BUDAQ TƏHMƏZİN POETİK DÜNYASI VƏ ONUN YARADICILIĞI HAQQINDA DEYİLMİŞ DƏYƏRLİ FİKİRLƏR

ƏDƏBİ ALƏM

Qədim Şərur torpağının Siyaqut kəndində dünyaya göz açan şair-publisist Budaq Təhməzi 50 ildən çoxdur tanıyıram, yaradıcılığına da elə o müddətdən bələdəm. Bu gün ömrünün 80-cı baharını tamamlayan qələm dostum onlarla şeir, poema, tədqiqat kitablarının müəllifi və tərtibatçısıdır, şeirlərinin bir çoxu filologiya elmləri namizədi Şamil Zaman tərəfindən fransız dilinə tərcümə olunubdur. Şifahi xalq ədəbiyyatına, xüsusən də aşıq və folklor yaradıcılığına olan məhəbbətinin nəticəsidir ki, Aşıq Hüseyn Arpaçaylı, Aşıq Nabat kimi el sənətkarlarının daha yaxından tanınmasında Budağın xidmətləri çoxdur. Budaq Təhməzin yaradıcılığı barədə tanınmış ədəbiyyat adamları öz poetik fikirlərini bildirmiş, yazılan əsərləri, dərc olunan kitabları haqqında maraqlı mülahizələrini söyləmişlər. Mən deyilən ürək sözlərini xatırlatmamışdan öncə şair dostum haqqında öz düşüncələrimi bölüşmək istəyirəm.

...1970-ci ilin bir bahar günündə «İşıqlı yol» (indiki «Şərurun səsi») qəzetinin redaksiyasında belə qərara gəlindi ki, qəzetin nəzdində «Şərur qönçələri» Ədəbi Birliyi fəaliyyət göstərsin. Bu ədəbi birlik qədim Oğuz eli olan Şərurun (o illərdə Sədərək rayonu və Kəngərli rayonunun bir hissəsi Şərurun inzibati ərazisinə daxil idi) yazıb-yaradan adamlarını öz ətrafına topladı. İlk qələm təcrübələrini «Şərur qönçələri»nin məşğələlərində oxumuş Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitçe-prezidenti, akademik, millət vəkili İsa Həbibbəyli bu ədəbi birlik haqqında belə yazır: «Azərbaycanın ayrılmaz parçası, Naxçıvan diyarının bənzərsiz bölgəsi olan qədim və həmşəcavan Şərurun bədii obrazı, nağıllı-əfsanəli Arpaçayın poetik səsi, elmi-publisist salnaməsi «Şərur» Ədəbi Birliyində formalaşır. «Şərur» Ədəbi Birliyi Dədə Qorqud yurdu Şərurun sabahına da gur işıq salır».

Şair Budaq Təhməz də «Şərur qönçələri» (indiki «Şərur») Ədəbi Birliyinin yaradıcılarından və təşkilatçılarından biridir. O, öz yeni şeirlərini və poemalarından parçaları ədəbi birliyin məşğələlərində oxumaqla yanaşı, ədəbiyyat aləminə təzə qədəm atan uşaq və gənclərin himaydarına çevrilmişdir.

Budaq Təhməz zəhmətkeş şair olubdur. Onun şeirlərində öz halal zəhmətilə şan-şöhrət tapmış əmək adamlarının portretləri mahir rəsam fırçası ilə yaradılır. Bəlkə ona görə də poeziyaya gələn kövrək qəlblərə zəhmətin simfoniyasını aşılayır, onları yüngül, bayağı və əziyyətsiz sənət əsərlərindən uzaq olmağa səsləyir. Mətbuatda şeir və tədqiqat əsərləri ilə çap olunan şair Budaq Təhməz radio və televiziya ilə də vaxtaşırı çıxış edərək öz yeni bədii yazılarını oxucularına çatdırır. Xalq şairi, «Şöhrət» ordenli Balaş Azəroğlu «Mənim tanıdığım Budaq Təhməz» adlı ürək sözündə yazır: «Mən Budaq Təhməzin söz dünyasına nəzər salanda hiss edirəm ki, onun şeirləri də özü qədər səmimi və ürəyəyatandır. Onda ilhamlı bir şair ürəyi var, hər kəlməni, hər misranı ürəyinin süzgəcindən keçirərək yazır. Sözə qiymət verən, oxucusunu buna inandıran əsl söz adamıdır».

Budaq Təhməz şair adını uca tutan, öz yaradıcılığı ilə qələm sahiblərinə həmişə hörmət gətirən bir şairdir. Onun ürəyində həmişə Vətən yerləşir, «Günəşə bənzəyir onun qüruru»!

