Arpaçayın zümzüməsinə bənzəyən səs

Bu, Əməkdar mədəniyyət işçisi Laləzar Hüseynovanın səsidir

Oxuyacağı xəbərlərə dəfələrlə baxmışdı. Onların bəziləri yaddaşına həkk olunmuşdu. Bununla belə həyəcanını boğa bilmirdi. Bir qədər özünə təskinlik verir, sonradan yenə həyəcanlanmağa başlayırdı. Nədənsə ona elə gəlirdi ki, gələcək taleyi bu verilişdən asılıdır - bu "imtahandan" yaxşı çıxa bilməsə, telejurnalistika ilə vidalaşmalı olacaq.

Onda 1971-ci il idi. 20 yaşı vardı. Birinci dəfə idi ki, efirə çıxırdı. Çıxdı və veriliş başa çatdıqdan sonra televiziyanın yaşlı əməkdaşlarından biri onu ilk verilişin uğurlu alınması münasibətilə təbrik etdi. Gələcək fəaliyyətində uğurlar dilədi, çoxlu mütaliə etməyi tövsiyə etdi. Bir qədər sonra bu təbriklərin sayı xeyli artdı. Şəhərdə ona təbəssümlə baxanlar da tapılmışdı. Sonradan bilmişdi ki, onu televiziyada görüblər. Yeri gəlmişkən elə mən özüm də Laləzar Hüseynovanı ilk dəfə televiziya ekranından tanımışam - orta məktəbin yuxarı siniflərində təhsil aldığım illərdən. Yaddaşında da elə qalıb. Və tale elə gətirdi ki, sonra onunla eyni jurnalistika sahəsində birgə işləməli olmuşuq - mən qəzetdə, o isə onun üçün doğma olan televiziyada.

Sənətə gəlişini belə xatırlayır: "Ali məktəbin filologiya fakültəsinin üçüncü kursunda təhsil alırdım. Bir gün eşitdim ki, Naxçıvan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsi aparıcı seçmək üçün müsabiqə elan edib. Mən elə bu müsabiqədə iştirak etmək qərarına gəldim. Bu istəyim iş tapmaq həvəsindən irəli gəlməmişdi, taleyin bir çağırışı idi; çünki bu həvəs məndə çoxdan yaranmışdı - hələ orta məktəbdə oxuduğum illərdə.

...Müsabiqədə iştirak etdim. Bu yarışda xeyli gənc oğlan və qız var idi. Bizə müxtəlif tapşırıqlar verildi. Mənsə bir hekayə oxudum. O vaxt komitənin rejissoru işləyən mərhum Əsgər Əsgərov məni dinləyib dedi: "Qızım, Tanrı sənə camal da verib, səs də. Axtardığımız elə sən idin, səni də tapdıq".

...Dönüb keçdiyi 48 illik yola baxanda ilk yadına düşən həmin "Xəbərlər" verilişi olur. Deyir ki, indi haqq dünyasında olan Əsgər müəllimin xeyir-duasının ayağı sayalı imiş.

... Adətim üzrə bu yazını da qəhrəmanımın tərcümeyi-halını olduğu kimi yazmaq istəmirəm. Buna ehtiyac duymuram. Sadəcə onun həyatında və deməli həm də fəaliyyətində özünə əbədi yer tutan məqamlardan danışacaq, bu məqamları qələmə alan ziyalılarımıza istinad edəcəm.

Öz etirafı: Mənim həyatım fəaliyyətimdir.

Haqqında qızı Günay Məmmədovanın tərtibçiliyi ilə işıq üzü görmüş "Bahardan bir çiçək" kitabı isə onun bu fəaliyyətinin Laləzarı tanımayan insanlara tanıdılması üçün böyük mənbədir. Həmin kitabın redaktoru, gözəl şair və publisist, tarixçi alim, mərhum Vaqif Məmmədovun xatirələrində oxuyuruq: "Naxçıvanda fəaliyyətə başlayan ilk dövrlərdə sovet ideologiyasına, həm də texniki imkanların məhdudluğuna görə televiziyada bədii proqramlar təsadüfi hallarda verilir, televiziyanın çox məhdud proqram müddətinin xeyli hissəsi "Xəbərlər"ə ayrılırdı. Bu məsuliyyətli işi-xəbərləri canlı olaraq efir vasitəsilə tamaşaçıya çatdırmağı isə hər diktora həvalə etmirdilər. Bunun üçün çox ciddi şərtlər-ilk növbədə rəvan və səlist nitq qabiliyyəti, siyasi hazırlıq, yeni fəaliyyətə başlamış televiziyada canlı verilişlər apararkən baş verə biləcək texniki nasazlıqlar zamanı vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq qabiliyyəti və sair tələb olunurdu. Həmin dövrdə bu şərtləri ödəyə bilib diktor kimi efirə çıxan iki-üç gənc diktordan biri də Laləzar Hüseynova idi. O vaxtlar Naxçıvan televiziyası ilə əlaqəsi olan, Naxçıvan televiziyasının verilişlərini izləyənlər arasında Laləzar Hüseynovanı tanımayan, ona səmimi hörmət, ehtiram bəsləməyən insan yox idi. Çünki onda nəinki müasir dövrdə olduğu kimi dünya ölkələrinin televiziya verilişlərinə, heç Azərbaycan televiziyasına da baxmaq mümkün deyildi. Buna görə də Naxçıvan əhalisi yalnız Naxçıvan televiziyasını izləyir və təbii ki, bu televiziyanın efirində olanları, o cümlədən də ən məsuliyyətli "Xəbərlər" informasiya proqramının verilişinin diktoru Laləzar Hüseynovanı yaxşı tanıyırdılar".

