Əlincə sevdalı şair

Söhbət Dərviş Cavanşirdən gedir

Bu yazını tələbəlik illərinin xatirəsi kimi yox, həm də sözün işığında yazıram. Hər zaman adını xatırlayanda ilk tanışlığımız yadıma düşür. Onun özünəməxsus qaynarlığı, bir yerdə dayanıb durmaması, həmişə hərəkətdə olması məndə öncə təəccüb yaratmışdı. Sonra gördüm ki, bu insan təbiətcə belədi. İçində vulkan var – söz vulkanı. Ona görə də dayanıb dura bilmir, qaçır, ilhamının , sözünün dalınca. Və mən həyatımda da kitab barəsində ilk yazını onun haqqında yazmışam, əl boyda kitabı çıxmışdı. Mən də universitetin birinci kursunda oxuyurdam. O da ikinci kursda. Kitabı barəsində «Tələbə şairin ilk kitabı» adlı oxucu rəyimi həm Universitet qəzetində, həm də «Azərbaycan gəncləri» qəzetində çap etdirdim. Bu yazı bir az da bizi doğmalaşdırdı və beləcə Cavanşir Eloğlu ilə mənim doğmalığım illərin sınağından çıxa-çıxa bugünə gəlib çıxdı. Təəssüf ki, amansız ölüm onu sevdiklərindən, sevənlərindən tez ayırdı. O bu dünyaya əlvida deyəndə, artıq hər kəs onu Dərviş Cavanşir kimi tanıyırdı. Kitabları da, şeirləri də, yazıları da bu imza ilə çap olunurdu...

Tez-tez xatırladığım Cavanşirin hələ 1988-ci ildə çap olunmuş «Ömrümüzdə yanan ocaq» kitabı əlimdədi. Neçə dəfə vərəqlədim, neçə dəfə xatırladım, düşündüm. Öncə onun dilimin əzbəri olan şeirini xatırladım:

Qurban olum torpağına, daşına,

Qaldır məni Əlincənin qaşına.

Qoy dolanım Vətən, sənin başına –

Deməsinlər pərvanəsi çatışmır!

Bu şeiri xatırlayan kimi bir anlıq dayandım və Cavanşirin «Əlincə qalam mənim» şeirini təkrar oxudum. Yenə xatirələr əlimdən tutdu, yenə getdim Naxçıvana... Yenə getdim Əlincə qalasına. Bu qalanı ziyarət edənlər yəqin ki, onun möhtəşəmliyini, onun ucalığını və əlçatmazlığını görüblər, yaşayıblar. Elə Cavanşir də o möhtəşəmlikdən ürəkdolusu, könlü atlana-atlana danışıb və yazıb:

Ən möhtəşəm, ən uca,

Ən öncə qallam mənim,

Sirli daş kitabəsən,

Əlincə qalam mənim.

Mən də ilk dəfə Əlincəni ziyarət edəndə həmin duyğuları keçirmişəm. Pillələri qalxdıqca bu yurdun tarixinə təkrar bələd olmuşam. Hər daşında bir tarix yatan, hər qarışında bir igid izi olan bu yeri müqəddəs bilmişəm. Ona görə də mənim də ruhum havalanıb, könlüm dilə gəlib. Qoşulmuşam bütün Əlincəsevənlərə və yazmışam ki:

Cığır-cığır, ləpir-ləpir oxşayıb

Yaddaşını vərəqləyib, yoxlayıb

Mən tarixin sükutunu oxlayıb

Sehirləndim, qucağına gəlincə –

Əlincə!

Təbii ki, Əlincə elə bir qaladır, elə bir ziyarətgahdır ki, onun vəsfi bir sözlə, bir şeirlə bitən deyil. Doğrudu, bu qala ilə bağlı zaman-zaman yazılıb və bu gün də yazılır. Amma o yazıların hər birinin öz havası, öz aurası var, Cavanşir sözünün öz özəlliyi, öz gözəlliyi. Misralara diqqət yetirsəniz siz də bunun şahidi olarsınız. Cavanşir yazıb ki:

İldırımlar qılıncın,

Göylər qalxanım olmuş.

Yağı düşmən həmişə

Gendən baxanın olmuş.

Min bir nişanəsi var,

Səndə Dədə Qorqudun.

Torpağı yad ellidən,

Yad dillidən qorudun.