Şair ürəyinə toxunmayın siz,

Onun sevinci var, onun qəmi var.

Hər şair ürəyi narahat dəniz,

Narahat dənizin öz aləmi var…

Şair Budaq Təhməzin təbiət gözəlliklərinə, yurd yerlərinə, tanınmış insanlara həsr etdiyi əsərləri oxucular tərəfindən daha çox oxunur. Azərbayjan MEA Folklor İnstitutunun direktoru, akademik Muxtar Kazımoğlu Budaq Təhməz haqqında onun «Seçilmiş əsərləri» kitabının «Ön söz»ündə belə yazır: «Şair hadisələri birinci növbədə müsbət yöndən qiymətləndirir, haqqında yazmaq istədiyi predmetin pis yox, yaxşı tərəfini ön plana çəkir. Yəni, şair «tərənnüm» adlandırdığımız məsələni özünün ən başlıca sənət qayğısına çevirir, Vətən, ana, yar-yoldaş, dost-tanış, döyüşçü-əsgər, dağ-daş, çöl-çəmən, çay, dəniz, meşə, bağ-bağça, bar-bərəkət və sairəni vəsf edib poetik yüksəkliyə qaldırmağa çalışır».

Mən Muxtar Kazımoğlunun qələm dostumuz Budaq Təhməzin yaradıcılığındakı sadaladığı müşahidə predmetləri ilə razılaşıram. Şairin «Şərurum», «Darı dağ», «Maxta», «Siyaquta qayıtmışam», «Ordubadı gəzərkən», «Arpaçayı aşdı-daşdı», «Naxçıvan torpağı», «Axura» və s. şeirlərində Azərbayjanımızın ayrılmaz və əbədi torpağı olan Naxçıvan Muxtar Respublikasının gözəlliyi tərənüm edilir:

Şərur düzlərində qaynayır həyat,

Zəfər mücdəlidir Culfa, Ordubad.

«Badamlı», «Sirab»ı dərdlərə dərman,

Səfa qaynaqlıdır yaranışından.

Budaq Təhməz yaradıcılığına uşaqlıq illərindən bələd olan «Şərur qönçələri» Ədəbi Birliyinin üzvü olmuş "Kaspi qəzetinin təsisçisi, əməkdar jurnalist, şairə Sona Vəliyevanın onun haqqında yazdığı «Arpaçay üstə yaşayan şairin nağılı» həm maraqlı, həm də kövrəkdir. Sona xanım qeyd edir ki, Budaq Təhməz yaddaşımda əziz bir insan kimi yer tutur. Bu dərnəyə gələndə hamıdan çox Budaq Təhməzin öyüd-nəsihətini eşidərdim: «Ümidli misraların çoxdur»,- fikri mənim üçün sevinc-fərəh demək idi.

Gözəl ailə başçısı, mehriban ata kimi də Budaq müəllim həmişə tanıdıqlarımız arasında fərqlənən olubdur. Lakin görüşlərdən birində çöhrəsində tənhalıq, pərişanlıq duydum: ömür-gün yoldaşı Qubanı əbədi itirməsi fikri ilə barışa bilmirdi:

Pəncərədə gülüm yoxdur,

Söz deməyə dilim yoxdur,

Yazammıram, əlim yoxdur,

Harda qaldı sənli günüm…

Keçən əsrin 70-ci illərində qələm sahiblərinin ən müqəddəs mövzularından biri də Cənubi Azərbaycan, Araz mövzusu olmuşdur. Açıqdan-açığa olmasa da, sözaltı deyilən fikirlər, yazılan şeirlər arasında Budaq Təhməzin də yeri vardır. Geologiya-minereologiya elmləri doktoru, professor, şair Hikmət Mahmudun «Budaq Təhməz poeziyasına bir baxış» adlı məqaləsində bu fikir daha qabarıq əksini tapır: «Budaq Təhməz yaradıcılığında Cənubi Azərbaycan, Araz mövzusu qırmızı xətlə keçir. Şair zərif bir sənətkar həssaslığı ilə yazır:

O tayın qeyrətin çəkməliyəm mən,

Ayrılıq odundan gözüm dolubdur.

Bakı da Vətəndir, Təbriz də Vətən,

Kim deyir günahkar Araz olubdur?

Bu misraları yalnız Vətənini, torpağını bütöv görmək istəyən bir şair, bir vətəndaş yaza bilər».

«Şərur» Ədəbi Birliyində ilk kövrək qələm təcrübələrini ürək çırpıntıları ilə oxuyan şairlərdən biri də Rafiq Odaydır. Bu gün öz yaradıcılığı ilə respublika miqyasında və hətta onun hüdudlarından kənarda da oxucuların rəğbətini qazanan şair-publisist Rafiq Odayın bu çətin və məsuliyyətli yolda uğur qazanmasında Budaq Təhməzin köməyi çox olubdur.

