Vahid Əzizin “Heyrət
səcdəsi” poemasında torpaq azadlığı, zəfər
sevincləri
Vahid Əzizin “Heyrət səcdəsi” poeması 44
günlük Vətən müharibəsindən bəhs edən
ilk əsərlərdən biridir. Poema mübarək kəlamlarla
başlayır. Zəfərimizin sevinci, xəyallarımızın
gerçəyə çevrildiyi məqam poemanın ilk
misralarında əksin tapır:
İstiqlalın mübarək,
Tərtər
çayı, Həkəri,
xəyallar
oldu gerçək,
döndü vaxtın təkəri.
Haqqın qələbəsinin zəfəri şairi
daha çox qürurlandırır. Tarixə dönən şair
Sərkərdəsiz bir xalqın tayfa kimi dolanması fikrinə
qayıdaraq, dünənimizi xatırladır:
Öz yerini tapdı Haqq-
duyduq
su, hava kimi,
Sərkərdəsiz
olan xalq,
dolanar
tayfa kimi!
Müəllif, qələbəmizin sevincinin əksi ilə
bərabər eyni zamanda Azərbaycan əsgərinin kişilik
meydanından alnı açıq, üzü ağ
çıxmasını və bu sınaqdan şəhidlərimizin
zirvələr fəth etməsini poemanın
başlançıcı kimi təqdim edir:
Savaş meydanında kişi sınanar,
əsgər-Vətəninin vuran qoludu,
könüllü gedənlər-qoçaq olanlar,
zirvəyə ucalan- şəhidlər oldu.
Zəfərimizi böyük sevinclə vəsf edən
şair poemada 30- il torpaqlarımızdan ayrı düşməmizdə
humanistliyimizi, müharibə istəməyən bir xalq
olmağımızı xatırladaraq artıq ləyaqətimizin bir nifrət
zirehi geyərək mübarizəyə
atılmağımızı dəstəkləyir, illərdi
bədbin ruhda şeirlər yazmağımızın sonu
olduğunu haqqlı olaraq ifadə edir.
Ləyaqət nifrətin zirehin geyib,
Daha sığışmasın döş qəfəsinə,
Yetər: “Xarıbülbül, hardasan?”-deyib,
Zarıyıb, hönkürdük bülbül səsinə!
Şairin poemada təsvir etdiyi yaşantılar real olduğu
qədər də səmimidir.
Ədalət.- 2024.- 15
mart,¹ 10.- S.13.
Poemada əsas ideyadan biri də illərlə erməni
havadarlarının Azərbaycan xalqının
yaşadığı faciələrə, soyqrımlara laqeyd
yanaşmaları məsələsidir. Şair Ali Baş
Komandanın “Öz xoşlarına getmək istəməsələr,
burunlarını ovarıq” ifadəsini poetik şəkildə
ifadə edərək, bu arada həm düşmənin zəif
və yalançı olduğunu, həm də dəstək
aldığı adamların Azərbaycan ordusunun yanında
gücsüz qaldığını möhtəşəm bir
şəkildə əks edə bilir:
Qələbə-millətin çaldığı zəfər,
Rəhbər-“Burnunuzu”,-dedi-“Ovarıq”,
Düşmən öz xoşuna çıxmasa əgər,
It kimi Vətəndən onu qovarıq!
Ali Baş Komandanın
düşmən haqqında bir az həqiqi mənada və bir az da
yumorlu ifadələlrlə söylədiyi fikir uzun zaman
xalqın dilindən düşmədi və şeirlərimizdən
də yan keçmədi.
Şair sonrakı bənddə düşmənin məğlub
olaraq “it kimi” getmələrini və onların
havadarlarının mərmilərinin
boş getməsini “küt
getdi” ifadəsi ilə çox dəyərli bir bənzətmə
edir.
Nə özü bacardı, nə havadarlar,
Düşmən mərmiləri küt kimi getdi,
Düşüb qapı-qapı yardım alanlar,
Quyruğun qısaraq it kimi getdi!
Quyruğun qısan it ifadəsi ermənilərin
iç üzlərinin həqiqi göstəricisidir.
Poemada müəllifin dünənə dönərək,
AFƏT-in Qarabağ məsələlərinə olan
münasibətini də böyük ustalıqla ifadə edir.
Ermənilərə dəstək olan fransızların hər
zaman erməni arxasında olmaları, onlara yaltaqlıq göstərərək,
yalanlarına alət olmaları diqqətə
çatdırılır.
Nə ağlı, nə abrı,
Nə isməti var;
biz barış istədik,
düşmən qudurdu,
ATƏT-li filanlı
yalan-palanlar...
