. Məsələ ilə bağlı İsmayıllı rayon Komsomol Komitəsinin birinci katibi Sevil Xanım Əhmədovaya müraciət edib fikrimi ona bildirdim. O, məni dinləyib fikrimi razılıqla qarşıladı. Qeyd etdi ki, hələ heç kim bilmir ki, rayonumuzun ərazisində kimlər yaşayır. Sevil xanım rayonun fəal komsomolçularını bu işə cəlb etdi. Beləliklə polis işçilərindən, ictimaiyyətin nümayəndələrindən və komsomolçulardan ibarət 12 qrup yaradıldı. Biz dərhal işə başladıq. Pasport yoxlamasını əvvəlcə rayondan başladıq. Rayonda müxtəlif rayonlardan gəlib kirayənişin kimi yaşayanlar, hətta bir neçə siqan ailələri olması müəyyən edildi. Həmin şəxslərin anket məlumatları dəqiqləşdirilib Daxili İşlər Nazirliyinin Məlumat Mərkəzi idarəsi vasitəsilə onların əvvəllər məhkum olub olmamaları yoxlanıldı. Yoxlama zamanı aydın oldu ki, onların bir neçəsi oğurluq cinayəti üstə məhkum olunub. Həmin şəxslərdən iltizam alınıb rayon ərazisindən çıxarıldı.

Bundan sonra rayonun kənd və qəsəbələrində yoxlamalar davam etdirildi. Bu xəbər hər yerə yayıldı. Bütün şübhəli şəxslər tezliklə rayonun ərazisini tərk etdilər. Onu da deyim ki, görülən tədbirlər nəticəsində mənim İsmayıllı rayonunda işlədiyim dövrdə bir oğurluq hadisəsi də baş vermədi.

Mən yol verilmiş nöqsanların aradan qaldırılması ilə məşğul olarkən təbii fəlakət İsmayıllını lərzəyə salmış, dəhşətli hadisə baş vermişdi.

Belə ki, 1981-ci il noyabr ayının, səhv etmirəmsə, 29-u səhərə yaxın dəhşətli uğultudan oyandım, gözümü açan kimi otaqda hər şeyin titrədiyini gördüm. Gözüm baxa-baxa evin divarları cadar-cadar oldu, başa düşdüm ki, zəlzələ baş vermişdir.

Dərhal şöbəyə gedib, həyəcan siqnalı ilə bütün şəxsi heyəti topladım, qruplar yaradıb, rayonun kənd və qəsəbələrinə göndərdim, eyni zamanda zəlzələ barədə Daxili İşlər Nazirliyinə məlumat verdim. Təbii ki, dərhal İsmayıllı rayonu ərazisində baş vermiş zəlzələ barədə Heydər Əliyevə məlumat verilmişdi.

Heydər Əliyev Mərkəzi Komitənin katibləri, büro üzvləri və əlaqədər nazirlərlə rayona gəldi.

Heydər Əliyev rayon ərazisində zəlzələdən ziyan çəkən bütün kənd və qəsəbələri gəzdikdən sonra İsmayıllı rayon Partiya Komitəsində geniş müşavirə keçirdi. Bütün müvafiq nazirlərə və təşkilatlara tapşırıq və göstərişlərini verdi.

Həmin gün Heydər Əliyevi mən də müşayiət edirdim. O, uçmuş və zədələnmiş evlərə daxil olur, zəlzələnin dəhşətlərindən vahiməyə düşmüş insanlara ürək-dirək verməklə onları sakitləşdirirdi.

Yaxşı yadımdadır: İsmayıllı qəsəbəsində uçmuş bir evə daxil olarkən, qollarını hönkürüb ağlayan qadının boynuna salıb dedi: "Ağlama bacı, sənə hər cür kömək göstəriləcək", həmin qadın cavab verdi ki, "bu ev də, mənim canım da sənə qurban olsun, Sənin gəlişin bizim üçün hər şeydir. Sənin haqqın bizim boynumuzda çoxdur". Heydər Əliyev diqqətlə ona baxarkən bəlkə də soruşmaq istəyirdi bu nə deməkdir, həmin qadın dedi ki, Moskvada oxuyan azərbaycanlı tələbələri qəbul edərkən mənim oğluma köynək hədiyyə etmisən, bunu unutmaq olarmı? Həmin gün ulu öndəri müşayiət edərkən mənim diqqətimi ən çox cəlb edən Heydər Əliyevin bütün insanlara diqqətlə, mehribanlıqla yanaşması hamının dərdini unutdurdu, hamının kədəri sevinclə əvəz olundu. Yaxşı hal idi.

Zəlzələ nəticəsində heç bir insan tələfatı olmamışdı, xoşbəxtlikdən bir nəfər belə xəsarət almamışdı. Baş verən hadisə Heydər Əliyevi çox məyus etmişdi. Maşından düşərkən o, həddən artıq həyəcanlı idi, onun həyəcanlı olması açıq-aşkar hiss olunurdu. Onu da deyim ki, Heydər Əliyev təbiətən qəlbi nazik, çox ürəyi yumşaq, kövrək bir insan idi. Maşından düşərkən ilk növbədə diqqətimi çəkən o oldu ki, bir an o, danışmadı, xeyli sonra insan tələfatı olub-olmamasını soruşdu, güman edirdi ki, bu qədər dağıntı olduğu halda, yəqin insan tələfatı qaçılmazdı.

Halbuki, mən zəlzələ barədə Daxili İşlər Nazirliyinə məlumat verərkən insan tələfatının olmadığını bildirmişdim. Çox güman hələ də inana bilmirdi ki, insan tələfatı yoxdur.

Həmin gün Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikası Nazirlər Soveti sədrinin müavini Lənbəranskiyə dedi: "Əliş Cəmiloviç, siz zəlzələnin vurduğu ziyan aradan qaldırılana qədər İsmayıllıda qalmalısız". O isə: "Oldu, Heydər Əliyev", dedi.

Heydər Əliyev bütün günü gərgin işdən sonra nəinki yemək, heç bir stəkan çay da içmədi. Çox təkid etdikdən sonra qalsın gələn dəfəyə, - deyib komandası ilə Bakıya qayıtdı.

Bakıya qayıtdıqdan sonra İsmayıllıda baş verən hadisəni bütün dünya eşitdi.

Moskva bir neçə dəfə "Zaman xəbərlər" proqramında bu hadisəni işıqlandırdı.

(ardı gələn sayımızda)

Xalıq Qasımzadə

Hüquq elmləri namizədi,

müharibə və əmək veteranı

Ədalət 2018.- 4 may.- S.5.