KOR

Hekayə

Gi de MOPASSAN

(Fransa)

Günəş doğandan bəri bu şadyanlıq hardandı belə? Yer üzünə düşən bu işıq nə üçün qəlbimizi fərəh hissi ilə doldurub? Səma mavi-mavi, bütün evlər ağ, ətrafdasa hər şey yaşıl dona bürünüb. Ruhumuzu oxşayan bu rənglər həyat eşqimizi artırıb. Qol götürüb oynamaq, qaçmaq, şənlənmək, oxumaq arzusu ürəyə hakim kəsilib. İç dünyamızda xoş arzular baş qaldırıb və belədə günəşi öpmək istəyi adamı heç cür tərk edə bilmir.

Qapıların kandarında əyləşmiş kor adamlar isə ətrafda baş verənlərə biganədirlər. Onlar bir qayda olaraq bu şad-xürrəm həyatın əhatəsində özlərini rahat hiss edirlər. İş-gücləri əllərindən qopub qaçmağa can atan itlərini sakitləşdirməkdən ibarətdir.

Günün sonunda qaş qaralanda isə yaşca kiçik qardaşlarının və ya qızcığaz bacılarının əllərindən tutub evə dönən korların onlara ünvanlanmış "Bu gün necə də gözəl hava idi!" sözlərinə cavabları da adi olur:

-Hə, düz deyirsən, mən bunu dərhal hiss etdim. Çünki Lulunun sevinci yerə-göyə sığmırdı.

Mən bu cür insanlardan birini yaxşı tanıyırdım. Onun bütün həyatı ağır və məşəqqətli keçmiş, başına olmazın müsibətlər gətirilmişdi.

O, kəndli olub, Normand fermerinin oğlu idi. Nə qədər ki, ata-anası yaşayırdı, onun qayğısına azdan-çoxdan qalan vardı. Yalnız fiziki qüsuruna görə əziyyət çəkən oğlanın həyatı valideyinlərinin vəfatından sonra dözülməz həddə çatmışdı. Bacılarından biri ona öz yanında yer vermişdi. Amma fermadakıların demək olar ki, hamısı oğlana başqalarının tikəsinə göz dikən avara kimi baxırdı. Elə ki, ortaya yemək gətirilərdi, hər kəs az qala yediyi tikəni onun burnundan gətirir, sərki verib, təmbəl adlandırırdı. Atasından kor oğlana qalan mirası isə kürəkən ələ keçirmişdi. Amma acından ölməsin deyə, onu süfrənin artığı ilə yedizdirmək məcburiyyətində qalmışdılar. Korun üz-gözü çox solğunlaşmış, iri gözləri həb kimi ağarmışdı. Ünvanına səslənən giley-güzarlara əsla əhəmiyyət vermirdi. Özünə elə qapılmışdı ki, sanki ətrafında baş verənlərdən xəbərsiz idi. O, qayğıkeşliyin nə olduğunu ümumiyyətlə bilmirdi. Hətta anası da hələ sağlığında ikən onunla həmişə əzazilcəsinə rəftar edərdi. Yazıq oğlan heç vaxt ana sevgisinin nə olduğunu bilməmişdi. Bir də ki, kənddə bütün vecsiz, yararsız adamlar yalnız əl-ayağa dolaşanlar kimi qəbul olunurdu; əgər hər şey kəndlilərin özlərindən asılı olsaydı, onlar da toyuqlar kimi dimdiyi ilə özlərindən zəif cücələrin başından vurub aradan çıxarardılar.

Kor oğlan şorbanı yeyib qurtarandan sonra yayda evin kandarında, qışda isə sobanın yanında əyləşib, ta axşam düşənə kimi heç yana çəkilmirdi. Belədə o, heç bir jest, hərəkət-filan etməz, sadəcə hansısa əsəb gərginliyindən qaşlarını tərpədər, bu zaman çuxura düşmüş gözlərindəki bəyazlıq daha da artardı. Korun ağlı vardımı, düşünməyi, fikirləşməyi bacarırdımı, öz həyatı barədə hər hansı bir təsəvvürə malik idimi - bax, bunu heç kim deyə bilməzdi.

Beləcə daha bir neçə il ötüb keçdi. Amma əvvəl-axır korun heç bir işə yaramadığı, həmçinin ətrafdakılara qarşı soyuqqanlılığı, özünəməxsus təmkinliyi onun qohumlarının zalımlaşmasına gətirib çıxardı. Oğlanın korluğundan ilhamlanan qohumlar nahar zamanı müxtəlif növ şən zarafatlar icad etməyə başlamış, vəhşi rəftarları ilə bu şikəsti özlərinin əyləncəsinə çevirmişdilər.

Çox keçmədi ki, şən tamaşalar qonşu evlərin sakinlərini də özünə cəlb etmişdi. Fermanın mətbəxi gündən-günə insan axını ilə dolurdu.