Görün, yurda, torpağa, tarixə sevgi nə boydadır?! Görün, şair ilhamı necə köklənib, necə özünü zamanın əl çatmayan ünvanlarına aparıb və ordan hansı həvəslə üzü bugünümüzə dönüb gəlibdi. Siz bu şeirin qatlarına baş vuranda mənimlə razılaşacaqsınız. Biləcəksiniz ki, Cavanşir Eloğlunun - Dərviş Cavanşirin Əlincə sevgisi, Əlincə vurğunluğu çox-çox yüksəklərdə qərar tutub. Bax, o yüksəklikdən düşən işıq da, mən də Əlincəyə pillə-pillə qalxıram:

Pillə-pillə üzü göyə qalxıra

Göy üzündən üzü göyə baxıram

Gördüyümü gözlərimə yığıram

Toxunuram təmas incə, əl incə –

Əlincə!

Elə o pillələrdə də yaddaşımdan Cavanşirin səsi bir işıq kimi, bir haray kimi gəlib keçir. Onun bu torpaqla bağlı, bu əzəmətli ünvanla ilişgili söylədikləri gözümün önündə təsdiqlənir. Açıq-aşkar görürəm ki, tələbə dostum təkcə bu qalanı daş-divar kimi yox, həm də müqəddəs bir ünvan kimi, Xətainin qılıncı kimi, qələmi kimi görür və oxucuya da bunu Dədə Qorqudun nişanəsi timsalında çatdırır. Zaman baxımından bunların arasındakı fərqi bədii sözün gücü ilə elə qovuşdurur ki, adamın ruhu da dincəlir və yazır:

Vurmadın düşmən kimi,

Qılıncı sən torpağa,

Xətai qələmisən,

Sancılmısan torpağa.

Gördünüzmü, şair Əlincəni yerə sancılmış Xətai qılıncı kimi necə ustalıqla bizə təqdim etdi. Və özü də təkcə təqdim etmədi, bizi buna inandırdı. O inanc mənə də hakim kəsildi, məni də həmin o zaman kəsiyinə aparıb çıxartdı. Üstəlik bu şeiri yazdığım, bu ziyarətə getdiyim günlərdə yaşadığım Qarabağ həsrəti, Şuşa nisgili ürəyimdə qubar etdi və mən hardasa bir ilahi gücün olduğuna inandım. Çünki Əlincə qalasının möhtəşəmliyi məni Şuşa qalasının möhtəşəmliyi ilə baş-başa gətirdi və bildim ki, yerə sancılan Xətai qılıncı bir gün Şuşanın da azadlığına təkan verəcək. Ona görə də yazdım:

Zaman burda ayaq üstə – dirildi

Duyduğumu yazmalıyam, yeridi

Yurd həsrətim ümid tapdı – kiridi!

Əfsanəni, dözümünü bilincə –

Əlincə!

Bəli, mən Əlincə ziyarətində olarkən əlimdən tutan, mənimlə həmsöhbət olan mərhum dostum Cavanşirin «Əlincə, qalam mənim» şeirinin bütün mahiyyətinə, bütün qatlarına baş əydim. Çünki o qala artıq həm də mənim idi. Mən də içimdə Əlincə, qalam mənim!» - deyirdim. Və tariximin bu möhtəşəmliyinə heyranlıqla dostumun şeirinin son bəndini Allahın eşidəcəyi bir səslə pıçıldayırdım:

Daş kitabım, daş yazım

Daş əlifbam Əlincə!

Dilim təzə söz tutur,

Tut əlimdən Əlincə!

Həqiqətən insan çevrəsinə, gördüklərinə vurğunluqla, heyranlıqla, inamla, inancla üz tutanda, baxanda həmin o ünvanla həmsöhbət ola bilir, danışa bilir. Yəqin sizdə də belə hallar olub. İnandığınız, inam gətirdiyiniz ağacla, daşla yəqin siz də danışmısınız, nəzir vermisiniz, başına fırlanmısınız. Bax, mən də Əlincə qalasının hər daşının başına fırlandım, hər daşından bir söz aldım, bir səs eşitdim və o sözü də, o səsi də şeirimin son bəndinə çevirdim:

Burda başım göy üzünə dəysə də,

Nisgilim var – dilimdəki nəysədə!

Şuşa dərdim büküb məni əysə də –

Dözəcəyəm düşmən bağrı dəlincə –

Əlincə!

Bəli, mən uzaq tələbəlik illərimə , oradan dəa Naxçıvana getdim, Əlincə qalasını ziyarət etdim. Təbii ki, xəyalın qanadlarında. Yol yoldaşım da unudulmaz Cavanşir Eloğlu – Dərviş Cavanşir oldu. Ruhu şad olsun!

Əbülfət MƏDƏTOĞLU

Ədalət.- 2022.- 12 noyabr.- S.6.