Kəramət Böyükçöl: "Mən Qarabağa görə vuruşmaram!"

Mənə görə yazıçının ən vacib xüsusiyyətlərindən biri onun maraqlı olmasıdır. Maraqsız birinin yazıçı ola biləcəyinə inanmamışam heç vaxt.

Həmin o maraqlı adamlardan biri də Kəramət Böyükçöldü. Yenə camaata əlbəəl kitabını satmağa başlayan Kəraməti tapıb suallarımı verdim:

- Kəramət, ən pik həddə gələndə nəyə and içirsən?

- Barışın canına.

- Çox yalan danışırsan?

- Ehtiyac olanda.

- Nə vaxt yalana ehtiyac duyursan ki?

- Məsələn, kimsə məni məcbur edəndə. Tutaq ki, bir qadın səni evə tez gəlməyə məcbur edir, sən də dostlarla oturub yeyib-içirsən, amma onun da ürəyini qırmaq istəmirsən. Başlayırsan ona fərqli yalanlar danışmağa ki, bəs təcili bir işim çıxıb ora gedirəm, vəziyyət ağırdı. Belə də...

Cəmiyyət də səni məcbur edəndə yalan danışırsan. Ümumiyyətlə, həqiqətlə yaşamaq mümkün deyil. Dünya həqiqətlə idarə oluna bilməz, ölkə həqiqətlə idarə oluna bilməz, insanlar həqiqətlə idarə oluna bilməz. Yalana daha çox ehtiyac var. Bizim cəmiyyət yalan danışanı yox, həqiqəti deyəni cəzalandırır. Heç kim yalan danışır deyə peşman olmur, amma həqiqəti dediyimiz üçün peşman oluruq.

- Ən çox köməyinə çatan yalan hansı olub?

- Özümü insanlara yazıçı kimi təqdim eləməyim. Adamları yazıçı olduğuma inandırmışam, amma görürəm ki bu yalanımın arxasında dayanmağa potensial məndə yoxdu.

Bu məqamda Kəramətə zəng gəlir:

- Alo, hə, qardaş, Kəramətdi. Sən hardasan ? Metronunun çıxışında gözlə gəlirəm. Mən Akademiyanın arxasında kafedəyəm. Neçə kitab lazımdı? Yaxşı. Gəlirəm.

Kəramət çantasından 2 kitab götürüb deyir:

- Ulucay, səncanı üzrlü say, oxucumdu, kitab almağa gəlib. Tez bu 2 kitabı verib gəlirəm.

5 dəqiqə sonra Kəramət əlində bir dənə 20-lik ilə qayıdır:

- Sonra deyirlər ki, camaat kitab almır!

Təzə çay gəlir və mən suallarımı verməyə davam edirəm:

- Səndən narazı olanlar niyə narazıdırlar, bilirsən?

- Mən kitablarım, romanlarım var, amma adamlar mənim 2 dəfə evlənməyimi müzakirə edirlər. Sonra irad bildirirlər ki, özün paylaşırsan da. Mən sevdiyim qadınla şəkli paylaşmıram ki sən müzakirə edəsən. Fikir bildirmək istəyirsən, get kitablarımı oxu, onlar haqqında nə istəyirsən yaz, de.

- Doğrudan deputat olmaq istəyin var?

- Əlbəttə, deputat olmaq istəyirəm. Son illər ümumiyyətlə bu mənim ağlımdan çıxmır. Vəzifə adamı olmaq üçün, daha şöhrətli olmaq üçün yox, sadəcə həyatıma rəng qatmaq istəyirəm.

- Deputat olsan, sən də "quşlayarsan”?

- "Quşlamaq” üçün deputat olmağa ehtiyac yoxdu.

- Belə də quşlaya bilirsən, hə?

- Hə (gülür). Ümumiyyətlə, mən bu "quşlamaq” sözünü qəbul etmirəm. Bilirsən, ölkədə adamların bir hissəsi ateistdi, bir hissəsi dindardı, bir hissəsi konservativdi, bir hissəsi liberaldı, nə bilim, kosmopolitdi, türkçüdü. Məsələn, məni kosmopolit fikirlərimə görə alqışlayan adam, meyxananı tənqid etdiyimə görə məni söyür. Cəmiyyət çoxdu, mən bir adamam. Mən necə edim həm ateist olum, həm dindar, həm milliyətçi olum, həm kosmopolit. Yəni əgər fikir adamısansa, yazıçısansa, neyləsən də səndən narazı olan adamlar olacaq.

- Səncə deputatlığa namizədliyini versən, sənə nə qədər adam səs verər?

- Çox adam səs verər. Çünki mən bu adamların damarlarını yaxşı tuturam və onlara uyğun çıxışlar edərəm. Mən bu xalqı Siyavuş Novruzovdan daha istedadlı aldadaram. Dəfələrlə bizim deputatlarla oturanda demişəm ki, siz yalanı da yaxşı danışa bilmirsiniz. Onlar özləri də gülürlər. Bütün var-dövlətlərini yalan üzərində qazanıblar, heç olmasa yalanı istedadlı, maraqlı danışsınlar da.

