Şahlar şahı
Qacarın darmadağın etdiyi şəhər
Tiflisdən
reportaj
Eminquey
Tez-tez
müdirim Aqil Abbas məndən yazı istəyəndə
deyirdim:
-
Aqil müəllim, maraqlı yazılar üçün gəzmək
lazımdır.
Aqil müəllim də axırda qayıtdı
ki, səni Trabzona göndərirəm, get, gəz, yazılar
yaz. Razılaşdım, amma sonra fikrimi dəyişdim.
Gürcüstanı seçdim. Əslində tək getmək
istəyirdim, biletimi də almışdım, amma sonra yad bir
ölkəyə getdiyimi düşünüb,
düşünüb qərar verdim ki, turla gedim. Elə bir tur
seçdim ki, həm öz arzuma çatım, həm də
Aqil müəllimin sözü yerə düşməsin. Tiflis-Batumi-Trabzon
turuna bilet aldım. Bir gülləylə iki quş vurum da.
Trabzona gedişimə əsas səbəb isə
Lalə xanım oldu. Mənim ikinci anam.
Onların dəstəyi sayəsində ürəkləndim.
Axşam saat 7-də Gənclikdəki Atatürk
parkındayam.
Avtobusumuzu tapdım. Sürücüdən
başqa heç kim yox idi. Açığı
avtobusu görüb dilxor olmuşdum. Nəsə
rahat avtobusa oxşamırdı. Öyrənəndə
ki, internet də olmayacaq, əllərimi başıma
çırpdım. Axı tur rəhbərliyi
belə deməmişdi. Məndən sonra
gələn hamı dilxor olmuşdu. Tur bələdçilərinə
yaxınlaşırdılar, narazılıq edirdilər.
Nəhayət mən də imkan tapdım.
-
Qardaş, bizə belə deməmişdilər axı. Avtovağzalın avtobusları bundan
yaxşıdı.
- Sizə
deyiblər axı...
- Deməyiblər...
Deməli, müxtəlif şirkətlər birləşib
bir avtobus tutublar. Mövsümün sonudur deyə. Amma bələdçilər ümumidir. Dedim:
- Bax ha, mən
jurnalistəm, yazı-pozu adamıyam.
- Harda
işləyirsən?
- "Ədalət qəzetində.
Oğlan əllərini başına çırpıb
"uydaa, mən getmirəm, qardaş" deyib
zarafatlaşdı. "Sən bizi biabır edəcəksən
yazı yazıb" deyib güldü.
Qısası geri yol yoxdur. Hərə öz
yerini tutdu. Yanımda Batumiyə çatana
qədər adını bilmədiyim qardaş oturub. Nəsə axır zamanlar pis vərdişim
yaranıb. Bəzən tanış
olduğum adamların adını da soruşmuram.
Düz sərhəddə qədər onunla münasibətimiz
əla oldu. Yolboyu mənə getdiyi yerlərdən
danışdı, xüsusilə də mindiyi rahat avtobuslardan.
Tur rəhbərləri
gördü ki, artıq hamı yatışır, mikrofonu
işə saldılar:
- Yola
çıxmazdan əvvəl yatmamısız?
Danışan bələdçi Vüsaldı.
- Oyunumuz
var. İki dəqiqə ərzində sual verəcəyik,
"hə, yox, bəli, xeyr" deyə cavab verməməlisiz.
Qalibə hədiyyəmiz var. Qaliblər Batumidə
yaxta gəzintisinə verəcəyi 15 laridən azad olacaq.
Bələdçilər bu oyunda verilən suallar sayəsində
həm bizi tanıdılar, həm də bizi bir-birimizə
tanıtdılar. Mənim adımı da "jurnalist" qoydular.
Kürdəmirdə dayandıq. Çay içdik.
Ağcaqanadlar da bizim qanımızı. Adını bilmədiyim oturacaq yoldaşım
qaşına-qaşına qalmışdı. Qırxdan çox adamın içində bircə mən
və Həsən adlı oğlan tək gəlmişdi.