...Onun sənət yolu beləcə başladı. Sağ olsunlar təcrübəli jurnalistlər, ona öz köməklərini göstərir, dəstək olur, jurnalistikanın sirlərini öyrədirdilər (Laləzar Hüseynova ixtisasca Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimidir).

1975-ci ildə eşitidiyi bir xəbərə inanmağı gəlmədi: Onu Azərbaycan Dövlət Radio və Televiziya Verilişləri Komitəsinə işə dəvət etdilər. Doğma kollektivdən ayrılmaq istəməsə də, mərkəzdə çalışanların təcrübəsini öyrənmək həvəsilə bu dəvətə razılıq verdi.

Elə iş yoldaşları da bir müddətə orada işlməyi təklif edirdilər. Bakıda keçirilən Naxçıvan günlərində muxtar respublika ilə bağlı hazırlanan bütün verilişlərin aparıcısı o olub və respublika televiziyasının Ofelya Sənani, Roza Tağıyeva, Sabir Ələsgərov kimi tanınmış diktorlar tərəfindən həmin verilişlər yüksək qiymətləndirilib.

2 il Bakıda işlədi. Ancaq Naxçıvan ahənrüba kimi onu özünə çəkirdi. Doğma kollektiv üçün darıxmışdı. Komitə sədrinin, burada çalışdığı kollektivin üzvləri nə qədər təkid etsələr də, "Televiziya və radio dövlətin səsidir - Bakıda da, Naxçıvanda da", - deyərək Laləzar Naxçıvana qayıtdı.

1976-cı ildə SSRİ Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin sədri Sergey Lapinin imzası ilə göndərilən təşəkkür məktubu onun ilk mükafatı oldu.

Məlumat üçün onu da deyim ki, belə təşəkkür məktubuna Azərbaycan üzrə 2 nəfər layiq görülüb: bir o, bir də respublikanın Xalq artisti mərhum Rafiq Hüseynov. Bu mükafatın arxasınca "Ali kateqoriyalı aparıcı" dərəcəsinə layiq görüldü. Aldığı fəxri fərmanların və diplomların sayı artmağa başladı.

...Bu sətirləri yazarkən telejurnalistikada aparıcılıqla bağlı oxuduğum bir məqalə yadıma düşdü. Arxivimdən həmin yazını tapıb yenidən oxudum: "Televiziya seyrcisinin bildiyi budur ki, diktor müəyyən xəbərləri, məlumatları ona çatdırır. Əslində isə diktor televiziyada redaktor, rejissor, operator, jurnalist və başqa televiziya əməkdaşlarının işinə "son nöqtə"ni qoyan şəxsdir. Tamaşaçı onların heç birini ekranda görməsə də, informasiyaya, məlumata, reportaja baxarkən yalnız diktoru gördüyü üçün onunla mühakimə yürüdür, verilişə ona əsaslanıb qiymət verir. Bu sənətin, eyni zamanda, çətinliyi ondadır ki, gərək Azərbaycan dilinin incəliklərinə bələd olasan, orfoqrafiya qaydalarını dəqiq mənimsəyəsən. Düzgün intonasiya, nitq mədəniyyəti diktor sənəti üçün mühüm amillər hesab olunur. Bu peşə sahibi üçün dəqiq və səlis diksiya da vacib olmaqla yanaşı diktor kollektivlə (redaktor, operator və başqaları) işləməyi də bacarmalıdır. Ən çətini isə odur ki, televiziya tamaşaçısı hər gün səni görür, başqa sözlə, sən hər gün tamaşaçının diqqət mərkəzindəsən. Bu cür sənəti yalnız praktik olaraq inkişaf etdirə-etdirə nəyəsə nail olmaq mümkündür. Praktik təcrübə bu işdə nəzəri bilikdən də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yəqinliklə demək olar ki, mütləq nitq mədəniyyəti, səmimilik, səbr, dözümlülük və başqa mühüm əxlaqi keyfiyyətlər səndə anadangəlmə olmalıdır".