Yaxşı basıb-bağlayın da!

Görürsən kostyumda, qalstukda, yekə qarnını verib qabağa, tribunada şəhidlər haqqında pafoslu danışır. Ay alçaq, elə o qarnına baxan kimi bilinir ki, sən şəhid dərdi çəkən deyilsən!

Kəramətin telefonuna yenə zəng gəlir. Nömrəyə baxır, 1-2 saniyə düşünür və telefonu səssizə qoyub davam edir.

Görəsən zəng edən kim idi? Sevgilisi, ya anası? Bəlkə Qəşəm Nəcəfzadə idi zəng edib hansısa statusuna görə söyəcəkdi? Ya da hansısa borclu olduğu dostu. Kəramət o zəngi açmır və bu sual olaraq qalır. Niyəsə heç mən də soruşmuram. Kəramət fikrini toplayıb davam edir:

- Ya da görürsən ki, yalanları divara dirənən kimi "Bizim Qarabağ kimi dərdimiz var!” deyirlər. Camaat aclıqdan ölür, işıq pulunu ödəyə bilmir, qaz pulunu ödəyə bilmir, uşağıma yemək ala bilmir, bu da deyir "Qarabağ kimi dərdimiz var!”. Biz neyləyək?! Qarabağ problemi yarananda mən heç anadan olmamışdım. Sən öz yaratdığın dərdin, problemin məsuliyyətini niyə bizim çiyinlərimizə qoyursan?! Mən dünyaya gəlmişəm ki gedim elan olunmamış bir müharibənin gülləsinin qurbanı olum?

- Millət vəkillərimizdən heç birini bəyənmirsən?

- Bizim Milli Məclisdə çox yaxşı adamlar var, amma yaxşı deputat yoxdu. Məsələn, bəlkə də Siyavuş Novruzov küçədə ayağı qırılmış bir pişik görsə, onu götürüb aparar baytara, o dərəcə yaxşı adamdı, amma bu onun yaxşı millət vəkili olduöu demək deyil axı. Bütün günü kanallarda yalan danışır, sonra bəlkə özü də o çıxışlarına baxanda gülür. Yəni, mən deputat olsam, həqiqəti deməsəm də, həqiqətin üstünə getmərəm, onu qamçılamaram, Əbülfəz Elçibəy demiş "böyründən keçərəm”.

- Deyəsən veriliş aparıcısı olmağa hazırlaşırsan.

- Hə. "APA”-da veriliş aparacam. Əvvəl müsahibələrimi diktafonla alırdım, indi kamera qarşısında alacam. Debatvari veriliş olacaq, amma hamını da sıxmağa çalışmayacam. Axı mən Qulu Məhərrəmli kimi adamı verilişə çağırıb maraqlı olsun deyə hoqqa çıxara bilmərəm.

- Səncə ölkənin ən mənasız adamı kimdi?

- Bütün sahələrdən var e elə adamlar. Məsələn, aşıqlardan aşıq Namiqdi. Simasından mənasız, məzmunsuz adam olduğu hiss olunur. Sonra o Hacı Nuran mənə mənasız təəssürat bağışlayır. İnan Bayram Nurlu ondan daha çox mənalı görünür mənə. Ədəbiyyatda da belə adamlar var.

- Məsələn... Ad çək!

- Məsələn, Azad Qaradərəli. Hisslərini vaxtında yaşamayıb, o vaxt çap olunmayıb, qapılar üzünə bağlanıb, indi görürsən ki paylaşır "Bu gecə bir romanı bitirdim”. Adam gülməkdən ölür. Bunu əvvəl də demişdim. Bir dəfə Əkrəm Əylisli soruşdum ki, nə yazırsız, o da biraz dilxor dedi ki, artıq yaza bilmirəm. Birdən Azad müəllim də söhbətə girişdi ki "Əkrəm müəllim, mən də yaza bilmirəm!”. Ta Azad Qaradərəli bilmir ki, onun yaza bilməməyi ilə Əkrəm Əylislinin yaza bilməməyi eyni deyil. Əkrəm müəyyən bir həqiqətə çatmış yazıçıdı, loru desək, bolt fırlanır, axırda gəlir dəmirə dirənir, bərkiyir e, bax elədi. Azad müəllim, sən sarvat olmuş bolt kimisən, sən niyə yaza bilmirsən?

- Başqa kim var? Mənim özümü də tənqid eləmisən Rəşad Məcidlə müsahibədə.