Qalan hamı ailəsi ilə, bacısı,
qardaşı, dostu ilə. Hətta yenicə
evlənmiş cütlük də var idi.
Yol və
sərhədd qeydi:
Biz sərhəddə çatanda gecə saat dörd
olardı. Sakitlik idi. Avtobus ayrıca, adamlar
ayrıca keçməlidir yoxlanışdan.
Sürücümüz Zöhrab dayı belə dedi. Veş-vüşümüzü götürüb
daxil olduq məntəqəyə. Sıra mənə
çatdı. Yaxınlaşdım. Şüşənin arxasındakı oğlana
pasportumu təqdim elədim. İçimdə
qəribə həyəcan var idi. Oğlan
bir pasporta baxdı, bir də mənə. Dedi ki, sən də
kameraya bax. Baxdım, möhürü pasporta
vurdu.
Bizimlə gələn İranlı qadını və
özbəkləri isə saxlamışdılar. Sənəd-sünədlərində
problem yaranmışdı.
Veşlərimizi də yoxlanışdan keçirəndən
sonra uzun, dar bir keçidə daxil olduq. Gürcüstan sərhəddinə
az qalıb. Həyəcan mənimlə
birgə yürüyür. Məntəqəyə
çatar-çatmaz itlər hürüşməyə
başladı. Mənə demişdilər
də burda itlər çoxdur. Gürcülərdə
isə proses bizimkindən də qısa oldu. Vəsiqəmi
aldı, möhürünü vurdu, keçdik. Və mən ilk dəfə Azərbaycandan kənara
addım atırdım. Bu hissləri izah
etmək çətindir. Çox xoşbəxt
idim. Bir az sonra gürcücə
danışan insanları görüb şükür elədim
ki, tək gəlməmişəm. Yanımda
özümüzkülər var.
İranlı qadın da, özbəklər də gəldi.
Tur bələdçiləri tapşırdılar ki,
Gürcüstana keçən kimi pul çevirənlər
yaxınlaşacaq sizə. Nəbadə yaxın
durasınız. Biz sizə lazım
bildiyimiz yerdə deyəcəyik, düşüb
pullarınızı lariyə çevirərsiniz.
Səhər
saat 7:00
Pullarımızı lariyə çevirmək
üçün valyuta məntəqəsində dayandıq. Məntəqə
yolun düz kənarındadır. İtlər
Tiflisin girişində gəlib-gedən maşınları
qarşılayırlar. Özü də elə-belə
yox. İki it xüsusən canfəşanlıq
edir. Biri gedən, biri də gələn
maşınları gözləyir. Yanlarından
keçən kimi arxasınca qaçıb hürürlər,
sonra yenə geri qayıdırlar.
Yoldaşlardan
biri dedi:
- Bu itlər
deyəsən ölümlərini axtarırlar.
Pullarımızı lariyə çevirdik. Yavaş-yavaş
şəhərə daxil oluruq.
Eşitdiyimə görə "tifli su", yəni isti
su anlamına gəlir şəhərin adı. Rəvayətə
görə, Gürcüstan dövlətinin banilərindən
biri I Vaxtanq Qorqasali bir gün bu yerlərdə qırqovul ovuna
çıxıb. Kralın təlim
keçmiş şahini dərhal oxla yaralanmış quşun
başının üstünü alıb və bir-biri ilə
çarpışarkən hər iki quş
yaxınlıqdakı qaynar bulağa düşərək həlak
olub. Yerin altından qaynayaraq çıxan
çoxsaylı termal bulaqlar hökmdarda elə güclü təəssürat
oyadıb ki, o, meşəni qıraraq burada şəhər
salmaq əmrini verib
Köhnə
şəhər (gürcülər Abanotubani deyirlər, yəni
gürcücə "abano” "hamam”, "ubani” "rayon” deməkdir)
hamam bölgəsidir. Kükürdlü və
termal sular orada üstünlük təşkil edir. Kükürd hamamlarının suyunun müalicəvi
əhəmiyyəti var, deyirlər.