Qeyri-insani tamaşa isə belə qurulmuşdu: korun yediyi şorba kasasının qarşısına pişik və ya it əyləşdirirdilər. Heyvan sanki qarşısındakı insanın gücsüzlüyünü hiss edib dərhal kasadakı yeməyi yeyərək, sonra da hürməyə başlayırdı. Yazıq kor qaşığı qaldırıb heyvanı vurmaq istədiyi təqdirdə, o dərhal bunu dərk edib yana çəkilirdi. Nəticədə korun cəhdləri boşa çıxır, bu isə tamaşaçıların gülüşünə səbəb olurdu. Sağ əli ilə yeməyinə davam edən kor sol əli ilə kasanı qorumağa cəhd göstərirdi.

Adamlar onu ağac qabığı, yarpaq, hətta natəmiz şeylər belə yeməyə məcbur edirdilər. Yazıq kor isə qabına tökülənlərdən baş çıxara bilmirdi. Müəyyən müddətdən sonra bu zarafatlar da hamını usandırdı. Özündən çıxan kürəkən koru qabağına qataraq döyür, ona olmazın əzab-əziyyət verirdi. İndi başqa bir oyun - şapalaq döyüşü icad olunmuşdu. Arabaçılar, işçilər, qulluqçular koru yerə yıxaraq sifətinə fasilə vermədən şapalaq endirir, o isə yalnız gözlərini qıyırdı. Yazıq bilmirdi ki, qaçıb harada gizlənsin, daim uzana qalmış əlləri ilə zərbələrdən yayınmağa çalışsa da, cəhdləri boşa çıxırdı.

Sonradan onu əl açıb dilənməyə məcbur etməyə başladılar. Bazar günlərində yolda dayanan kor addım səslərinin ona yaxılaşdığını hiss edən kimi dərhal şlyapasını uzadaraq donquldanırdı:

-Allah eşqinə, mərhəmət edin...

Amma kəndlilərin ürəyini belə asanlıqla ələ almaq müşkül məsələydi. Nəticədə isə kor günlərlə evə bir qəpik də gətirə bilmirdi.

Bu isə ona olan münasibətin - əsl nifrətin, amansızlığın, çaşqınlığın daha da dərinləşməsinə səbəb olurdu.

Korun ölüb canını qurtarması isə belə bir şəraitdə baş vermişdi.

Qışda yerin üstü qarla örtülmüşdü, şiddətli şaxtalar hökm sürürdü. Bir dəfə kürəkən koru dilənməkdən ötrü daha uzaq yerə - böyük yola aparmış, bütün günü onu orada saxlayaraq, axşam düşəndən sonra isə arxasınca getməmişdi. Evdəkiləri isə koru tapa bilmədiyinə inandırmışdı:

-Daha onun barəsində narahat olmağa dəyməz. Yəqin ki, kimsə şaxtada donmasın deyə özü ilə aparıb. Ona heç nə olmaz. Elə günü sabah şorbasının ardınca gələcək. Amma səhəri gün kordan xəbər-ətər çıxmadı.

Uzun müddət gözləyəndən sonra soyuqdan tir-tir əsən kor donacağını hiss edərək getməyə qərar verdi. Qar örtüyünə bürünmüş yolu, izi ayırd etmədən o, yıxılıb-durur, daldalanmağa yer tapmaq ümidiylə səssiz-səmirsiz getməkdə davam edirdi.

Şiddətli şaxta koru irəliləməyə daha qoymurdu. Ayaq üstə durmağa tab gətirə bilməyərək o, yolun ortasındaca yerə oturdu və bir daha ayağa durmadı.

Bəyaz qar fasilə vermədən korun üstünə tökülüb onu görünməz edirdi. Bir müddət sonra isə cəsəd qar kütləsinin altında qalaraq tamamilə itdi.

Qohumlar özlərini elə göstərirdilər ki, guya bütün həftə boyu koru gəzib axtarıblar. Onlar hətta ona yas tutub ağlamışdılar.

Qış gözlənildiyindən də sərt keçmiş, havalar çox gec istiləşməyə başlamışdı. Bir dəfə nahar fasiləsinə çıxan kəndlilər böyük bir qarğa dəstəsinin qara yağış kmi eyni yerə gah endiklərinin, gah da havaya qalxdıqlarının şahidi oldular.

Növbəti həftədə də bu çirkin quşlar qara kölgə kimi göy üzünü bürüyərək yenə də dəstə ilə səs-səsə verib işıq saçan qarda eşələnməkdə davam edirdilər.

Bir oğlan qarğaların nə etdiyini öyrənməkdən ötrü həmin yerə yollandı və korun yarıyacan didilib parçalanmış cəsədi ilə rastlaşdı. Qarğalar dimdikləri ilə onun ağ gözlərini ovub çıxarmışdılar.

Günəşli günlərin canlı sevincini hiss edərkən mən artıq yazıq kor haqqında kədərli xatirələrdən heç cür ayrıla bilmirəm. Ömür boyu kasıb yaşayan bu adamın qorxunc ölümü onu tanıyanların hər birinə rahatlıq gətirmişdi.

Tərcümə edəni:

Ağaddin BABAYEV

Ədalət 2019.- 28 fevral.- S.8.