Beş il atasız...

Bu yazını başlamaq üçün təkcə içimdə deyil, elə iş otağımda da xeyli var-gəl etdim. Necə deyərlər, ipucu tapmaq müşkülə düşmüşdü. Üstəlik telefon zəngləri, gəlib-gedənlərin düşüncələrimə yaratdığı problemlər və bir də içimdəki narahatçılıq demək olar ki, toparlanmağa imkan vermirdi. Birdən diqqətim yarpaqları azacıq büzüşmüş dibçəkdəki "Ana ürəyi" çəkdi. Bu da elə bil qıfılın açarı oldu. Dilimdən yaddaşıma, yaddaşımdan ürəyimə... Və beləcə, bir də gördüm ki, başlamışam yazmağa. Özü də gizlincə, kimsənin duymadığı bir şəkildə. Çünki bu yazı ürəyimə yazılırdı...

...Çox uzaqdan başlayacam. O qədər uzaqdan ki, o uzaqlığın yaşı ötən əsrin 70-ci illərinə gedib çıxır, məhz həmin illərdə orta məktəbin 8-ci sinfində oxuyanda bəlkədə də həyatımda ilk dəfə valideynin, ata-anamın, özümdən böyüklərin nələr çəkdiyini, hansı yükə çiyin verdiklərini anladım. Bu da səbəbsiz olmadı. Oxuduğum kitablar, xüsusilə "Anamın kitabı" məndə əməlli-başlı bir daxili çaxnaşma yaratmışdı. Sonra da bunun ardınca böyük Məmməd Arazın "Atamın kitabı"nı oxudum. Bir-birinə qarışan fikirlər, ürəyimdən keçirdiyim arzular və nəhayət, gözümün qarşısındakı əli qabarlı atam, anam həmin o anamın və atamın kitablarından oxuduqlarımı sanki təkrar-təkrar vərəqlətdi mənə. Səhərin şaxtasında, gecənin sərt ayazında çöldən, təsərrüfatdan qayıdan, amma yoruldum demədən mətbəxə qaçıb uşaqları üçün nə isə hazırlayan anamın və səbrlə onun açacağı süfrəni gözləyən atamın hər bir halı, hər bir hərəkəti yaddaşıma mismarlanırdı. İşdən gəlib dincəlməli olan bu adamların körpələri üçün necə təşnə olmaları həqiqətən son dərəcə maraqlı bir səhnə, son dərəcə kövrək bir mənzərə və son dərəcə də düşündürücü bir gerçəklik idi. İnsan övladı üçün oddan-alovdan keçər, deyənlərin yanılmadığına mən onda bir daha əmin oldum və öz-özümə daxili bir qərara imza atdım. Heç kimə bəlli olmayan, təkcə Allahın bildiyi bir qərarı içimdə pıçıldadım:

- Sizə oğul olacam! Sizin əzab-əziyyətlərinizin azacıq da olsa azalması üçün, unudulması üçün hər şey edəcəm!..

Həmin o uzaq illərdə yazdığım və ilk kitabımın ilk şeiri olan bu misraları da atama ünvanlamışdım:

Heç kimdən, heç kəsdən umacağım yox

Gözü toxluğumla öyünmüşəm mən!

Anam qollarını yüyrük eyləyib -

Atamın çiynində böyümüşəm mən!