Hamamlar
Tiflisin "Müsəlman məhəlləsi” yaxud da
"Meydan” kimi tanınan bölgəsində, "Heydər
Əliyev parkı”nın yanında yerləşir, Azərbaycan
səfirliyi də oradan təxminən 5 dəqiqəlik məsafədədir.
Amma nədənsə bizimkilər gözümə
dəymədi. Gəlməzdən öncə
düşünürdüm ki, yəqin bu parkda bizimkilər
çox olar. Bəlkə də biz səhər
çatmışdıq deyə hələ heç kim yuxudan ayılmamışdı.
Gürcüstanın bir qism şəhərlərinin
adını qazısan, altından biz çıxarıq. Bakı-Tbilisi-
Ceyhan xəttinin üzərindəyik də. Köhnə-qədimliklə müasirliyi sintez edib
gürcülər. Həmişə
sevdiyim bircə şey olub - şəhərin içindən
çay keçsin. Gürcülərin bəxti
gətirib ki, bizim Kür çayı onların
paytaxtının içindən keçir. Şəhərə
elə gözəl mənzərə bəxş edib ki, adam saatlarla çayın kənarındaca donub
qalmaq istəyir. Qırmızı damları olan evlər,
daşla döşənilmiş yollar, çoxlu kilsələr,
monastrlar, addımbaşı hostellər, otellər...
Sanki yapışdırılmış taxta eyvanları
olan gözəl və qədim binalar diqqəti cəlb edir. Sən demə,
bu eyvanlar həqiqətən də sonralar sakinlərin təşəbbüsü
ilə tikililərə əlavə edilib. Bir
çoxlarının yüz-iki yüz, bəzilərinin isə
hətta üç yüz il yaşı
olan bu evlər əvvəllər eyvansız olub. Köhnə Tbilisi dağlıq ərazidə yerləşir
və buradakı binaların çoxu təpələrin yamaclarında,
bəziləri isə sərt qayalıqlarda inşa edilib.
Evlər arasındakı dar küçələrin
bəziləri nəzərəçarpacaq dərəcədə
meyillidir. Çayın üzərindəki
körpülərin tarixi qədimdir. Sanki
şəhərin mərkəzində deyil, təbii qoruqdasan.
Hava xoşdur. Bələdçimiz
bizə Tiflisin ən məşhur yerləri haqqında məlumat
verir. Gözlərimiz şəhərin
gözəlliyinə ilişib qalıb. Köhnəşəhərlə
yeni şəhəri birləşdirən müasir dizaynı
olan körpü Kür çayının üstündən
keçir. Stalin gürcü olmasaydı
görəsən necə olardı? Axı
onun dövründə Tiflisə göstərilən
qayğı daha çox olub.
Bir də buranın bu qədər inkişaf etməsini
Saakaşviliylə əlaqələndirirlər. Saakaşvili
höküməti salınan yeni yollar və tikilən binalar
ilə fəxr edirdi. O, yeni obyektlərin
açılış mərasimində iştirak etməyi
xoşlayırdı. Saakaşvili bir sıra
memarlıq yeniliklərinin təşəbbüskarı
olmuşdu. Tbilisi, Batumi və
Gürcüstanın digər şəhərlərində bu
cür "inqilabi" memarlıq siyasəti heç də
hamının ürəyincə deyildi. Tbilisinin
tarixi hissəsində Kür çayı üzərindən
qurulmuş müasir görünüşlü
"Sülh" körpüsü də çoxlu sayda sakinlərin
tənqid və etirazına səbəb olmuşdu.
Burada qarşımıza çıxan benzindoldurma məntəqələrinin
çoxusu SOCAR-ındır. Bizim neftimizlə
şellənirlər.