- Sənin öz meydanında olmadığını düşünürəm deyə qınayıram. Bəzən sənin gənc olduğunu hiss eləmirəm. Çox hər şeydən agah kimi aparırsan özünü. Onsuz da ömür qabaqdadı da. Niyə tələsirsən böyük görünməyə? Bəlkə bu məndə də var. Məsələn, əvvəl mənə deyirdilər ki, gündəm yaratmaq üçün nələrsə yazıram, mən də inkar edirdim, amma indi görürəm ki, haqlıymışlar. Əvvəl hamının məndən danışması, gündəm yaratmaq mənə ləzzət edirdi, amma indi məndə o hisslər yoxdu. Çünki onları vaxtında yaşadım və keçdi. Vaxtında yaşamasam, gələcəkdə yaşlı vaxtlarımda bambılıya dönərdim.

Yenə zəng gəlir və Kəramət cavab verir:

- Alo! Hə, Akademiyanın arxasındakı parkdayam, saat 8-ə kimi. Yaxşı, çatanda zəng edərsiniz.

Elə mən də fürsətdən istifadə edib mövzunu dəyişirəm.

- Kəramət, hər dəfə qəfil nə olur ki başlayırsan əlbəəl kitab satmağa? Pulun qurtaranda?

- Pul məsələsi deyil. Darıxıram, sıxılıram. İstəyirəm oxucularımla görüşüm, söhbət edim. Biraz maraqlı nəsə olsun. Düzdü, pul da vacibdi. Biri gəlir kitab alır, pulu verir, "zdaç” götürmür. Biri 10 kitabın pulunu yollayır, deyir kim istəsə kitabı ona verərsən. Hələ o dəfə biri kitabıma 500 manat verdi, dedi mən kitab oxuyan deyiləm, bunu statuslarına görə verirəm. Fikirləşdim ki, elə kitab oxuyan olsa, cibində 500 manat olmazdı.

- Sən kitabı neçə tirajla çap etmisən ki, 10 ildi satıb qurtarmırsan?

- 3 kitabım çıxıb, cəmi də 3 dəfə belə kitab satmışam. Hər dəfə 150-200 kitab satdığımı hesablasan, hələ 3-4 dəfə də belə aksiya edə bilərəm.

- Bugün neçə kitab satmısan?

- Hələ ki 10 dənə.

- Sənə onu tərifləyəsən deyə, ya tənqid edəsən deyə pul təklif edən məmurlar olub?

- O təklifləri elə adama edərlər ki, bilərlər o adam pula görə belə şeyə gedər. Məni tanıyanlar bilir ki mən elə şey etmərəm. Guya mən kimi tərifləmişəm ki? Dəyərli jurnalistimiz Qulu Məhərrəmlini tərifləmişəm. O da ziyalımızdı. Keçən səfər Mübariz Mənsimovu təriflədim, birmənalı qarşılanmadı. Mübariz müəllim insanlara kömək edir, xeyirxah adamdır, mən də bu yaxşılıqlarının əvəzi olaraq ona aid bir status paylaşdım. Hamını baltalamalı, pisləməli deyiləm ki. Bax mən gənclərin dostu, əzizi, hər nazımıza dözən Aqil Abbası mən necə tərifləməyim? Hətta bəzən onu yarı ciddi, yarı zarafat tənqid edəndə də bizdən küsməyib.

- Qarabağ müharibəsi başlasa, vuruşmağa gedərsən?

- Müharibənin başlamasını istəmərəm təbii ki. Müharibə başlasa, döyüşməyə qorxaram. Ta məni itələyə-itələyə döyüşməyə aparsalar da məcbur qalaram. Amma belə soruşsan, istəmərəm, getmərəm. Başqalarını da düşünmək lazımdı. Axı niyə 18-19 yaşında bir oğlan gedib torpağa görə ölməlidir? Özümü də əlimdə silah filan təsəvvür eləmirəm.

Kəramətin telefonuna yenə zəng gəlir. Tələsik çantasından iki kitab çıxarır və "Çatdım, çatdım, 1 dəqiqəyə ordayam, səni görürəm!” deyib çıxır. Mən isə Kəraməti gözləmədən redaksiyaya qayıdıram.

Heç vaxt müsahibənin sonunda müsahibim haqqında fikir deməmişəm, amma Kəramət haqqında 1-2 cümlə yazmaq istəyirəm.

Amerikada universitetlərdən birində professor dərsə girir və cibindən 100 dollar çıxararaq tələbələrə göstərir və soruşur:

- Bu nədir?

Hamı bir səslə cavab verir:

- 100 dollar!

Professor pulu əlində sıxır, əzik-əzik edir və tələbələrdən soruşur:

- Bu nədir?

Hamı yenə bir səslə cavab verir:

- Yüz dollar!

Professor əzik-əzik etdiyi yüz dolları yerə atıb üstünə tüpürür və təpikləməyə başlayır:

- Bəs bu nədir?!

Cavab dəyişmir:

- 100 dollar!

Hə, camaat. Bax Kəramət də həmin 100 dollar kimidi. Biz Kəraməti rahatca söyə də bilərik, döyə də bilərik, üzünə tüpürüb sonra qucaqlaya da bilərik, amma Kəramət bütün hallarda Kəramət olaraq qalır.

Ulucay Akif

Ədalət 2019.- 21 noyabr.- S.7.