Bu da bir tale yazısıdır ki, həmin keyfiyyətlər Laləzar xanıma da verilib. 2013-cü ildə aparıcısı olduğu "Bulaq başı" verilişində bunu bütün çalarları ilə görürük.

Xüsusilə də onun səlis, rəvan nitqi ilk anda tamaşaçını və dinləyicini cəlb edir. Ədəbiyyatımızı, incəsənətimizi, milli dəyərlərimizi dərindən bilməsi köməyinə gəlir.

Səsinin əlvanlığına isə söz ola bilməz. Bununla bağlı Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin deputatı, Şərur rayonundakı Aşağı Yaycı kənd tam orta məktəbinin direktoru, Əməkdar müəllim, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Yeganə Məmmədovanın qənaəti maraqlıdır: "Nə müddətdir ki, sizinlə söhbət edirəm. Səsinizdəki şirinlik və həzinlik məni valeh edibdir. Həmişə fikirləşirdim ki, bu səs mənə nəyi xatırladır. Axır ki, tapmışam. Evimizin qarşısından Arpaçay axır. Axşamlar Arpaçayın oxuduğu nəğmə mənə bax belə şirin və həzin gəlir...".

Onun aparıcısı olduğu "Bulaq başı", "Kənd həyatı", "Hüquq və həyat", "Sağlamlıq", "Yeddi gün" bu gün də televiziyanın fondunda saxlanılır. Həmin verilişlərdə müəllifin geniş erudisiyasına, müsahibləri ilə hədəfə vuran dialoqlarına, intellektual səviyyəsinə heyran qalmaya bilmirsən.

Öz sözü: "Azərbaycan dilinin zəngin çalarlarını bilmək, gözəl nitq mədəniyyətinə malik olmaq və gözəl danışmaq hər bir aparıcıya tamaşaçı və dinləyici sevgisi gətirir. Bilirsiniz, teleradio üçün gözəl səs başlıca amillərdən biridir. Radionu dinləyənlər aparıcını görmür, amma onun səsindən o mədəniyyəti, gözəl tələffüzün təmizliyini hiss etməlidir. Diktorluq məktəbi yoxdur. Diktorluq fərdi istedaddır, - desəm, yanılmaram. O, hər bir efir materialını ən yüksək səviyyədə oxumalı, Mən gənclik illərindən Azərbaycan radiosunu çox dinləyirəm. Dilimizin zənginliyinə heyran kəsilirdim. Gözəl səsli diktorları dinlədikcə radionu sevmişəm, ixtisasca müəllim olsam da, mən bu sənətin vurğunuyam və bu gün də sevirəm".

Laləzar Hüseynova gözəl qələm sahibi kimi də tanınıb. Onun bir-birindən maraqlı düşüncə yazıları, esseləri mərkəzi və muxtar respublika mətbuatında işıq üzü görüb. O illərdən əziz xatirə kimi yadigar qalan həmin yazılar Laləzar xanımın arxivinin ən qiymətli "eksponatlarıdır". İkihissəli "Sənətə bağlı ömür" adlı video çarxda isə onun aparıcılıq dövründə oxuculara efir vasitəsilə təqdim etdiyi şeir və hekayələr toplanılıb.

Öz sözünü deyən illər Laləzar Hüseynovanın tərcümeyi-halını getdikcə müxtəlif mükafatlarla zənginləşdirir. Naxçıvan Mətbuat Şurasının, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ailə, Qadın və Uşaq Probləmləri üzrə Dövlət Komitəsinin diplomları, 65 illik yubileyi münasibətilə Naxçıvan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin fəxri fərmanı ilə təltif olunan Laləzar xanımın sənət yoluna 2006-cı il isə qızıl hərflərlə yazılıb, qapısını daha böyük bir xəbər döyüb: O, teleradionun inkişafındakı səmərəli xidmətlərinə görə "Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi" fəxri adına layiq görülüb.

... Bir ildir ki, təqaüddədir. Ancaq özünü teleradiosuz təsəvvür edə bilmir. "Bulaq başı" verilişini aparır, gənclərə məsləhətlərini verir, bu işdən böyük zövq alır, sevinir kiməsə öz təcrübəsini öyrədəndə. Sevincin bol olsun, Laləzar xanım...

Muxtar MƏMMƏDOĞLU,

"Şərq qapısı" qəzetinin

məsul katibi,

Naxçıvan

Ədalət 2018.- 28 noyabr.- S.6.