Təbii ki, hər kəsə ana müqəddəsdir...ata gücdü, dayaqdı!.. Və hər kəs də anası, atası üçün fərqli və özəl bir dünyadı. Bu mənada anasızlığı, atasızlığı yaşayanlar mənimlə razılaşarlar. Çünki təbii qanun olsa da, biz heç birimiz ana, ata, ümumiyyətlə, doğmalarımızın, sevdiklərimizin itkisiylə barışmırıq. Bunu zaman-zaman içimizdə ağrı kimi daşıyırıq. Xüsusilə duyğusal adamlar bu itkilərdən çox üzülürlər. Mən də bir oğul olaraq atamı itirəndə,döyüş meydanında və adi həyatda dostları, doğmaları son mənzilə yola salanda bir daha anlatdı ki, böyük Məmməd Araz "Ana itirmişəm ana yaşında" deyəndə haqlı imiş. Özü də bütünlüklə, sözün nöqtə vergülünə qədər haqlı imiş. Və kiminsə dünyasını dəyişən valideyinin yaşını soruşması mənə görə, bağışlanılmaz günahdır. Axı, anaların, ataların yaşı olmur!!!.

Dünən yuxuma gəlmişdin. Sonuncu dəfə gördüyüm geyimdəydin. Həmin geyimdə od biçməyə, on – onbeş qoyun-quzunu qabağına qatıb örüşə gedərdin. Necə deyərlər, çöl-bayır adamı idin…Və bu geyimdə bəzən daş üstündə də otururdun, göy otluqda da dirsəklənirdin, ağaca da söykənirdin. Amma maraqlıdır ki, süzülmürdü, cırılmırdı bu paltarın. Hətta anam deyəndə ki, “Əşi çıxart onu əynindən, lap nimdaşlaşıb.”, Deyirdin ki, fikir vermə, mənə belə rahatdı…

Gəlmişdin yuxuma həmin paltarda, amma bu dəfə bir az küskün, incik adama bənzəyirdin. Salamı da soyuq aldın, dilucu. Başa düşdüm günahımı. Az qala bir ildi ki, qəbrini zirayət etmirəm, bir ildir ki, yolum düşməyib sən yatan o məzarın olduğun tərəflərə. Gərək bağışlayasan. Həm qayğılar çoxdu, həm maddi sıxıntılar, həm də ağrı-acı imkan vermir. Yəqin xəbərin var, Səndə olan ağrıların hamısı köçüb mənə. Mən də gecələr səhərə qədər qollarımı, ayaqlarımı ovuram, dizlərimi döyəcləyirəm, faydası yoxdu. Elə zoqquldayır ki, az qala ürəyim dayansın. Doğrudur, bu mənə bəraət qazandırmır, amma olanı deyirəm. Özün bilirsən ki, heç vaxt sənə yalan danışmamışam və həmişə də düşünmüşəm ki, dünyanın ən böyük Adamı, ən böyük Atası sənsən. İndi də bu fikirdə qalıram. Beş ildir bu fikirlə yaşayıram.

Təəssüf ki, Səni 2019-cu ilin martın 17-də cənnətə yola salanda o böyüklüyünün də sənlə getdiyini anladım. İndi isə budanmış, qol-qanadı sözümə baxmayan yarıqurumuş bir ağac kimiyəm. Çünki güvəncim yoxdu, ata güvəncim!!!...

Baxışlarımız toqquşanda atam həmin o köhnə səsi ilə söyləyir:

- Tək bizim kəndimiz, evimz talanmayıb ki... Bu dərdi çəkən tək biz deyilik ki, özünə fikir ver, hər gün qocalırsan. Nə yaşın var ki... Bir də fikir çəkməklə heç nəyi dəyişə bilməzsən!..

Doğrudan da , llər ötüb... Mən də yaşlaşmışam... Ata da olmuşam, baba da. Amma atama, anama verdiyim vədi gerçəkləşdirə bilməmişəm.

Hə, mən bu fikirləri sözə, yazıya köçürdükcə hardansa ağlıma bir qığılcım kimi işartı düşdü. O işartı içimi də, ruhumu da alışdırdı. Özüm də bilmədən başladım misraları pıçıldamağa. Yazdım ki:

( Atamın ruhuna)

Səni yuxuda gördüm...

Yenə həmən sitildə...

Can köynəyin də həmən -

Uzandığın mitil də!

Çöhrən solğun - ağarmış

Kipriklərin titrəyir...