Buralardakı monastrlar, kilsələr şəhər əhalisinin
dinə çox bağlı olduğunu göstərir. Bunu həm də şəhərdəki
dilənçilərin çoxluğundan hiss elədim. Bu dilənçilər sırf dindarların verdikləri
pulların hesabına dolanır. Mənsə, dilənçilərə
deyəcək bircə söz bilirəm - Qamar coba!
Batumidə balaca bir uşaq çıxacaq
qarşıma.
Uşaq o qədər şirin olacaq ki,
özümü tuta bilməyəcəm. Dillərini
də bilmirəm. Uşaq nə bilsin ki, mən "A
bucu bucu" deyəndə nə demək istəyəcəm?!
Uşağı qoxlayacam, amma uşaq qoxusu hiss
eləməyəcəm. Bir az
çaxır qoxusu gələcək uşaqdan. Biruzə vermədən uşağı anasına
qaytarıb dəstəmizə qoşulacam.
Gürcüstanın anası deyilən "Kartlis
Deda" heykəli görünür. Onların Narikala, bizim Narınqala
dediyimiz kilsənin yanında yerləşir. Bir əlində
şərab, bir əlində qılınc olan bu qadın heykəlini
yadıma salıb uşaqdan gələn çaxır qoxusunu
çözəcə
Mən
turla gəldiyim üçün Tiflislə ötəri tanış oldum. Amma mənə
bəxş elədiyi vizual ab-hava videolardan gördüyümdən
də gözəl oldu. İnsanlar Tiflisin
turistikliyindən gen-bol istifadə ediblər. Heç işləməklərinə ehtiyac yoxdur.
Burada adamlar var ki, evində, otağında
yatmadığı çarpayısını da kirayəyə
verir. Bir də ən əsası, burada rus
dilində yazılara çox nadir rast gəlmək olur.
Gürcüstanda kazinoların fəaliyyətinə
icazə verilib. Özü də Tiflisin düz mərkəzində
fəaliyyət göstərirlər və hər
addımbaşı rastımıza çıxırlar. Və
ən maraqlısı – Gürcüstanda marixuana çəkmək,
satmaq qadağan deyil. Bu sərbəstlikdə bizim
qarşımıza bir nəfər də olsun "hallı”
adam çıxmadı.
Hələ ki Gürcüstanla bağlı təəssüratlarım
gözəl olsa da, gürcülərlə bağlı elə
elə bir təəssüratım yoxdur. Bu gördüklərim
cəmi-cümü 1 saatlıq Tiflis gəzintisinin təəssüratlarıdır.
Növbəti dayancağımız Batumi olacaq. Batumiyə isə
hələ beş saatlıq yol var. Gah yatırıq, gah
oyanıb hansısa mahnıya oynayırıq, şənlənirik.
Zestaponidə səhər yeməyi
Üç il əvvəl yarımçıq
qalmış arzum idi buraları görmək. Batumiyə
çatmamış Zestaponi deyilən qəsəbədə səhər
yeməyinə dayandıq. İki dilim pendir, bir yumurta, bir stəkan çay, bir az
da çörək götürdüm. 4 lari də pul verdim. Kafedən çıxanda hamı şikayətlənirdi
qiymətlərdən. Tur rəhbəri dedi ki, səhər
saatları olduğu üçün yol qırağı
açıq olan yeganə kafe buradır. Mənim
jurnalist olduğumu bilirdilər. Narazılıq
olan kimi "jurnalist, yaz ha bunları" deyib
gülürdülər.
Gürcülərlə bağlı ilk təəssüratım
bu kafedə yarandı – soyuq millətdirlər. Qarşıda
isə hələ nə qədər vaxt var, görək necə
olur?!
Özbək yoldaşlarımız da var idi. Onlarınsa
qiymət heç veclərinə də deyildi. Özləri
ilə ev üsulu çəkilmə
çaxır gətirmişdilər və hamını qonaq
edirdilər. Boğazımızı üç qurtum
çaxırla yandırdıq, avtobusa doluşduq…
ardı var…
Ədalət 2019.- 10 sentyabr.- S.4.