Yazılarına münasibətini bildirmiş, şeirlərinin dərcinə rəy vermiş, həm də eyni məktəbdə müəllimlik etmişlər. Rafiq «Haqqa tapınan kişi» məqaləsində Budaq Təhməzə olan münasibətini belə bildirir: «Budaq müəllim təmənnasız adamdır, haqqa tapınan kişidir, tərəzinin əyilmiş pərsənginin düzələcəyinə inamını itirməyən vətəndaşdır. Bunu təkcə onun şeirlərinə əsaslanıb demirəm, eyni zamanda bir yaxın dost kimi deyirəm, bir neçə il çiyin-çiyinə işlədiyim müəllim yoldaşı kimi deyirəm, nəhayətdə ağa-ağ, qaraya-qara deməyə məsul və borclu olan bir vətəndaş kimi deyirəm. Və inanıram ki, zaman gələcək Budaq Təhməz yaradıcılığı öz həqiqi qiymətini alacaqdır. Bu yazımı fikirlərimin məntiqi davamı və təsdiqi kimi Budaq Təhməzin öz misraları ilə tamamlamaq istəyirəm:

Yuyunub, arınar söz də həyatda,

Zaman öz qiymətin verər hər kəsin.

Bu tarix yaşayır hər təmiz adda,

Susdurmaq olmayır onun haqq səsin…».

Şair və qəlb dostu Rafiq Odayın qəlbindən gələn bu səmimi sözlər saçlarına dən düşmüş Budaq Təhməzin şeirlə cavab verməsinə səbəb olur:

Rafiq Oday, səsin gəldi yetişdi,

İllər ötdü, saçlarıma dən düşdü,

Qızlar «dayı» deyib mənə gülüşdü,

Ötən çağlar harda qaldı, neyləyim?

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, tarix elmləri namizədi, NDP-nun "Qeyrət” nəşriyatının direktoru işləmiş Vaqif Məmmədov yazırdı:

Böyük Mövlanın bir kəlamı var: - "Ya göründüyün kimi ol, ya olduğun kimi görün...” Mən tam səmimiyyətlə deyərdim ki, Budaq olduğu kimi görünən və göründüyü kimi olan şairdir. Budaq bir sifətli insandır.O. yarım əsrdən çoxdur ki, şeirimizin əli qabarlı fəhləsi kimi bu yolda külüng vurur. Mənim Budaq Təhməz yaradıcılığına bir tədqiqatçı kimi, folklorumuzun, xalq yaradıcılığımızın, aşıq şeirimizin bilicisi kimi də böyük hörmətim var.

Uzun illərdir ki, müəllim kimi bir şərəfli peşə ilə məşğul olan Budaq Təhməz uşaq psixologiyasına dərindən bələd olan bir qayğıkeş pedaqoq kimi yaradıcılığında gül balalarımızı da unutmayıb. Şairin "Budaq babanın nağılları” kitabında toplanan uşaq şeirləri öz məna və məzunları ilə uşaqların yaş və psixologiyasına uyğun bir şəkildə yazılmışdır.Bu kiçik həcmli şerlərlə böyük mənalar ifadə etməyə, balalrımızı Vətənimizə layiq övladlar kimi tərbiyə etməyə çalışır Budaq Təhməz.

Uşaq arzusu, onun böyüyüb vətəndaş olmaq istəyi uşaq şerlərinin əsas mövzularından biridir.

Təyyarə sürür

Göylərdə atam.

Oxuyub gərək

Atama çatam.

...Ömrünün müdriklik dövrünü yaşayan, yaşaya-yaşaya da öz poetik töhfəsini çoxsaylı oxucularına çatdıran Azərbayjan Yazıçılar və Jurnalistlər birliklərinin üzvü, «Qızıl qələm» və «Məmməd Araz» mükafatları laureatı Budaq Təhməz hələ neçə-neçə kitabları ilə görüşümüzə gələcəkdir. Onun çoxsaylı yaradıcılığı ayrı-ayrı tədqiqat əsərlərinin mövzusuna çevriləcək, özünəməxsus söz və fikirlər deyiləcəkdir. 50 illik qələm dostluğu etdiyim şair Budaq Təhməzə daha böyük yaradıcılıq uğurları arzulayır, yeni, bir-birindən gözəl, mənalı-məzmunlu əsərlərinin sorağındayıq, deyirəm.

İbrahim YUSİFOĞLU,

«Şərur» Ədəbi Birliyinin rəhbəri,şair-publisist

Ədalət 2019.- 13 aprel.- S.10.