Sinən bir az qabarmış -

Barmaqların büdrəyir...

Dodağını dilinlə

İsladırsan bir təhər...

Gözlərinin dibində -

Qürub edir bir səhər...

Baxışların "Əlvida" ...

Notlarında köklənib...

Sən ruha çevriləndən -

Nimdaş ömrüm təklənib!..

... Səni yuxuda gördüm

Yenə alnında tər var...

Sənli günlərə döndüm -

Ürəyimdə tər qabar...

...Dibçəkdəki gülün torpağını yumuşalda-yumuşalda özümə təsəlli vermək istəyirəm. Barmaqlarımın ucundakı torpağın hənirini hiss edirəm. O istilik damarıma, qanıma işləyib. Bu məqamda nə vaxtsa yazdığım şeirin bir misrası ağlımın ucundan gəlib keçir. O şeirdə yazmışdım ki, torpaq çəkir adamı! İndi də hiss etdim bunu, özü də açıq-aşkar şəkildə. Hiss etdim ki, yerin üstündəki dostlarımın, güvəndiklərimin sayı azaldıqca, onların yerin altında sayı artdıqca mən də torpağa tərəf, yerin altına tərəf yaxınlaşıram. Ara məsafəmiz ölçüsü bilinməyən bir sürətlə, bir qayda üzrə azalıb, qısalıb. Və kim istəsə, qısalan ömür də deyə bilər. Amma fərq etmir. Söhbət Allahın verdiyi ömrü elə onun öz diqqəti, nəzərləri altında yarpaqlarını tökməsidi, saralmasıdı, qocalması və yaxud sınması, əyilməsi... bir də kökündən qopmasıdı. Deməli, bu bəlli yoldan qaçmaq, çəkinmək, o yolu dəyişmək mümkün deyil. Elə bəlkə də bunun özü də bir gözəllikdi. Çünki dəyişilməyən bəlli yolu hər kəs özü kimi, öz adıyla, öz yerişi ilə keçib gedir...

Mən indi

nə qədər

tənha olduğumu

və əslində

elə

tənhalıq üçün

doğulduğumu

sənin gözlərindən oxudum...

sonra da

sən

heç nə demədən

gözlərini qoyub getdin...

mən isə

oxuduğum gerçəyin

yeddinci qatında

yəni

sənin tərk edilmiş

həyatında

bir cəsəd kim

qaldım...

***

Adətimdi, içimdəki düşüncələri, ağrı-acını, elə sevinci də qələmə pıçıldayanda, kağıza köçürəndə bir az rahatlanıram. Elə bil ki, yorğun, ağır bir işdən sonra ilıq suyun altından keçib sonra qarşımdakı buğlanan çayla baş-başa qalırsan. Onda özün də, sözün də dupduru olur. Yəni özün də, sözün də bir-birinə elə sarmaşır ki, onları ayırmaq, onları haralarasa yozmaq həm çətinləşir, buna həm də adam heç ürək də eləmir. Bu mənada mən dostlarımla həmsöhbət olanda, onlarla istənilən süfrə arxasında bir araya gələndə mənən, ruhən rahatlıq tapıram. Çünki anlayışla qarşılanıram, səbrlə dinlənilirəm. Hətta nöqsanımı da, yanlışımı da onu elə ustalıqla mənə həzm etdirirlər ki, heç ruhum da incimir. Bir də baxıb görürəm ki, onlar haqq olanı mənə öz dilimlə etiraf etdirirlər. Məhz bu yaşantılara görə, mən fələkdən zaman alanda ürək dostlarımı, ruh doğmalarımı axtarıram. Elə rahatlıq üçün də, özüm və dostlar üçün də...Hətta dəfələrlə bunu da etiraf etmişəm ki :

Avara olardım, sərbəst olardım

Ağlıma gələnlə sərməst olardım...

Özümə bablara tər-dəst olardım -