ən çoxu Fransa dalında durdu!
İllərdi həqiqəti öz niyyətləri
uğrunda dəstəkləməyən fransa xalqı
haqqında poemanın digər bəndində şair tərəfindən tənqidi
fikirlər diqqəti çəkir ki, bir az sərt ifadə
olan bu həqiqət bir etik deyimdən kənar olsa da həqiqəti
əks edir və bu bir az da bizim özümüzün
başqalarına olan lazımsız güvənimizin göstəricisidir.
Bəlkə də şair sərt
ifadə ilə bir az da özümüzü cəzalandırır.
Xalqa müraciət etməklə illərdi kimlərə
güvəndiyimizi üçün
dünya görmüş insanları da qınayır.
Siz deyin, a köhnə dünya görənlər:
“Paris tədbirini necə
görəcək,
Kişini-kişiyə ərə verənlər
Bizə Qarabağı necə verəcək?!”.[1]
Poemada Ali Baş
Komandanın rəşadəti, ağlı və gücü
ilə torpaqların azad edilməsi erməni və onun
havadarlarına qarşı qoyulur. Ali Baş Komandanın dəmir
yumruğu bir türk ərinin
sözübütövlüyü və hünəri
yalançı heysiyyatsız erməniyə qarşı
qoyulur. Bu məqamda millətin prezidentlə bərabərliyi ən
böyük zəfərin açarı olması qiymətli
ifadələrlə dəyərləndirilir:
Ali baş Komandan dəmir yumruğun
Düşmənin başına vuran kişidi,
Millət,
Prezidentin-böyük dayağın
Sözünün üstündə duran kişidi!
Vahid Əziz poemada tariximizə nəzərsalaraq
yaşadığımız müharibələrdən bəhs
edir. 44 günlük müharibənin isə Azərbaycan
xalqının tarixində zəfər, qəlbə kimi
yazılmasını xüsusi iftixar hissi ilə poetikləşdirir.İlk
olaraq gedəni geri ala bilməmiz poemada çox həqiqətləri
aydınlaşdırır. Bu deyim şairin hadisələrə
özünəməxsus yanaşma prinsipini
aydınlaşdırır:
Çoxları ucadır gözlərimizdə,
qılınc
oynatmışıq, zəfər çalmışıq,
amma
keşməkeşli tariximizdə
ilk kəsdir
gedəni geri almışıq!
Poemada Türk xalqının əbədi dostluğu da
diqqətə çatdırılır. Bu
qardaşlığın Ulu Öndərdən bizlərə
miras qalması xatırladılır. Az sözlə dolğun
fikir ifadəsini tapır, tariximiz
qarşılaşdırılır. Bir millətin iki dövlətinin
44 günlük savaşda birlik və bərabərliyinin
müqəddəsliyi diqətə çatdırılır:
Bizə
dünya boyda Turandır Vətən,
Heyranam
Xalqımda olan qeyrətə,
Eşq
olsun, Ulumuz Öndər demişkən,
Bir millətin
olan , iki dövlətə!
Araşdırdığımız poemada Azərbaycan
xalqının qüruru, Türk birliyi vəqardaşlığı,
Ali Baş Komandanın şücaəti, ordumuzun gücü, ən əsası
torpaqlarımız uğrunda canlarından keçən şəhidlərimizin
müqəddəs qanı və canı sayəsində
qazandığımız zəfərimiz tərənnüm
edilmişdir. Müəllif 44 günlük savaşda heyrət
səcdəsi yaradan Ali Baş Komandan və Azərbaycan
ordusunun birliyi poemanın sonunda da əsərin ana xətti kimi
verilir. Ordumuza Və Ali Baş Komandanımıza min
alqış deyən şair üçrəngli
bayrağımızın Qarabağ torpaqlarında göylərə
yüksəlməsinin səcdəsində yalnız
özünün deyil böyük Azərbaycan xalqının
və əsası da dünyanın bu savaşda
qazandığımız qələbəyə, zəfərə
səcdə etdiyini poemanın son misrası kimi oxucuya
ötürür. Bu misralar ilahiləşərək,
şairin səsində bir xalqın qüruruna, zəfər sədalarına
çevrilir:
Mübarək
qədəmlə qalxdı ilbəil,
Daha bu əvvəlki
o Vətən deyil,
Üç rəngli
Bayrağa təkcə mən deyil,
Heyrət səcdəsini
cahan eləsin...
Mərziyyə Nəcəfova, Filologiya elmləri
doktoru